باکتری‌ها ی شیرینی دوست‌!

پوسیدگی دندان به زبان ساده
به‌طور طبیعی در دهان همه افراد، باکتری‌هایی به نام «استرپتوکوک موتانس» وجود دار‌د. این باکتری‌ها با کمک مواد قندی روی دندان تجمعی به نام پلاک را ایجاد می‌کنند. وقتی قند در کنار پلاک‌های ایجاد شده قرار می‌گیرد، توسط باکتری‌ها تجزیه می‌شود و در نتیجه اسید به‌وجود می‌آید. همراه با ایجاد اسید، ماده معدنی دندان از بین می‌رود و در نهایت پوسیدگی اتفاق می‌افتد. امکان حذف باکتری‌ها وجود ندارد و تنها کاری که می‌توان برای پیشگیری از پوسیدگی انجام داد، این است که از ماندن مواد قندی روی دندان جلوگیری کرد. برای این منظور، رعایت بهداشت دهان و دندان ضروری است.
وقتی پای قند درمیان است
برای پیشگیری از پوسیدگی دندان، مهم‌ترین کار استفاده صحیح از مسواک و خمیردندان است که ترجیحا استفاده از خمیردندان حاوی فلوراید توصیه می‌شود. علاوه بر این، داشتن یک رژیم غذایی مناسب و محدود کردن مصرف مواد قندی و چسبنده را باید مد نظر قرار داد. شاید خیلی از افراد بر این باور باشند که تنها شیرینی، شکلات و خوراکی‌های شیرین در بروز پوسیدگی نقش دارند ولی باید به این نکته توجه داشت که مصرف مواد نشاسته‌ای مثل پفک، چیپس و ...، نیز در ابتلا به پوسیدگی نقش دار‌د. حتی مواد غذایی حاوی قندهای پیچیده با تجزیه به قندهای ساده ترمی‌توانند عاملی برای پوسیدگی دندان باشند به‌عنوان مثال، نان و برنج در این گروه قرار می‌گیرند.
دندان‌های شیری مهم هستند؟
پوسیدگی دندان در تمامی سنین می‌تواند به وجود بیاید ولی بیشترین شیوع آن در سن پایین است و در سنین بالا، بروز بیماری لثه بیشتر انتظار می‌رود. چنانچه لثه دچار بیماری شود، دندان نهایتا با وجود داشتن ظاهری سالم، لق می‌شود. شاید خیلی از افراد تصور کنند که در سنین پایین به‌دلیل داشتن دندان شیری، مراقبت چندانی برای دندان‌ها لازم نیست در حالی‌که این باور کاملا اشتباه است.
قبل از شش ماهگی و رویش دندان، ضرورتی برای تمیز کردن دهان نیست ولی بعد از رویش دندان، تمیز کردن دندان‌ها و لثه با دستمال مرطوب ضروری است. تمیز کردن دندان به این شکل تا زمانی که دندان‌ها دو تا چهار عدد باشد، صورت می‌گیرد و بعد از آن، باید از مسواک و خمیردندان‌های مخصوص کودکان که فاقد فلوراید و به شکل ژل هستند، استفاده کرد. به‌طور کلی، از حدود شش ماهگی، رویش دندان‌های شیری شروع می‌شود و دو دندان در فک پایین و دو دندان در فک بالا درمی‌آید. سپس تا حدود دو سالگی، رویش دندان‌های شیری کامل می‌شود به‌طوری‌که در هر فک، ده دندان می‌روید. از حدود شش تا 12 سالگی، دندان‌های شیری شروع به افتادن می‌کنند و رویش دندان‌های دائمی شروع می‌شود. با توجه به موارد یادشده، کودک به دندان شیری خود برای مدتی نسبتا طولانی نیاز دارد و عدم رسیدگی و پوسیدگی آن به از دست دادن دندان منجر می‌شود که این مساله اختلال در صحبت کردن و غذا خوردن را به وجود می‌آورد. همچنین کشیدن پیش از موعد دندان شیری به رویش نامنظم دندان‌های اصلی، اختلال در رشد فک و بروز دندان نهفته دائمی منجر می‌شود. در واقع دندان‌های شیری به‌سمت یکدیگر حرکت می‌کنند و جایی برای رشد دندان دائمی باقی نمی‌ماند.
