یادگارهای ماندگار

فرشته طائرپور، تهیه‌کننده با‌سابقه سینمای کودک و هرمز فرهت، موسیقیدان پیشکسوت ایرانی که فقدان هر‌کدام از این دو درد مضاعفی است برای فرهنگ و هنر این سرزمین و به‌خصوص برای سینما که یک تهیه‌کننده خوب و یک آهنگساز فیلم توانمند را از دست داد. هرچند که هر دو هنرمند سال‌ها بود در زمینه کار تخصصی خودشان اثری برای عرضه نداشتند؛ نه سینمای کودک تولید چشمگیری داشت و نه جان خسته و بیمار فرهت به او اجازه همکاری با سینماگران را می‌داد اما از این دو هنرمند، یادگارهای ماندگاری باقی‌مانده که لذت هنر را زیر زبان نسل‌های متمادی نگاه می‌دارد و چراغ راه هنرمندان خواهد بود. در کارنامه حرفه‌ای فرهت و طائرپور اقدامات و تولیداتی هست که به این هر دو جایگاه ویژه‌ای در عرصه هنر اعطا می‌کند؛ جایگاهی که هرگز با حضور هیچ هنرمند دیگری پر نخواهد شد.

مادر سینمای کودک
فرشته طائرپور که ۲۶ مرداد در ۶۹ سالگی به‌دلیل ابتلا به ویرس کرونا از میان ما پرکشید و در روز تاسوعای حسینی در قعطه هنرمندان بهشت زهرا (س) به خاک سپرده شد، با عنوان «مادر سینمای کودک» شناخته می‌شد.

طائرپور در طول سال‌های فعالیتش به‌عنوان فیلمنامه‌نویس و تهیه‌کننده آثار درخشانی را به‌خصوص برای بچه‌های دهه شصتی به یادگار گذاشت. هنوز درد هشت سال جنگ تحمیلی و خاطرات تلخش را در کام داشتیم که او فیلم شاد و فرحبخش «گلنار» را به سینما آورد تا به خاطره یک نسل بدل شود. دخترش عزل شاکری هم نامش تا همیشه با نام گلنار پیوند دارد و هنوز می‌توان معصومیت و شیطنت‌های کودکانه گلنار را در چهره‌اش دید حتی وقتی برای مادر اشک می‌ریخت و به فرزند فرشته طائرپور بودن افتخار می‌کرد.
از طائرپور بعدها فیلم‌های دیگری هم برای کودکان به سینما آمد ازجمله پاتال و آرزوهای کوچک، مدرسه پیرمردها و نخودی. طائرپور در طول سال‌های فعالیتش و نیز در این سال‌ها بی‌رونقی سینمای کودک، تهیه‌کنندگی آثاری چون زن دوم،‌ آینه‌های روبرو، خداحافظ دختر شیرازی را به انجام رساند ولی دامنه کارهایش به تهیه‌کنندگی و فیلمنامه‌نویسی محدود نمی‌شود. او در خیلی زمینه‌ها از اولین‌ها بود:
*اولین داور زن ایرانی در بخش مسابقه جشنواره فیلم فجر
*اولین داور ایرانی جشنواره فیلم‌های کودکان در فرانکفورت
*اولین داور ایرانی جشنواره فیلم‌های کودکان قاهره
*اولین داور ایرانی جشنواره فیلم‌های کودکان حیدرآباد
*اولین سینماگر ایرانی که در ۵۰ سال گذشته توانست به عضویت هیات‌رئیسه سازمان بین‌المللی فیلمسازان کودک وابسته به یونسکو (سیفژ) درآید.
*اولین تهیه‌کننده زن که ریاست هیات‌مدیره خانه سینما را به‌عهده داشت.  
بی‌دلیل نیست که همکارانش در سینمای ایران او را ستوده‌اند و افشین علا در وصفش سروده‌ای منتشر کرده‌است.
احسان کرمی در خاکسپاری این نویسنده و تهیه‌کننده گفته بود: «فرشته طائرپور به ما مردانگی می‌آموخت.»
غزل شاکری به‌ جز خودش، علی و عسل، تعداد بی‌شماری از مردم این سرزمین را فرزندان فرشته‌ طائرپور دانست که برایشان مادری کرده و او را فرشته جسور و بلندپرواز توصیف کرد.
منوچهر محمدی تهیه‌کننده سینما، از مادری کردن فرشته طائرپور برای اهالی سینما گفت و او را شجاع‌ترین فردی دانست که هر جا لازم بود بی‌محابا حرف می‌زد و بدون ترس و محافظه‌کاری حق و حقوق هنرمندان را طلب می‌کرد.
محسن امیریوسفی، رئیس کانون کارگردانان خانه سینما معتقد است سینمای ایران امروز بیشتر از همیشه به فرشته طائرپور احتیاج داشت که شجاعانه از موضع صنفی و حقوق اهالی سینما دفاع کند.
فرشته طائرپور در روز تاسوعا در حالی به خاک سپرده شد که آخرین دعاها و نیایش‌های او برای حاضران در مراسم خاکسپاری پخش می‌شد و او برای همه مردم سرزمینش و برای همه مردم ایران رحمت و سلامت آرزو می‌کرد.

