حمله طبیعی و غیرطبیعی به نبض جهان

به گزارش جام جم آنلاین ،‌ درخت تنها گیاه چوبی به شمار می‎رود. درختان انواع گوناگونی دارند، برخی از آنها بیش از 100 متر رشد می‎کنند و هزاران سال نیز عمر دارند. درختان نقش بسیار زیادی در اکوسیستم طبیعت ایفا می‌کنند. در واقع آنها با تولید اکسیژن نبض حیات را به حرکت درمی‌آورند. فقدان درخت، فقدان زندگی است. یک محدوده جغرافیایی بدون درخت روح ندارد و مرده است. درباره اهمیت درخت می‌توان ساعت‌ها بحث کرد. رد و پای درختان را ادبیات و در روایت‌های اساطیری هم می‌توانید ببینید. این نعمت بزرگ طبیعت در اسطوره‌های ایرانی، هندی، عرب و ... حضوری پررنگ دارد. گاهی ماوای نیکی می شود و گاهی ماوای شر. ایرانیان باستان حتی درختان را تجسم انسان‌های نیکوکار می‌دانستند که پس از مرگ به درخت تبدیل شده تا زندگی جاوید پیدا کنند.

اما واقعیت طبیعی درختان نیز چیز عجیبی است. برخی از درختان هزاران سال عمر می‎کنند، برخی از آنها خواص شگفت انگیزی برای درمان دارند و برخی دیگر نیز آنچنان سمی هستند که نباید حتی از چند متری آنها عبور کنید. درخت اما شعار بزرگی دارد؛ شعار زندگی و حیات.

این گیاه چوب‌دار در طبیعت بالاترین اهمیت را دارد و تلاش‌های زیادی در سراسر جهان در جهت حفظ آن صورت می‌گیرد، تلاش‎هایی فعلا بی‎ثمر به نظر می‎رسد.

اهمیت درخت زمانی بالاتر رفت که بحران قطع درخت در جهان به وجود آمد. بحران اکنون در حال تبدیل شدن به فاجعه است و گفته می‎شود زمین در آینده از وجود درخت پاک خواهد شد. زندگی بدون درخت واقعا چگونه خواهد بود؟

بلای طبیعی و غیرطبیعی بر سر درخت

هر ساله انواع بلا بر سر درختان کوچک و بزرگ آوار می‎شود. آنهایی که بزرگ‎تر، قطورتر و قدیمی‎تر هستند طبیعتا شانس بالاتری برای ادامه حیات دارند اما آنهایی که از هر لحاظ کوچک‎ترند با هر حادثه ای احتمال بسیار زیادی برای نابودی آنها وجود دارد. مهم‎ترین عامل نابودی فزاینده درختان، عامل انسانی است. انسان که خطرناک‎ترین عنصر برای نابودی کره زمین است سالیانه میلیاردها اصله درخت را جهت دلایل گوناگون قطع می‎کند. او درخت را یا برای کاغذ قطع می کند یا دیگر مصارف مربوط به تولیداتی مبتنی بر چوب درخت. عامل دیگر قطع درختان این است که ساخت و سازی صورت بگیرد و بنایی ایجاد شود. اما گاهی اوقات انسان به طور استثنا نقشی ندارد. به عنوان مثال گرمای بیش از اندازه در برخی نقاط جهان منجر به آتش سوزی می‎شود که این بلای فاجعه‎آمیز درختان زیادی را سالیانه از بین می‎برد. دیگر عوامل طبیعی همانند سیل را می‎توان از دیگر دلایل نابودی درختان برشمرد. بر اساس آمار و ارزیابی‎های مبتنی بر پژوهش با توجه به این موضوع که در هر کیلومتر مربع در جنگل‎های انبوه 50 الی 100 هزار اصله درخت وجود دارد، سالیانه بر اساس عوامل طبیعی و غیرطبیعی نزدیک به هفت میلیارد اصله درخت در هر سال قطع می‎شود که این آمار از فاجعه هم بدتر است.

یکی از اصلی‎ترین دلایل قطع درختان همانطور که پیش از این به آن اشاره شد به نیاز بازار جهان به کاغذ برمی‎گردد. در 40 سال اخیر نیاز به کاغذ 400 برابر شده است.

از سویی در طول یک روز هزاران هکتار در جنگل‎های استوایی در آتش می‎سوزد که درختان زیادی را به کام خود می‎کشد. به همین دلیل تا امروز 20 درصد از جنگل‎های آمازون به طور کامل از بین رفته است. در طول تاریخ نیز 80 درصد از کل جنگل‎های دنیا از بین رفته است.

به طور تخمینی هم اکنون سه هزار میلیارد درخت در سراسر جهان وجود دارد که نیمی از آنها در مناطق استوایی و آمازون واقع شده‎اند.

نتیجه یک ارزیابی دیگر حاکی از این است که به ازای هر فرد در جهان 400 درخت وجود دارد.

