یک آبی کم‌ رنگ

امسال به نظر می‌رسد، حرف زدن از خلیج فارس و تأکید کردن روی هویت ملی و اهمیت این قطعه جغرافیایی خاص در معنای ایرانی بودن، وجهی پررنگ‌تر و برجسته‌تر دارد. دلیل؟ حرف‌های خواننده لس‌آنجلسی در گفت‌و‌گو با یک رسانه آن‌طرف آب چنان با موجی از خشم و واکنش ایرانیان چه موافق و چه مخالف جمهوری اسلامی و چه مقیم ایران و چه مقیم خارج رو‌به‌رو شد که مجبور گردید مقابل دوربین بنشیند و حرف‌هایش را پس بگیرد.

وقتی خواننده گفت من ترانه خلیج‌ فارس را در امارات نمی‌خوانم زیرا این موضوع، مسأله‌ای میان ایران و امارات است؛ همه ایرانیان پاسخش را دادند و گفتند که خلیج‌ فارس و نام و موجودیتش نه یک مساله روزمره و سیاسی که مساله‌ای هویتی و بخشی از چیستی ما به عنوان یک ایرانی است.

در میان فیلمسازان ایرانی، محمد بزرگ‌نیا یک استثناست که با ساخت سه فیلم دریایی با پرداخت عظیم و بودجه سنگین، سعی کرده است سهم خود را به خلیج‌ فارس ادا کند و کاش در این عرصه، تنها نبود.

اگر بخواهیم رد پای خلیج‌ فارس را در سینمای ایران به عنوان یک موجودیت داستان آفرین که خود محوریت اصلی داستان را برعهده دارد، پیگیری کنیم شاید تنها فیلمی که در این حوزه قابل بحث باشد، «قصه‌ های کیش» باشد.

یک فیلم چند اپیزودی تولید سال ۱۳۷۷ که با هدف تبلیغات درخصوص آشنایی مردم جهان با جزیره کیش ساخته و سازمان منطقه آزاد کیش آن را تهیه کرده‌بود.

«در» ساخته محسن مخملباف، «سفارش» ساخته ابوالفضل جلیلی و «کشتی یونانی» ساخته ناصر تقوایی، اپیزودهای مختلف این فیلم بود که در زمان خود مورد توجه قرار گرفت و حتی نامزد نخل طلای کن هم شد اما پس از مدتی به فراموشی سپرده شد.

شاید یکی از دلایل این امر، حاشیه‌سازی‌های سیاسی محسن مخملباف است که این فیلم را هم قربانی شهوت مطرح شدن و دیده شدن خود کرد. به نظر می‌رسد این رویکرد در معرفی دیگر مناطق، جزایر و بنادر خلیج‌فارس می‌تواند ادامه داشته باشد البته به شرط این‌که شاهد ساخته شدن فیلم خوب و سرپایی باشیم، نه فیلمی مانند «جزیره رنگین» ساخته خسرو سینایی که قرار بود جزیره هرمز را به مخاطب معرفی کند و در این راه، چندان توفیقی نداشت.

در بقیه فیلم‌های سینمای ایران، خلیج‌فارس در حد یک لوکیشن باقی مانده و از معنای رمزی و هویتی این قطعه سرزمینی صحبت و نقشی نیست. درباره این مساله باید به صورت جدی حرف زد.

اگر قرار است سینمای ایران بازتاب هویت ملی ما باشد و خلیج‌ فارس، بخشی از هویت ما؛ باید پرسید که چرا سینمای ایران به این موضوع ورود نکرده است؟ شاید علاقه فیلمسازان ما به ساخت فیلم در پایتخت و لحاظ سختی‌ خارج شدن از تهران و ساخت فیلم در مناطق بخصوص و مشکلات ساخت فیلم‌های دریایی باعث شده باشد سینماگران ما ترجیح دهند وارد این حوزه نشوند.

از دیگر فیلم‌هایی که به موضوع خلیج فارس اشاره کرده‌اند دهند، می‌توان به فیلم «تا آمدن احمد» (صادق صادق‌دقیقی) درباره شهدای جزیره خارک و «پی ۲۲ » (حسین قاسمی‌جامی) روایت نبرد ناوچه جوشن با نیروی دریایی آمریکا اشاره کرد.

آرش شفاعی - دبیر سرویس فرهنگ و هنر روزنامه جام جم