یک «مکث» روزنامه‌نگارانه

او به‌تازگی کتابی منتشر کرده به نام «مکث» که «درنگی در 80 کتاب» است؛ کتاب‌هایی که لابد طی چند سال اخیر خوانده و اینک حاصل خوانده‌هایش را درباره هر یک مکتوب و به صورت کتاب به اهل کتاب و کتابدوستان عرضه کرده است.

اولا باید گفت این سنت و سیره نیکویی است که اهل کتاب خوانده‌های خود را با دیگران در معرض اشتراک و تبادل‌نظر قرار دهند تا از این طریق، به‌اصطلاح، گفتمان کتابخوانی در جامعه تقویت شود که طبعا رشد فرهنگی جامعه را به دنبال خواهد داشت. کتاب مکث مصداق چنین سنت و سیره ای است.

ثانیا مکث نشان می‌دهد که نویسنده، شاید به حیث تحصیلات فنی خود در دانشگاه‌های تهران و سپس شریف، نگاهی فراتر از نگاه مالوف خوانندگان صرف داستان، رمان، ادبیات و امثال اینها به کتاب دارد.

او در حقیقت عرصه‌های گوناگونی را در این حوزه مدنظر داشته است و لذا ما با انواع کتاب‌ها، هم از نظر عنوان، هم از نظر موضوع و هم از نظر کمیت مطلبی که درباره هر کتاب نوشته، یعنی از یک صفحه تا چندین صفحه، رو‌به‌رو هستیم.

ثالثا این‌که کتاب با شم روزنامه‌نگارانه تحریر شده است. به عبارت دیگر خوانندگان این کتاب نباید انتظار داشته باشند که در این اثر لزوما و تماما با کتاب‌هایی اسم و رسم‌دار، پرفروش و همه‌پسند آشنا خواهند شد؛ هرچند کتاب‌هایی از این دست هم در آن کم نیست. برعکس.

 این خوانندگان جوان و طالبان دیدگاه‌های جدید هستند که می‌توانند از خواندن این کتاب طرفی ببندند و چه بسا هرکدام از این ۸۰ کتاب، بتواند راهی تازه جلوی پای آنها بگذارد تا آن را ادامه دهند. اما اکنون ببینیم عنوان ۸۰ (و عملا ۸۱) کتابی که در مکث معرفی و نقد شده چیست؟ باید گفت نویسنده، شاید باز هم به تأسی از مشی روزنامه‌نگارانه‌اش، برای هر مطلب عنوانی متفاوت با نام کتاب برگزیده و تنها در پایان نوشته نام کتاب و نویسنده (و مترجم ) را آورده است. بدین ترتیب با مرور فهرست کتاب نمی‌توان اسامی‌کتاب‌ها را دانست که این را می‌توان، با وجود زیبایی کار، نقصی دانست.

