محمدمهدی اسماعیلی، چهارشنبه گذشته با ۱۸۱رأی موافق، ۷۷رأی مخالف و ۲۸ رأی ممتنع نمایندگان مجلس، سکان وزارت ارشاد را به دست گرفت. اسماعیلی، متولد ۱۳۵۴ در شهرستان کبودرآهنگ همدان است. ضمن تحصیلات حوزوی در رشته علوم سیاسی از پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی دکترا گرفته و عضو هیأت علمی دانشگاه تهران است. او پیش از این معاون فرهنگی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری در دولت نهم، معاون پژوهشی مرکز اسناد انقلاب اسلامی، معاون استاندار اصفهان، عضو کارگروه تحول فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت نهم، مشاور فرهنگی تولیت آستان قدس رضوی، مشاور فرهنگی و اجتماعی رئیس قوه قضاییه، مدیرکل نظارت سیمای صدا و سیما و مدیر کل برنامه‌ریزی مرکز تحقیقات صدا و سیما بوده است. در ادامه، عناوین موضوعات و قول‌ها و برنامه‌هایی که محمد مهدی اسماعیلی در محضر نمایندگان ملت برای گرفتن رای اعتماد، مطرح کرده و نیز فهرست مختصری از مسائل کلان شاخه‌های مختلف فرهنگ و هنر را می‌خوانید.
احیای نقش سیاستگذاری فرهنگیبرنامههای محمد مهدی اسماعیلی برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، پیش از آن‌که برای گرفتن رای اعتماد به مجلس برود، موج بزرگی ایجاد کرد؛ واکنش‌های متعددی از سوی هنرمندان را شاهد بودیم، اصناف هنری بیانیه‌هایی صادر کردند و در مجموع ادبیات و نگاه اسماعیلی در این برنامه به مقوله فرهنگ و هنر نقدهای زیادی ایجاد کرد. غائله بعد از مدت کوتاهی خوابید. اسماعیلی توضیح داد این برنامه را برخی نهادها و سازمان‌های فرهنگی نوشته‌اند و این برنامه انعکاس‌دهنده نگاه او نیست.
نگاه اسماعیلی وقتی تبیین شد که او چهارشنبه گذشته، برنامه‌ها و دیدگاه‌هایش را برای نمایندگان مردم در خانه ملت تشریح کرد. گویا برای وزیر ارشاد احیای نقش سیاستگذاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بازگشت وزارتخانه به جایگاه حقیقی خود در عرصه فرهنگ اهمیت بیشتری دارد. نگاهی کنیم به چکیده اظهارات وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به وقت گرفتن رای اعتماد از مجلس.
تعریف فرهنگ: فرهنگ مجموعه‌ای از گرایش‌ها، سنت‌ها و روش‌ها در جوامع و در یک کلمه هویت فردی و اجتماعی انسان‌هاست. همه تعابیر مختلف درباره فرهنگ درست است اما آنچه سال‌ها به دل ما نشسته، همان‌تعبیری است که رهبر انقلاب به کار برده‌اند؛ فرهنگ مثل هواست. فرهنگ، فضای تنفس جامعه است و وقتی این هوا پاک و پاکیزه باشد، همه‌چیز را پویا می‌بینیم. آلودگی هوا هم خاموش و بی سر و صدا کارش را می‌کند.
فرهنگ در دولت: عرصه فرهنگ در نظام اسلامی، عرصه ساده‌انگاری و سهل‌اندیشی نیست. اما تصدیگری را هم قبول نداریم.
ماموریت وزارت فرهنگ: نه انفعال، نه تصدیگری. ما نه رویکرد انفعالی دولت را قبول داریم، نه تصدیگریش را. بلکه قائل به استفاده از ظرفیت انجمن‌های علمی هستیم.
چالش اصلی: جنگ فرهنگی؛ در عرصه‌های مختلف مبارزه فرهنگی، سنگرهایی برای ما مهم و راهبردی و بلکه مقدس هستند. چون امروز جنگ اصلی در دنیا، جنگ شناخت‌هاست. جنگ تبلیغاتی و رسانه‌ای است.
