وزن‌کشی کسب‌وکارهای ۹۹

شیوع کرونا و تعطیلی بازارهای داخلی و جهانی از مهم‌ترین وقایع سال گذشته‌بود. تأثیر همه‌گیری کرونا نه فقط در رشد یا سقوط کسب‌وکارها بلکه در معیشت و سبد اقتصادی خانواده‌ ها قابل مشاهده‌است.

در کنار تغییر شرایط بازار، الگوهای فرهنگی و رفتاری مردم نیز تغییر کرد و بسیاری از رفتارهای دیجیتال خیلی سریع در میان مردم رونق گرفت.

ترس از فناوری با سرعت بیشتری از بین رفته و گروه‌های کاربری بیشتری به محصولات دیجیتال روی آورده‌اند. این برای کسب‌وکارهای نوپا امید تازه‌ای به سوی موفقیت و مقیاس‌پذیری بود.

برنده‌ها و بازنده‌ها

اگر بخواهیم یکی از حوزه‌های استارت‌آپی را که بیش از دیگران در سال گذشته آسیب‌دیده، انتخاب کنیم یقینا می‌توانیم از گردشگری نام ببریم.

بسیاری از کسب‌وکارهای مبتنی بر گردشگری در سراسر جهان طعم تلخ شکست را در این سال چشیدند.

این محصولات با منع رفت‌وآمد و بسته‌شدن مرزها، نه تنها از رونق افتادند بلکه مشتریان خود را به‌طور کامل از دست دادند حتی صنایع وابسته به گردشگری مثل حمل‌ونقل و کسب‌وکارهای مبتنی بر غذا نیز با آسیب‌های جدی مواجه شدند.

لغو سفرهای هوایی و زمینی و تعطیلی صنعت‌گردشگری منجر به خاموشی چراغ بسیاری از رستوران‌ها و کافه‌ها شد. در کنار این کسب‌وکارها، خدمات برگزاری مراسم و مجالس نیز تقریبا تمام سال را بدون مشتری گذرانده‌اند.

باشگاه‌های ورزشی و خدمات بهداشتی ـ آرایشی نیز سال بدی را پشت سر گذاشتند و تعطیلی‌های پیاپی ضررهای هنگفتی به آنها وارد کرده‌است.

در حوزه فرهنگ و هنر نیز سینماها و تئاترها، مدت زیادی تعطیل بودند و بسیاری از محصولات سینمایی به‌جای پرده‌سینما در بازار خانگی ارائه شدند.

در مقابل، محصولات نمایش‌خانگی فیلم و سریال سال پررونقی را پشت سر گذاشتند. این محصولات با دریافت شارژ ماهانه امکان دسترسی نامحدود کاربران به فیلم‌ها و سریال‌های مختلف را فراهم می‌کنند. پیشتازانی مثل نتفلیکس و دیزنی به‌همین طریق رشد بالایی در محصولات نمایش خانگی برای خود رقم زدند.

خوشحالان امسال

در مجموع سالی که گذشت برای خدماتی که بر سهولت زندگی در قرنطینه تمرکز داشتند، سال خوبی بود. این محصولات توانستند سهم بازار خوبی را به خود اختصاص دهند.

خدمات پزشکی و سلامت از راه دور یکی از این حوزه‌هاست. از ویزیت آنلاین گرفته تا تهیه نسخه از راه دور، محصولات سلامت بسیاری در سال گذشته به کاربران میلیونی دست پیدا کردند. محصولات دیجیتال کمک شایانی به شناسایی، کنترل و بهبود شرایط کرونایی کردند و به بخشی از سبک زندگی روزمره کاربران تبدیل شدند.