 از این رو نگارنده به‌ناچار و برای اطلاع خوانندگان و به‌ویژه صاحبان آثار، اسامی‌کتاب‌ها را به شرح زیر می‌آورم. کرشمه خسروانی (سید مهدی شجاعی) جاده (کورمک مک‌کارتی) مردی از جنس نور (سیدمهدی شجاعی ) جهان مسطح است (توماس فریدمن) جایی برای پیرمردها نیست (کورمک مک‌کارتی ) جهان پسا آمریکایی (فرید زکریا) یارانه‌های فرهنگی در فرانسه (ترجمه حجت‌ا... ایوبی) در ارتش فرعون (توبیاس وولف) کمی‌دیرتر (سیدمهدی شجاعی) تنهایی پرهیاهو (بهومیل هرابال) تاریخ اجتماعی رسانه‌ها از گوتنبرگ تا اینترنت (ایسا بریگز و پیتر بروک) تصویر کهنه (ایزابل آلنده) دموکراسی یا دموقراضه (سیدمهدی شجاعی) ملت عشق (الیف شافاک) برج سکوت (حمیدرضا منائی. سه جلد) اسناد و پرونده‌های مطبوعاتی ایران دهه ۸۰ (عذرا فراهانی، ۴ ج) هنر و القای ایدئولوژی (سعید خاوری‌نژاد) مغلطه ... (جمی‌وایت) درباره حرف مفت (هری فرانکفورت) سر کلاس با کیارستمی (پال کرونین) اربعین (سید مجتبی حسینی) رست‌خیز (نفیسه مرشدزاده) نابرابری ملت‌ها (دارون عجم اوغلو) رهبر عزیز (جنگ جین سونگ) سرشار از زندگی (جان فانته) بهیموت یا پارلمان طولانی (توماس‌هابز) عشق و چیزهای دیگر (مصطفی مستور) دلقک‌ها و آدمکش‌ها (تریشا جنکینز) داستان‌های مثنوی‌معنوی (محمد قاسم‌زاده)خبر (آلن دوباتن) بزرگ مریخی، کوچک ونوسی (رضا اسدی‌فر و یاسر خوشنویس) ردگیری استراتژی‌ها (هنری مینتزبرگ) بهار که آمد و برف‌ها آب شدند (سید محمدرضا دربندی) فداکاری مظنون ایکس (کیگو هیگاشینو) خال سیاه عربی (حامد عسگری) دالان باریک (دارون عجم اوغلو) روایت و ذهن نویسا (کوروش علیانی) نیم‌دانگ پیونگ‌یانگ (رضا امیرخانی) شیخ بی‌خانقاه (سید عطاءا... مهاجرانی) معمای چین (ترجمه محمدحسین باقی) آشنایی با روسیه... (ابوذر ابراهیمی‌ترکمان و ...) یک وفاداری بالاتر (جیمز کومی‌) کفش‌های خدمتکار و داستان‌های دیگر (برنارد مالامود) مرگ ملت و آینده انقلاب عربی (ویجی پرا شاد) مسکو ۲۰۴۲ (ولادمیر واینویچ) چمدان‌های باز (سیدمحسن روحانی) اینجا بدون مرد (زارع مونا) دستکاری در رسانه‌های اجتماعی ... (ساموئل سی و ...) متاستاز اسرائیل (کوروش علیانی) کمی‌عمیق تر... (کاوه لاجوردی) ۹۷۶ روز در پس کوچه‌های اروپا (محمد دلاوری) شوروی ضد شوروی (ولادیمیر واینو ویچ) انقلاب‌های ۱۹۸۹، سقوط امپراتوری شوروی در اروپا (ویکتور شیشتین) توسعه به مثابه توانمندسازی... (ترجمه جعفر خیرخواهان و ...‌) تعمیرکار (برنارد مالا مود) یک روز از زندگی ایوان دنیسوئیچ (ترجمه رضا فرخ‌فال) افغانستان و پنج سال سلطه طالبان (وحید مژده) کنترل فرهنگ، نقش بنیادهای کارنگی، فورد و راکفلر (ادوارد برمن) حقوق آزادی اطلاعات در ایران (محسن اسماعیلی) مصائب آشپزی برای دیکتاتورها (ویتول شابوفسکی) کور سرخی (عالیه عطایی) استیو جابز غلط کرد با تو (ترجمه آزاده رحیمی) افسانه بی‌بی‌سی (تام میلز) انقلاب تصورناپذیر ایران (چارلز کورزمن) یادداشت‌های بغداد (نُها الراضی) استراتژی باز (ریچارد ویتینگتون) دنگ شیائوپینگ (ازرا فنگل) برج فرازان (باربارا تاکمن) کتابخواری (احسان رضایی) چهل سال و یک شب (مهدی کرباسیان) شفافیت اطلاعات (سیدمحمدصادق احمدی) ایران بر لبه تیغ (محمد فاضلی) نواندیشان ایرانی (سید علی محمودی) سیمای زنی در میان جنگ (‌هاینریش بل) مسافر سنت در هزاره سوم (محمدرضا زائری) شاهنشاه (ریشارد کاپوشچنسکی) یک زمستان با کولبران (صادق امامی‌) دنیای دیروز (اشتفان سوایگ) معمای شکوفایی (کلیتن ام کریستنسن).

اکنون که اسامی‌کتاب‌ها را دانستیم، چند نکته را نیز متذکر می‌شویم. ۱- تنوع کتاب‌ها که همه کتاب‌های به‌روز هستند و نه کلاسیک از جاذبه‌های کتاب است. از این رو «مکث» را باید کتابی دانست که می‌تواند در میان دوستان کتابخوانی که به دنبال کتاب‌های روز هستند، دست به دست شود تا هرکس به فراخور حال خویش بخش‌هایی از آن را بخواند .۲- سیاق قلم نویسنده از معرفی یک کتاب در یک صفحه تا تفسیر و توضیح مفصل درباره کتابی دیگر در چند صفحه، و البته نقد و انتقاد از آن، گسترده است بنابراین «مکث» را می‌توان بیشتر کتابی در حوزه نقد به‌شمار آورد تا معرفی صرف کتاب . ۳- در فرصت اندکی که نگارنده در اختیار داشتم و پاره‌ای از عنوان‌ها را مطالعه کردم، چند کتاب را قابل توصیه جدی یافتم؛ ازجمله و تنها به عنوان نمونه، ملت عشق به خاطر توجه انتظامی‌ به نویسنده کتاب که در واقع مولوی را عثمانیزه کرده و برتصوف و نه عرفان بیشتر تکیه نموده است. سکوت، کور سرخی، جهان پساآمریکایی، دموکراسی یا دموقراضه، جهان مسطح است با معرفی تفصیلی نویسنده و بلاخره دو دانگ پیونگ‌یانگ.

و سخن آخر! در تاریخ چهارشنبه بیست و پنجم آبان از این کتاب، در اندیشگاه کتابخانه ملی، رونمایی شد. از چند چهره‌های فرهنگی دعوت شده بود درباره کتاب سخن بگویند. آنها نیز سخن گفتند اما بیش از آن‌که حاضران را با محتوای کتاب و دست‌کم معرفی پاره‌ای از کتاب‌های معرفی‌شده، آشنا سازند؛ سخنانی کلی و البته سودمند درباره کتاب گفتند، چنانچه اگر یکی از آنان (جناب سیدعباس صالحی) اشاره‌ای به معرفی کتاب ملت عشق نمی‌کرد و چند نکته انتقادی راجع به آن نمی‌گفت، حاضران در مجلس از همین اندک اطلاع هم نسبت به محتوای کتاب محروم می‌شدند. البته که باید به برگزارکنندگان رونمایی و به‌ویژه نشر نیستان دست مریزاد گفت که پیوسته می‌کوشند، قدم‌های موثری در توسعه کتابخوانی بردارند ولی لازم است به این ملاحظات هم توجه نمایند.