اولویت‌ها: تمام رسانه‌ها و صنایع فرهنگی بسیار با اهمیت و عزیز هستند.
جایگاه هنرمندان: هنرمند، شاعر، نویسنده توانمند، نوازنده چیره دست یا خواننده خوش‌صدا، فیلمساز، بازیگر، ناشر، فعال فرهنگی و رسانه‌ای این سرزمین با انگیزه و با کمترین امکانات در مبارزه با یک تمدن بزرگ شیطانی، دست‌وپنجه نرم کرده و ریش و گیس سفید می‌کنند. آنها در حکم مجاهدان صف‌مقدم در این کارزار تمدنی هستند و حمایت از آنها وظیفه شرعی، عقلی و قانونی من است.
مشکلات حوزه فرهنگ
اول: برای بخش بزرگی از اصحاب فرهنگ و هنر، مشکلات بزرگ معیشتی به وجود آمده است. در شیوع بیماری کرونا، بیشترین آسیب‌ها به اصحاب فرهنگ و هنر رسید. تعطیلی سینماها، کنسرت‌ها و کتابفروشی‌ها آن‌هم بدون جبران، ضربه‌های سختی را به اعضای این اصناف وارد کرده و دولت مردمی در اولین اقداماتش به رفع مشکلات این عزیزان اقدام خواهد کرد.
دوم: رکود اقتصادی محصولات فرهنگی است. در این زمینه فقدان نظارت و گرانی افسار گسیخته، باعث کاهش قدرت خرید مردم شده‌است. وقتی مردم قدرت خریدشان کاهش پیدا می‌کند، اولین چیزی که از سبد کالایشان حذف می‌شود، محصولات فرهنگی است که برای این مساله چاره‌اندیشی کرده‌ایم.
سوم: مساله تولید و توزیع غیرقانونی محصولات است. ناشر، کتاب خوبی چاپ می‌کند اما ظرف مدت کوتاهی نسخه قاچاق و غیرقانونی آن در خیابان انقلاب و دیگر خیابان‌های شهر به فروش‌می‌رسد.
چهارم: فقدان تناسب الگوی حکمرانی در عرصه فرهنگ با گسترش فضای مجازی و پیشران‌های فناوری است. وزارت ارشاد همچنان با ساختار چهار دهه پیش اداره می‌شود. باید فناوری‌های نوین را به رسمیت بشناسیم و تغییر کنیم. به این‌فناوری‌ها وزن بدهیم و متناسب با این‌تغییرات، وزارت ارشاد را چابک کنیم.
پنجم: وزارت ارشاد یک وزارتخانه منفعل و کم‌اثر شده است. من امروز و دیروز، در کمیسیون‌های مجلس به‌طور متعدد از نمایندگان شنیدم که وضعیت ادارات وزارت ارشاد باعث تاسف است. در بیشتر شهرستان‌ها ادارات ارشاد با حداقل نیرو و امکانات کار می‌کنند و در نتیجه، کار به یک‌سری فعالیت‌های حداقلی و نظارت‌های موردی تقلیل پیدا کرده و اصلا از حوزه سیاستگذاری خارج شده است.
ششم: مساله دسترسی عادلانه همه مناطق کشور به امکانات فرهنگی، بیش از ۹۰درصد آثار تولیدی فرهنگ و هنر ما در تهران اتفاق می‌افتد. ایران، رنگین‌کمان درخشان قومیت‌هاست. امروز بسیاری از آثار فرهنگی و هنری مناطق کشور ما در حال فراموشی‌اند. فرهنگ، یعنی به رسمیت شناختن اقوام و قومیت‌ها.
هفتم: حوزه محتوایی و نظارت، نیازمند قدرت بیشتری هستیم. در کمیسیون‌ها و فراکسیون‌ها گله‌هایی در این باره شنیده‌ام.