نقش خمیردندان در پوسیدگی
شاید برخی افراد تصور کنند که خمیردندان می‌تواند به‌صورت قطعی مانع پوسیدگی شود در حالی‌که این باور نادرست است و خمیردندان به‌عنوان یک عامل کمک‌کننده محسوب می‌شود. چنانچه فردی حتی بدون خمیردندان به‌خوبی مسواک بزند و از نخ دندان و دهانشویه استفاده کند، نباید نگرانی چندانی از بابت پوسیدگی داشته باشد. مسواک زدن باید به مدت 8 دقیقه و به آرامی انجام شود. مسواک زدن صحیح مساله بسیار مهمی است که می‌توان شیوه درست آن را از دندانپزشک یاد گرفت. این نکته را باید در نظر داشت که الزامی به استفاده زیاد از خمیردندان نیست و اگر به اندازه یک عدس هم روی مسواک گذاشته شود، کافی است. البته، استفاده از خمیردندان‌های سفیدکننده توصیه نمی‌شود، چون این خمیردندان‌ها حاوی مواد ساینده هستند و استفاده زیاد از آنها، سبب زبر شدن سطح دندان می‌شود و در نهایت تجمع بیشتر رنگدانه‌های غذایی را روی دندان در پی دارند.
عواملی دیگر برای پوسیدگی
برخی از افراد بر این باورند که میزان بزاق نیز می‌تواند در بروز پوسیدگی نقش داشته باشد که این باور درست است. به‌طور کلی، احتمال بروز پوسیدگی در افرادی‌که با دهان باز می‌خوابند، موتورسواران و آن دسته از افرادی که دهان خشک دارند، بیشتر است چون محیط دهان این دسته از افراد اسیدی می‌شود. به غیر از بزاق، جنس خود دندان نیز اهمیت دارد به عنوان مثال، گاهی برخی افراد با رعایت نسبی بهداشت دهان و دندان باز هم دچار پوسیدگی بیش از حد می‌شوند. بارداری به دلیل تغییرات هورمونی، با افزایش احتمال پوسیدگی دندان همراه است به همین دلیل خانم‌ها پیش از بارداری برای بررسی وضعیت دندان‌هایشان باید به دندانپزشک مراجعه کنند. در صورت بروز پوسیدگی در حین بارداری، باید به دندانپزشک مراجعه کرد تا با تمهیدات خاص مشکل برطرف شود.
پیشگیری از پوسیدگی با شیر!
بعضی از افراد تصور می‌کنند مصرف شیر می‌تواند در پیشگیری از پوسیدگی دندان نقش داشته باشد در حالی‌که مصرف شیر ارتباطی به پوسیدگی ندارد و تنها در استحکام استخوان و دندان نقش دارد که این مساله هم در سن رشد مطرح است. این‌که فردی تصور کند با نوشیدن شیر از پوسیدگی دندان می‌تواند در امان باشد، اشتباه است چون شیر قندی به‌نام لاکتوز دارد و در صورت مسواک نزدن پس از مصرف، می‌تواند منجر به پوسیدگی دندان شود. اما در نقطه مقابل، پنیر به‌دلیل ایجاد محیط قلیایی در دهان، می‌تواند تا حدودی در پیشگیری از پوسیدگی دندان نقش داشته باشد.
همیشه منتظر درد نباشید
خیلی از افراد تصور می‌کنند بین درد دندان و پوسیدگی الزاما رابطه وجود دارد ولی در این باره باید گفت پوسیدگی الزاما با درد همراه نیست. درد زمانی به‌وجود می‌آید که عصب دندان به‌صورت حاد درگیر شود و افراد نباید منتظر درد بمانند و بعد مراجعه کنند، چون در چنین شرایطی درمان پیچیده‌تر خواهد شد. علاوه بر این، ظاهر دندان نمی‌تواند نشان‌دهنده عدم پوسیدگی باشد، زیرا تشخیص پوسیدگی در مراحل اولیه یا پوسیدگی بین دندانی توسط افراد عادی امکان‌پذیر نیست. همه افراد باید سعی کنند هر شش‌ماه یک‌بار یا حداکثر سالی یک‌بار به دندانپزشک مراجعه کنند تا پوسیدگی در مراحل اولیه تشخیص داده شود و درمان صورت بگیرد.

کاملیا تجریشی