آقای بـــرگ ایران

مینیاتور یکی از قدیمی‌ترین هنرهای ایرانی‌هاست؛ شما اما به‌عنوان یک نگارگر آمدید و با پیاده‌کردن این هنر روی برگ، آن را امروزی کردید. چطور این ایده به ذهنتان رسید؟
من برای اولین بار 40 سال پیش با نقاشی روی برگ آشنا شدم؛ آن موقع 27 ساله بودم و در سفری که به کشمیر هندوستان داشتم نقاشانی را دیدم که روی برگ نیلوفر آبی نقاشی می‌کردند، البته نقاشی آنها مینیاتور نبود؛ یک نوع نقاشی بومی بود از زندگی واقعی روستاییان همان منطقه. آن موقع من فقط این طرح‌ها را دیدم و دیگر به این موضوع فکر نکردم تا این‌که با گذشت زمان ایده اجرای مینیاتور روی برگ درختان به‌ذهنم رسید که برخلاف تصور اصلا کار راحتی نبود و من برای اجرای این ایده، سه سال تمام آزمون و خطا داشتم تا این‌که بالاخره سال 94 موفق شدم از اولین تابلو برگم رونمایی کنم.
تابلو برگ هم درست مثل هنری که ابداع کردید، اصطلاح جدیدی است.
بله من از تابلو فرش الهام گرفتم و به مینیاتورهای روی برگ لقب تابلوبرگ دادم و با این کار، هنر تابلو برگ به صنایع‌دستی کشورمان اضافه شد.
چه برگ‌هایی قابلیت تبدیل‌شدن به تابلو برگ را دارند؟
فرقی نمی‌کند. همه برگ‌هایی که خداوند خلق کرده می‌توانند به یک‌بوم نقاشی تبدیل شوند، من هم تجربه نقاشی روی اکثر برگ‌ها را دارم؛ از برگ پیچک و مگنولیا و برگ‌بو گرفته تا برگ تبریزی و برگ توت و بنجامین. تنها برگی که شاید نشود روی آن کار کرد برگ سوزنی‌شکل درخت کاج است. بجز آن روی برگ‌های دیگر می‌شود نقاشی کرد، به همین دلیل است که می‌گویم این هنر، یک کار مشترک بین خالق و مخلوق است، بوم و رنگ‌آمیزی زمینه بوم یعنی خود برگ اثر خداوند است و نقاشی روی بوم اثر بنده خدا. به همین دلیل هم پای هر اثری، کنار امضای خودم یک برگ کوچک هم می‌گذارم که به اعتقاد من نمادی از امضای خداوند است.
اولین تابلو را روی چه برگی کشیدید؟
اولین کار من کشیدن نقش شکارگاه روی برگ پیچک بود که گواهی ثبت اثر در وزارت فرهنگ و ارشاد را دارد.
برگ‌ها را چطور انتخاب می‌کنید؟
اول این را بگویم که من هیچ برگ سبز و زنده‌ای را از درخت نمی‌کنم و همیشه از برگ‌هایی استفاده می‌کنم که روی زمین افتاده‌ یا این‌که روی درخت زرد شده‌ و به اصطلاح به کما رفته‌اند و با یک تلنگر می‌افتند. بعد از جمع کردن این برگ‌ها، آنها را شسته و در هوای معمولی نگه می‌دارم تا رطوبت‌شان گرفته شود. بعد هم به مرحله انتقال آنها به لابه‌لای ورقه‌های کتاب می‌رسم. در این مدت که برگ‌ها لای ورقه‌های کتاب هستند یک وزنه هم روی کتاب می‌گذارم و این پروسه با چندبار جابه‌جایی برگ بین ورقه‌های کتاب تکرار می‌شود تا این‌که بالاخره شبیه یک مقوا می‌شود و اینجاست که برای نقاشی آماده است.
بعد کشیدن مینیاتور را شروع می‌کنید؟
