راههای پرورش عزت نفس کودکان در سیره امام حسن مجتبی ـ علیه السلام ـ

به گزارش جام جم آنلاین، تقویت عزت نفس موجب خودباوری در کودکان و موفقیت در زندگی آینده و بزرگسالی می گردد. در اجتماعات از شخصیت های محکم و از نظر روحی دارای روانی سالم هستند. عزت نفس باعث می شود دچار بی هویتی نگردد و برای جامعه خود بهترین عملکرد را داشته باشد. 

یک. احترام به کودک:پیامبر بزرگوار اسلام ـ علیه السلام ـ نشسته بودند که حسنین علیهم السلام که در سنین طفولت بودند از درب وارد شدند ان حضرت به احترام آنان از جای برخاسته و به انتظار ایستاد ، لحظاتی طول کشید و آنها نرسیدند . رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم به طرف کودکان پیش رفت و از آنان استقبال نمود .
دو. همبازی شدن با کودک: کوذکان و نوجوانان از بازی و ورزش لذت می برند و به این وسیله ضمن آشنایی با جهانی که در آ« زندگی می کنند ، رشد یافته و فرصت های مناسبی را برای ابراز عواطف و احساسات خود می یابند. همبازی شدن والدین و بزرگترها با آنان در ایجاد خودباوری در وجود آنان نقش مهمی دارد.

ابورافع یکی از یاران رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ روزی با امام حسن ـ علیه السلام ـ که کودک خردسالی بود ، همبازی شد . آنان سنگ های مخصوص را انتخاب نموده و به داخل حفره هایی نشانه روی میکردند و در صورت برنده شدن باید فرد برنده بر دوش دیگری سوار می شد. هنگامی که نوبت به سواری ابورافع می رسید امام حسن ـ علیه السلام ـ به او می فرمود: « اَتَرکَبُ ظَهراٌ حَمَلَهُ رَسُولُ الله ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ ؛ آیا می خواهی بر دوش کسی سوار شوی که رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ او را بر دوش خود حمل می نمود؟ » ابورافع از سواری منصرف می شد . هر گاه امام حسن ـ علیه السلام ـ به هدف می زد، ابورافع می گفت : « همان طوری که تو به من سواری ندادی من هم تو را بر دوش خود سوار نمی کنم» . حضرت به او می فرمود :« اَما تَرضی اَن یَحمِلَ بَدَناٌ حَمَلَهُ رَسُولُ الله ِ : آیا دوست نداری کسی را که پیامبر ـ صلی الله علیه و آله بر دوش خود می نشاند بر دوشت سوار کنی ؟» ابورافع با کمال میل ایشان را بر دوش خود گرفته و سواری می داد.
عزت نفس و شخصیت روحی وو روانی این کودک از خلال گفتار و کیفیت استدلالش کاملا هویداست . طفلی را که پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ در آغوش خود پرورش داده و شخصیت او را احیاء نموده است ، بزرگی خود را باور دارد و هرگز با زبونی و ذلت سخن نمی گوید.