برنامه اجرایی وزارت فرهنگ دولت سیزدهم وزیر تازه نفس فرهنگ و ارشاد اسلامی در محضر نمایندگان مجلس، ضمن ابزار دیدگاهش درباره مسائل مختلف فرهنگی به کلیات برنامه‌های اجرای دولت سیزدهم در حوزه فرهنگ پرداخت. محمدمهدی اسماعیلی تاکید کرد: دولت همین که موانع را مرتع و مفاسد را جمع و سیاستگذاری را مدیریت کند، بیشتر کارها اصلاح می‌شود. بار اصلی کارزار فرهنگی ما بر دوش اصحاب اندیشه، هنر و رسانه خواهد بود.
چهاردهمین وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی کشورمان در ادامه به مهمترین اقدامات و برنامه‌های دولت پرداخت و به عبارتی وعده‌هایی داد که عمل به آنها از همین هفته آغاز می‌شود. سرفصل این برنامه‌ها از این قرار هستند:
*احیای نقش فرهنگ عمومی، نوسازی سنجه‌های علمی شاخص‌های کیفی و کمی سبک زندگی و رشد اخلاق اجتماعی
*بالابردن میزان موفقیت دستگاه‌های فرهنگی بر اثر رصدهای مستمر در استانی و شهرستانی برخی از این برنامه‌ها
*شورای فرهنگ عمومی یک ظرفیت است و باید ارتقا پیدا کند.
*بازطراحی سیاست‌های رسانه‌ای کشور
*بر هم زدن آرایش پدافندی رسانه‌های دشمن و ایجاد آرایش‌های جدید پدافندی در کشور
*تجمیع امکانات برای تقویت اقتصاد فرهنگ، بهبود کسب و کارهای قانونی و تقویت صادرات صنایع فرهنگی
*سرمایه‌گذاری در زمینه صنایع فرهنگی که ما را از صادرات نفت بی‌نیاز خواهد کرد.
*تقویت عادلانه زیرساخت‌های تولیدی آموزشی
*پیگیری خودکفایی زیرساخت‌های حوزه نشر
*۹۰ درصد کاغذ، جوهر، فیلم و زینک و دستگاه‌های تکثیر و انتشار در صنعت نشر وارداتی است. استفاده از ظرفیت‌های حوزه‌های دانش‌بنیان و صنعت برای حل این مشکل
*افزایش فعالیت صنعت نشر و شمارگان کتاب
*تقدیر از مفاخر فرهنگی مختلف استان‌های کشور
*هدفمندی یارانه‌های دولتی و جلوگیری از سوءاستفاده
*تلاش برای اجرایی شدن بیانیه گام دوم انقلاب به عنوان منشوری به منظور آگاه‌سازی ملت ایران، نقشه راه فرهنگی کشور برای تحقق آرمان‌های اسلامی و تکمیل پروژه نظام‌سازی و تمدن نوین اسلامی
مطالبات هنرمندان عرصه‌های مختلف از وزیر ارشاد
فریادرسی یا سیاستگذاری
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت جدید، در حالی كارش را آغاز كرده كه آفت كرونا بخش‌های مختلف فرهنگ را به شدت زخمی كرده است؛ تئاتر به احتضار افتاده، سینما چشم‌انداز روشنی پیش رو ندارد، موسیقی از نعمت برگزاری كنسرت محروم شده و رمقی ندارد، نبض بازارهای تجسمی كند شده و صنعت نشر هر روز فشار بیشتری را در گلوگاهش احساس می‌كند.
در چنین شرایطی موفقیت محمدمهدی اسماعیلی در وزارت ارشاد میسر نخواهد شد، مگر با تسهیل‌گری شرایط فعالیت و حضور هنرمندان و در مرحله بعد پرداختن به برنامه‌های بلندمدت و سیاستگذاری‌های كلان فرهنگی.
از زمانی كه اسماعیلی به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی پیشنهاد شد و حتی كمی پیش از آن، رسانه‌ها با اهالی فرهنگ و هنر گفت و گوهایی داشته‌اند؛ از برنامه‌های فرهنگی و هنری رادیو تلویزیون تا روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها. در این گفت‌وگوها مطالبات بسیاری مطرح شده و آنچه در ادامه می‌خوانید چكیده‌ای است از دیدگاه‌های مشترك فعالان شاخه‌های مختلف فرهنگ و هنر.
