پیامدهای مثبت یک عفو

مهم‌تر از همه این‌که مجرمان باید رضایت شاکی خصوصی را جلب کرده باشند چرا که عفو شامل جنبه عمومی جرم می‌شود و اگر به شخصی ضرر و زیانی وارد شده باشد، باید این ضرر و زیان به نوعی جبران شده یا رضایت او در این رابطه جلب شده باشد. ضمن این‌که معمولا افراد شامل عفو، بخشی از محکومیت خود را پشت سر گذاشته‌اند و بیم تکرار جرم بعد از عفو آنها هم نمی‌رود. همه این معیارها که بر اساس آن بررسی میدانی، تجمیع شد افراد شامل عفو توسط دستگاه قضا انتخاب و به رهبر معظم انقلاب پیشنهاد می‌شوند.
درست است که عفو عمومی جزو اختیارات مقام رهبری است، اما به این مفهوم نیست که خارج از چارچوب قانون قرار بگیرد. ما در مبحث اول فصل یازدهم قانون مجازات اسلامی موردی به نام سقوط مجازات را داریم. در بحث عمومیات جزا مواردی مثل تعلیق، تخفیف یا مواردی مثل گذشت شاکی هم در زیرمجموعه همین مبحث سقوط مجازات قرار گرفته است. به این مفهوم که فردی تحت تعقیب قضایی قرار گرفته و به جرم او رسیدگی و منتج به صدور حکم قطعی شده است و مجازاتش را تحمل می‌کند، ولی به‌واسطه حدوث یکی از موارد بحث سقوط جزا، مجازات او ساقط می‌شود. در ماده 96 قانون مجازات اسلامی آمده است عفو یا تخفیف مجازات محکومان در حدود موازین اسلامی پس از پیشنهاد رئیس قوه قضاییه با موافقت مقام معظم رهبری صورت می‌گیرد. بنابراین عفو عمومی نص صریح قانون است و قانون این اختیار را به رهبر معظم انقلاب داده است که ایشان بتوانند با پیشنهاد قوه قضاییه دستور عفو‌را‌بدهند.
شاید عفو عمومی به‌صورت عیان جنبه بازدارندگی از جرم را نداشته باشد، اما هدف معمولا بازگرداندن مجرمان گذشته به پروسه یک زندگی معمولی در جامعه است، این درست که محکومیت زندان به واسطه ارتکاب جرم در قانون تعبیه شده است اما در کنار این محکومیت یکی از اهداف نظام‌های قضایی بازپروری این افراد برای ورود مجدد به جوامع بوده و هست. از این منظر اگر به عفو عمومی نگاه شود که همان فلسفه مبحث سقوط جزا در قانون هم هست، حتما چنین تصمیمی پیامدهای مثبتی به همراه خواهد داشت.

دکتر کارن روحانی

حقوقدان