سه .سلام کردن به کودکان با لحن دلنشین : امام حسن ـ علیه السلام ـ می فرماید: « مَن بَدَأ بِالکَلامِ قَبلَ السَلامِ فَلاتُجیبُوه : هر کسی قبل از سلام کردن به سخن گفتن آغاز نماید او را جواب ندهید.» این سخن در مورد معاشرت پدر و مادر با فرزندانشان بسیار اهمیت ویژه ای می یابد ، زیرا کودکی که به او سلام داده شود، و بدین وسیله از وی تجلیل گردد، احساس لیاقت کرده و شایستگی خود را باور می کند.
امام حسن ـ علیه السلام ـ در گفتار دیگری فرمودند: « مروت آن است که شخص دین خود را حفظ کرده و نفس را از پلیدی ها دور نگه داشته و حقوقی را که بر گردن دارد ادا کند و با بانگ رسا و دلنشین به دیگران سلام نماید. » چراکه این امر موجب ارتباط عمیق و ریشه دار می گردد.
چهار . مشورت با فرزند: امام حسن ـ علیه السلام ـ ضمن توصیه به این شیوه پسندیده تربیتی در موارد مختلف با فرزندان خود مشورت می نمود و بدین وسیله عزت نفس و روحیه خودباوری را در آنان تقویت می کردند.
روزی معاویه بن خدیج به عنوان خواستگار به منزل آن حضرت آمده بود. امام حسن ـ علیه السلام ـ در ضمن مذاکرات با وی چنین فرمود: « اِنا قَومٌ لا نُزَوّجُ نِسائَنا حَتّی نَستَأمُرهُنَّ : ما دختران خود را بدون نظرخواهی و مشورت با خودشان ، شوهر نمی دهیم و در امر ازدواج آنان اقدامی نمی کنیم.» گذشته از اینکه مشورت در تقویت عزت نفس در کودکان و نوجوانان تاثیر فوق العاده ای دارد، گاهی اوقات نظرات فرزندان در تصمیم گیری های اولیاء نیز ممکن است راهگشا باشد. امام حسن ـ علیه السلام ـ فرمودند: « ما تَشاوَرَ قَومٌ اِلّا هُدُوا اِلی رُشدِهِم ؛ هیچ گروهی مشورت نکرد؛ مگر اینکه به این وسیله به سوی رشد و کمال هدایت شدند. »
پنج. اجتناب از تحقیر : تحقیر نونهالان و نوجوانان علاوه بر این که از عظمت و اقتدار والدین و مربیان می کاهد ، نشانگر بی تجربگی ، عدم شایستگی و نداشتن تسلط بر نفس آنان در امر تربیت می باشد. مهم تر از همه نتایج زیانبار آن در روح و روان کودک است . چرا که تحقیر و توهین به فرزندان موجب ایجاد عقده حقارت و خود کم بینی و تزلزل شخصیت در آنان می شود و علل برخی از ناکامی ها ، ناامیدی ها در زندگی آینده آنان خواهد شد. امام حسن ـ علیه السلام ـ در ضمن شمارش خصوصیت انسان های با ایمان می فرمایند: « آنان همدیگر را با القاب زشت و رکیک صدا نمی کنند. »
معاویه دشمن شماره یک آن حضرت ، در یک اعتراف صریح می گوید: « ما سَمِعتُ مِنهُ کَلِمَهَ فُحشٍ قَطٍّ : من هر گز از حسن بن علی سخن ناروا و کلمه زشتی نشنیدم. »
به کار بردن کلمات ناپسند و سخنان اهانت آمیز و نیش دار همانند سمی مهلک روح کودک را می آزارد و هرگاه در مورد آن فکر کند، احساس رنج و عذاب می کند و اصولا نوعی ستم به فرزندان و همسر محسوب می شود که رشته محبت و دوستی را پاره نموده و دل ها را جریحه دار می کند.
شش. تشویق: از موفق ترین شیوه ای تربیتی که در سیره امام حسن مجتبی ـ علیه السلام ـ نیز مشاهده می شود. شیوه کار آمد و موثر تشویق است. تشویق یعنی ایجاد شوق و رغبت در فرد، مربی با تایید رفتار و گفتار متربی در او ایجاد شوق و رغبت کرده و موجب تکرار و مداومت آن عمل در متربی می گردد. اهدای یک شی مورد علاقه ، تهیه کردن غذا و خوردنی های موردنظر ، لبخند رضایت آمیز، تعریف و تمجید، پاداش نقدی ، اعطای رتبه و درجه و بالاخره تقدیر در جمع ، ازجلوه های تشویق به شمار می رود.
شیوه تربیتی و سخنان امام حسن ـ علیه السلام ـ در این مورد نیز الگوی خوبی برای ماست و ایشان برای تربیت افراد از این راهکار موفق بهره می بردند . انس بن مالک می گوید: « یکی از کنیزان امام حسن ـ علیه السلام ـ شاخه گلی را به حضور ان حضرت تقدیم نمود، امام آن شاخه گل را با کمال میل پذیرفته و به آن کنیز فرمودند : « تو را در راه خدا آزاد کردم . » من به عنوان اعتراض به ایشان گفتم : « در مقابل اهدای یک شاخه گل او را آزاد کردی ؟ » امام در پاسخ فرمود: « إذا حُییتُم بِتَحیّه ٍ فَحَیُّوا بِاَحسَنَ مِنّها : هرگاه کسی به شما تحیت گوید، پاسخ آن را بهتر از آن بدهید.» سپس فرمودند : « پاسخ بهتر همان آزاد کردن اوست.»

نگارنده: ز. فیاضی