قبل از شروع نقاشی، موادی روی برگ می‌زنم که آن را یک جورهایی مومیایی می‌کند و درحقیقت ماندگار می‌شود و باگذشت سالیان سال هم اتفاقی برای این برگ نمی‌افتد و اتفاقا رسیدن به این مواد و ماندگار کردن برگ همان آزمون و خطایی بود که قبل از ارائه کارم داشتم. چون باید به این اطمینان می‌رسیدم که رنگ از روی برگ‌ها نمی‌ریزد و بافت برگ سست نمی‌شود. چراکه در حالت عادی عمر برگ‌های خشک‌شده چه در قاب چه لای کتاب و ... خیلی زیاد نیست و با گذر زمان بافت برگ می‌پوسد و از بین می‌رود و فقط رگ‌برگ‌ها باقی می‌مانند و آنها هم درنهایت از بین می‌روند. در مرحله بعدی کار نقاشی روی برگ شروع می‌شود، البته باید این نکته را بگویم که نمی‌شود روی برگ طراحی کرد و وقتی قلم را داخل رنگ می‌زنیم باید نقش مورد نظر را روی برگ بکشیم و دیگر طراحی وجود ندارد و به صورت ذهنی است و نقاش باید از مهارت کافی برای این کار برخوردار باشد.
برگ‌ها را از کجا تهیه می‌کنید؟
بیشتر از شهر خودم اصفهان. بعضی‌ها را هم در سفرهایی که به ماسوله دارم از آنجا تهیه می‌کنم. اگر ماسوله رفته باشید حتما درخت بلوط ابتدای ورودی ماسوله را دیده‌اید. این درخت برگ‌های بسیار زیبایی دارد و من سعی می‌کنم حوالی پاییز به این شهر سفر کنم و برگ‌های ریخته پای درخت را جمع کنم.
برگ‌های سالم را انتخاب می‌کنید؟
نه لزوما سالم. خیلی وقت‌ها برگی را انتخاب می‌کنم که بر اثر حادثه‌ای آسیب دیده مثلا گوشه‌هایش سوخته ... من در این نقاشی این گوشه‌های سوخته را به کوه تبدیل می‌کنم.
نقاشی روی برگ چقدر زمان می‌برد؟
اصولا من یک کار را شروع نمی‌کنم و به نیت عدد هفت که عدد مقدسی است برای مثال هفت بار طواف دور کعبه که نشانه‌ای از دین‌مان است یا هفت خوان رستم که نشانه‌ای از فرهنگمان است به طور همزمان نقاشی را روی هفت برگ شروع می‌کنم و کار را جلو می‌برم. به طور معمول اگر مشکلی پیش نیاید و هر روز هشت ساعت وقت بگذارم حدودا سه روز طول می‌کشد تا کار نقاشی تمام شود.

هر هنرمند صنایع‌دستی، یک چاه نفت است

صنایع‌دستی کشورمان، از فرش‌های دستباف گرفته تا تابلوهای معرق و ظروف میناکاری‌شده و سفال و... در دیگر کشورهای دنیا طرفدار کم ندارند. هنر دست مردان و زنان هنرمند کشورمان مدت‌هاست مورد توجه گردشگران خارجی قرار گرفته و یادگاری از سفرشان به کشوری با تمدنی قدیمی است. توجهی که باعث شده از 600 تابلوی فروخته شده آقای شاهی، 400 تابلو نصیب گردشگرانی از کشورهای آلمان، فرانسه و ایتالیا شود. با این حال این هنرمند هم مثل بسیاری از هنرمندان صنایع‌دستی کشورمان از نبود حمایت‌های کافی از سوی مسؤولان گلایه‌مند است و می‌گوید: من معتقدم که هر هنرمندی مثل یک چاه نفت است. اگر مسؤولان ما این تصور را بکنند که ما دیگر چاه نفتی نداریم و در نتیجه به صنایع‌دستی کشورمان بیشتر توجه کنند ما می‌توانیم از صنایع‌دستی به اندازه نفت سودآوری داشته باشیم.

مینا مولایی

ایران