در کنار محصولات و خدمات سلامت، این خدمات تسهیل دورکاری/ دوردرسی بودند که توانستند نظر کاربران بسیاری را به خود جلب کنند. محصولاتی که امکان کنترل و هدایت کارها از راه دور را به‌خوبی ارائه می‌کردند توانستند جایگزین سیستم‌های قدیمی شوند. راه‌های ارتباطی جدید برای آموزش از راه دور یا شرکت در جلسات هم رشد بالایی داشتند. یکی از این محصولات زوم است که بنیانگذار خود را به جمع ۱۰۰میلیونر برتر دنیا آورده‌است.

از دیگر خدمات پر مخاطب می‌توان به خرید آنلاین اشاره کرد. انواع خدمات خرید آنلاین از خرده‌فروشی تا محصولات خاص، در سال گذشته دیجیتال شدند. کسب‌وکارهایی که توانستند به سرعت با این روند جدید همراه شوند، جایگاه جدید خود در دنیای دیجیتال را تثبیت کردند. آمارها هم خبر از اقبال بالای کاربران به محصولات خرید دیجیتال دارد.

دسته دیگری از خدمات که اقبال مناسبی از سمت کاربران را شاهد بودند، خدمات مالی و تجارت الکترونیک است. این خدمات توانستند به‌سرعت رشد کنند و جای ساختارهای سنتی را بگیرند. تجارت الکترونیک بر بستر تلفن همراه و وب، پررونق‌ترین روزها را در سال گذشته پشت سر گذاشته‌است.

مشکل جابه‌جایی و خدمات مالی، باعث شد نرم‌افزارهای جایگزین خیلی زود روی هر گوشی‌تلفن‌همراه نصب شود. بازارهای نوین مالی همچنان به رشد خود ادامه داده و راهکارهای پیشرفته‌تری را در اختیار کاربران قرار می‌دهند. یکی از روندهای محبوب این محصولات، خدمات مالی قسطی و اعتباری بود که چند محصول را در رده محبوب‌ترین‌ها قرار داده‌است.

سنجش کارآفرینی زیر ذره‌بین

برای سنجش کارآفرینی در سطح ملی یا جهانی شاخص‌های مختلفی وجود دارد. یکی از بهترین این سنجه‌ها، شاخص جهانی کارآفرینی (Global Entrepreneurship Index) است که به آن جی‌ای‌آی (GEI) نیز می‌گویند. این شاخص فقط روی خروجی کارآفرینی به صورت فردی تمرکز ندارد، بلکه بستر آن و سلامت اکوسیستم کارآفرینانه را هم می‌سنجد.

سه رکن اصلی این شاخص توانایی کارآفرینانه، اشتیاق کارآفرینانه و گرایش کارآفرینانه است.

در ذیل این اجزای اصلی مواردی همچون پذیرش ریسک، پشتیبانی فرهنگی، سرمایه‌انسانی، رقابت، نوآوری،‌ رشد و عوامل دیگری سنجیده می‌شوند.

ایالات متحده‌امریکا با امتیاز ۸۶.۸۰ در جایگاه‌اول قرار دارد و پس از آن سوئیس و کانادا قرار می‌گیرند. در حال حاضر ایران با امتیاز ۴۰.۲۹ در رتبه شصت و سوم این جدول است (۲۰۱۹).

نسخه جدید این گزارش تا چند روز آینده منتشر خواهدشد اما باتوجه به همه‌گیری کرونا و شرایط اقتصادی ایران در سال گذشته به‌نظر نمی‌رسد این آمار خیلی به نفع ایران تغییر کرده‌باشد.

البته امیدهایی برای بهبود شکاف جنسیتی در حوزه کارآفرینی به چشم می‌خورد. هر چند همه‌گیری کرونا باعث تشدید نابرابری حرفه‌ای در میان زنان و مردان در سراسر جهان شده‌است، به‌نظر می‌رسد بازار کسب‌وکارهای نوپا در ایران جایی است که امیدوارانه به سمت کوچک‌ترشدن این شکاف حرکت‌می‌کند.

نگین یشمی - روزنامه جام جم