جام‌جم معتقد است برای وزیری كه سیاستگذاری را اصل قرار داده، موضوعات مهم‌تری در آینده نه چندان دور مطرح خواهد بود كه از آن‌جمله می‌توان به سند مهندسی فرهنگی كشور اشاره كرد. اما آنچه در ادامه می‌آید، پیش نیازهای اهالی فرهنگ و هنر است كه در گام اول پیش روی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار گرفته است.
صنعت نشر: همین روزها كه كابینه سیزدهم در حال شكل‌گیری بود، باز هم قیمت كاغذ افزایش پیدا كرد. طی یكی دو سال اخیر، افزایش قیمت كاغذ مهمترین چالش صنعت نشر بوده و احتمالا مهمترین و اصلی‌ترین برنامه وزیر جدید باید معطوف به این مساله باشد. تثبیت قیمت كاغذ و البته نظارت بر تخصیص یارانه دولتی كاغذ، از جمله مطالبات ناشران كشور است. ضمن این‌كه تولیدكنندگان هم حرف‌هایی برای گفتن دارند و كارخانه‌های تولید كاغذ می‌توانند در صورت رهاشدگی و زیاندهی مستمر، برای همیشه تعطیل شوند.
تئاتر: امنیت شغلی و احیای دوباره تئاتر، اصلی‌ترین و مهمترین مطالبه اهالی تئاتر است. سال گذشته جمعی از هنرمندان تئاتر به واسطه تعطیلی‌های مستمر در شیوع ویروس كرونا، بیانیه‌ای نوشته و تمامی خواسته‌ها و مطالبات‌شان را مطرح كرده بودند كه می‌تواند به كار وزیر جدید بیاید، چراكه طی این مدت هیچ تغییری در شرایط تئاتری‌ها ایجاد نشده است.
سینما: ساماندهی به اكران فیلم‌های سینمایی و افزایش ظرفیت نمایش فیلم در شهرستان‌های مختلف كشور، در این زمانه شاید از مهمترین چالش‌های مهم عرصه فرهنگ محسوب شود. اما به نظر می‌رسد سینمای ایران به لحاظ محتوایی نیازمند سیاستگذاری و برنامه‌ریزی هدفمند باشد كه میسر نمی‌شود، مگر در تعامل بین سینماگران و مدیران فرهنگی و رسیدن به نقطه اشتراك بین خواست و نیاز مخاطبان امروز جامعه و اهداف كلان فرهنگی.
موسیقی: كمتر یا بیشتر به هرحال اهالی موسیقی نیز مانند سینمایی‌ها و تئاتری‌ها از تعطیلی سالن‌ها متاثر شده‌اند، اما برای موسیقی كشور مساله مهم‌تر و عمیق‌تر، كیفیت تولیدات موسیقایی است. سایه سنگین سرمایه بر بازار موسیقی كه به گسترش اشعار و ترانه‌های ضعیف و انبوه تولیدات موسیقایی بی‌كیفیت ختم شده، هنرمندان پیشكسوت و مجرب را به حاشیه رانده و بازار موسیقی را آثاری با سطح كیفی نه‌چندان قابل‌قبول تسخیر كرده‌اند.
تجسمی: هنرمندان عرصه تجسمی شاید بیشتر از سایر عرصه‌ها در سال‌های اخیر، همت كرده و روی پای خودشان ایستاده‌اند. استقلال هنرمندان در این عرصه گرچه قابل اعتنا بوده، اما در عین حال زمینه برای رشد بازارهای مشكوك مالی در عرصه هنرهای تجسمی فراهم شده كه فرصت عادلانه رشد هنرمندان عرصه تجسمی را از بین برده و فضای مافیایی در این بازار ایجاد كرده است.
گروه فرهنگی / روزنامه جام جم