اما واقعیت وحشتناک این است؛ تا 300 سال دیگر هیچ درختی روی زمین باقی نخواهد ماند. دلیلش چیست؟ همان‎هایی که در سطور پیشین ذکر شد. اما چرا دنیای بدون درخت وحشتناک و اصلا غیرممکن است؟ دلیل اصلی‎اش از بین رفتن اکسیژنی است که انسان‎ها و حیوانات تنفس می‎کنند. درختان دی‎اکسیدکربن محیط را جذب می‎کنند و به جایش اکسیژن پس می‎دهند. وقتی آنها نباشند یعنی اینکه دی‎اکسیدکربن سمی در محیط باقی می‎ماند و اکسیژنی هم در کار نخواهد بود.

فاجعه از کجا شروع شد؟ مطالعات نشان می‎دهد از زمان اختراع تبر بیش از 46 درصد درخت‎های دنیا از بین رفته است.

بحران درختی در ایران

وضعیت درخت در ایران کاملا هم‎پای وضعیت جهانی است. یعنی به همان اندازه که قطع و از بین بردن درخت در جهان به شدت افزایش یافته در ایران نیز به همین منوال است.

در ایران روز ۱۵ تا ۲۲ اسفند ماه به عنوان «هفته منابع طبیعی» نام‌گذاری شده‌ که نخستین روز این هفته یعنی ۱۵ اسفند «روز درخت‎کاری» است. این روز در واقع بهانه‎ای برای یادآوری دوباره فاجعه بی‎رویه قطع درخت در ایران است. نکته بسیار مهم این است که در روز درخت‎کاری نهال‎های زیادی کاشته می‎شود تا به آینده طبیعت ایران کمک کند اما ارزیابی‎ها نشان داده که یک تا دو درخت از هر ۱۰ درختی که کاشته می‌شود رشد می‌کند؛ این چیزی است که رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در سال گذشته مطرح کرد.

وضعیت قطع درختان در ایران که اکثرا از سوی قاچاقچیان چوب است، به قدری وخیم شده که سالیانه ضرر 900 میلیون دلاری به اقتصاد ایران وارد می‎شود. بر اساس ارزیابی‎ها هر ثانیه 350 متر جنگل در ایران نابود می‎شود. نکته بدتر این است که در افق ۱۴۰۴، مصرف سالانه چوب کشور به ۲ برابر مقدار کنونی افزایش خواهد یافت.

طبق گفته کارشناسان، سالانه بیش از یک میلیون و 500 هزار تن کاغذ در کشور مصرف می‎شود که برای تولید هر تُن کاغذ باید ۱۷ اصله درخت را قطع کرد؛ به عبارتی قطع سالانه 25 میلیون و 500 هزار اصله درخت. علاوه بر این در فرآیند تولید آن نیز حدود 400 هزار لیتر آب و 4 هزار کیلووات برق مصرف می‎شود.

نکته بسیار تکان‎دهنده دیگر این است که سالیانه 5 هزار هکتار از جنگل‌های زاگرس به زغال قلیان تبدیل می‌شود. یعنی نابودی طبیعت و درخت برای رونق گرفتن بیشتر سفره خانه‎های سنتی!

بر اساس یک گزارش تکان‎دهنده دیگر روزانه ۴۰ هزار هکتار از جنگل‌های شمال مورد تخریب کمی و کیفی قرار می‌گیرد. این آماری است که رئیس یک مجموعه تحقیقاتی در حوزه منابع طبیعی ارائه داده است. البته آمارها درباره تخریب جنگل به مراتب حتی از این هم بدتر و سیاه‎تر است. مساحت جنگل‌های کشور از ۱۸ میلیون به ۱۴ میلیون هکتار کاهش پیدا کرده است و ۱۴ میلیون هکتار باقی مانده از جنگل‌های کشور وضعیت مناسب و مطلوبی ندارند. در صورتی که این آمارها را در کنار هم بگذاریم متوجه می‎شویم که ایران در کمتر از 30 سال آینده نه درخت خواهد داشت و نه جنگل.

در شمال کشور نیز بر اساس یک آمار در سه چهار سال اخیر ۴۰ میلیون اصله درخت ۳۰۰ ساله خشک شده است و جنگل در حال فروپاشی است.

در نهایت به این موضوع مهم می‎رسیم که محدوده درخت در ایران در حال فروپاشی است. شاید خیلی زودتر از 30 سال ایران به جایی برسد که دیگر نه درختی در کار خواهد بود و نه اکسیژنی...

درخت کافی، درخت ناکافی

با وجود پیش‌روی روند تکان‎دهنده نابودی درخت در سراسر جهان هنوز نمی‌توان با قطعیت گفت که آیا اکنون درخت کافی برای جهان وجود دارد یا خیر. هم اکنون نرخ رشد درخت سه درصد است که البته مناسب به نظر نمی‌رسد و باید افزایش پیدا کند به خصوص وقتی بدانیم برای تولید دستمال توالت روزانه باید 27 هزار درخت قطع شود!

دنیای بدون درخت از هم اکنون دهشتناک و غیرقابل تصور است. درخت برای انسان تنفس آورد اما انسان برای او تبر.

30 سال دیگر در ایران دیگر درختی نخواهد بود و 300 سال دیگر در کل کره زمین. این افسانه است یا آن را باور کنیم؟