راوی نت‌های ماندگار
هرمز فرهت که ۲۵ مرداد در ۹۳ سالگی از میان ما رفت، یکی از بزرگان موسیقی معاصر ایران است که معرفی موسیقی دستگاهی ایران به جهان را مدیون او هستیم و نیز سنگ‌بنای آموزش موسیقی دانشگاهی را به جا گذاشته است.

هرمز فرهت، پسرعموی شاهین فرهت است که آموزش موسیقی را از کودکی با نواختن ویولن آغاز کرده بود. او سال ۱۳۲۸ در حالی که ۲۱ساله بود برای ادامه تحصیل به آمریکا رفت و در دانشگاه یو‌سی‌ال‌ای موسیقی کلاسیک غربی آموخت اما بعدها خدمت بزرگی به موسیقی ایرانی کرد. فرهت کتابی دارد به نام دستگاه در موسیقی ایرانی که درباره ردیف موسیقی ایرانی است. این کتاب که پایان‌نامه دکترای فرهت بود بعدها در سال ۱۹۶۵ در دانشگاه کمبریج با نام انگلیسی The Dastgah Concept in Persian Music منتشر شد، تا سال‌ها تنها منبع خارجی معتبر برای شناخت موسیقی دستگاهی ایرانی به شمار می‌رفت و هنوز نیز از معتبرترین آثار در شناخت موسیقی ایرانی است. این روزها در بازار کتاب موسیقی می‌توانید آن را پیدا کنید، چون ۳۵ سال بعد از انتشار کتاب در دانشگاه کمبریج، مهدی پورمحمدی آن را به فارسی برگرداند و انتشارات پارت آن را منتشر کرد.
سه فصل اول کتاب به بررسی مفاهیم اساسی در ردیف موسیقی ایرانی اختصاص دارد و فصل‌های چهارم تا پانزدهم، ۱۲ دستگاه را بررسی و تحلیل می‌کند. فرهت معتقد بود موسیقی ایرانی ۱۲ دستگاه دارد اما بسیاری از استادان موسیقی بر این عقیده‌اند که موسیقی ایرانی شامل هفت دستگاه و پنج آواز است. ویژگی‌ مهم این کتاب ضمیمه آن است که ۱۴۰ نسخه نت‌نویسی شده از ردیف نصرا... زرین‌پنجه برای تار و احمد عبادی برای سه‌تار را شامل می‌شود. برای نوشتن این بخش فرهت در محضر استادانی مانند حسین صبا و نصرا... زرین‌پنجه نواختن سنتور و سه‌تار را آموخت.
فرهت همچنین در زمینه ارتباط موسیقی شرق و به‌ خصوص موسیقی ایران با موسیقی سایر بخش‌های خاورمیانه مطالعاتی داشت و نیز مطالعاتی روی موسیقی تعزیه انجام داده بود.
در کنار همه این فعالیت‌ها، یکی از مهم‌ترین برگ‌های کارنامه زندگی فرهت در دهه ۴۰ ورق خورد. وقتی که علینقی عالیخانی رئیس دانشگاه تهران، از فرهت دعوت کرد برای سامان دادن رشته موسیقی دانشگاه تهران به او کمک کند.
این دعوت به شکل‌گیری یک برنامه‌ریزی چهار ساله برای دروس موسیقی دانشگاه تهران انجامید که دو سال اول برای همه دانشجویان مشترک بود و دو سال آخر با تمرکز روی یکی از سه شاخه تحصیلی موسیقی پیش می‌رفت.
فرهت از اصغر بهاری، فرامرز پایور و چند نفر از استادان موسیقی ایرانی دعوت کرد به صورت پاره‌وقت آموزش موسیقی ایرانی را در دانشگاه به عهده بگیرند و به این ترتیب دپارتمان موسیقی در دانشگاه تهران سامان یافت.
شاید جذاب‌ترین یادگار هرمز فرهت، آهنگ‌هایی باشد که او برای فیلم‌های سینمایی ساخته است؛ فیلم‌هایی که هر کدام‌شان وزنه‌هایی در تاریخ سینمای ایران محسوب می‌شوند.
وقتی داریوش مهرجویی در آمریکا بود از آنجا که سنتور هم می‌نواخت، چند برنامه زیر نظر فرهت اجرا کرد و این دوستی به پیشنهاد ساخت موسیقی فیلم «گاو» انجامید. بعد از آن مهرجویی ساخت موسیقی فیلم‌های آقای هالو، پستچی و دایره مینا را نیز به عهده او گذاشت و در همان سال‌ها برای فیلم‌های «آرامش در حضور دیگران» و «صادق کرده» ناصر تقوایی نیز آهنگسازی کرد.
هرمز فرهت بعد از سفرها و رفت و برگشت‌های بسیار به ایران، سال‌های پایانی عمرش را در ایرلند ساکن بود و در همین کشور به ذات‌الریه مبتلا شد و بر اثر همین بیماری از میان ما رفت.