رویارویی با غول چند گزینه‌ای

با این‌که در آزمون‌های آزمایشی همیشه درصدها و رتبه بسیار خوبی داشت، باز آرام و قرار نداشت. به پیشنهاد مادرش که از یکی از دوستانش شنیده بود، شب قبل از کنکور سراغ ریتالین رفت تا تمرکز بیشتری داشته باشد. تا نزدیک صبح هم بیدار ماند و با خودش فکر می‌کرد همه چیز خوب پیش می‌رود تا این‌که صبح کنکور فرا رسید. اصلا حال خوبی نداشت، از بی‌خوابی زمین دور سرش می‌چرخید، حس می‌کرد حتما شکست می‌خورد، بی‌قرار بود و... با این حال سر جلسه امتحان رفت ولی آن‌قدر خسته و خواب‌آلود بود که با بی‌میلی و بی‌دقتی به سوالات جواب داد و خیلی هم زود جلسه کنکور را ترک کرد. اینها تصویر کوچکی از برخی داوطلبان کنکوری است که به صورت غیراصولی می‌خواهند به هر قیمتی که شده سد کنکور را بشکنند. دکتر محمدرضا شالبافان، روانپزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران به این مساله می‌پردازد.

سراغش نروید

متیل فنیدات که بیشتر آن را با عنوان ریتالین می‌شناسند، دارویی است که برخی افراد در شب‌های امتحان و کنکور، برای افزایش تمرکز به آن روی می‌آورند. ریتالین، موثرترین دارو برای مبتلایان به اختلال کم‌توجهی و بیش‌فعالی محسوب می‌شود، مصرف ریتالین در مبتلایان به این اختلال، می‌تواند به بهبود وضعیت این دسته از افراد کمک بسیاری کند. اما مصرف این دارو در افرادی که به این اختلال مبتلا نیستند و به صورت خودسرانه برای افزایش تمرکز در شب‌های امتحانی به آن روی می‌آورند، نتیجه عکس به همراه دارد و می‌تواند برای این دسته از افراد عوارضی را ایجاد کند. پس افراد عادی که به این اختلال مبتلا نیستند، نباید سراغ این دارو بروند چون با مصرف این دارو، بازدهی بیشتری هم برایشان وجود نخواهد داشت.

ریشه کار کجاست؟

نقش خانواده‌ها در پیشگیری از رفتارهای غیرمنطقی و غیرمعقول، انکارناپذیر است. یکی از دلایلی که نوجوان‌ها به این رفتارها (مثلا استفاده از داروی ریتالین) روی می‌آورند، تغییر تعاریف موفقیت در بین والدین است. در گذشته هر فردی که شغلی داشت و برای جامعه مفید بود، موفق محسوب می‌شد و این‌که چه شغلی داشت نیز چندان مهم نبود، به همین دلیل بسیاری از افراد شغل پدران خود را دنبال می‌کردند و احساس موفقیت هم داشتند. ولی متاسفانه در دهه‌های اخیر، بسیاری از خانواده‌ها تعریف‌شان از موفقیت، تنها رفتن به دانشگاه است در حالی‌که هر فردی که به دانشگاه می‌رود، الزاما موفق محسوب نمی‌شود. بارها دیده شده که حتی برخی از افراد در بهترین رشته‌های پر طرفدار دانشگاهی قبول می‌شوند و به دانشگاه می‌روند ولی چون علاقه یا انگیزه برای تحصیل در آن رشته را ندارند، به موفقیت چندانی نمی‌رسند. این رفتارهای غیرمتعارف و فشارهایی که از سوی خانواده روی نوجوانان وجود دارد، آنها را در معرض انواع آسیب‌های اجتماعی مانند افسردگی، اضطراب و... قرار می‌دهد، ضمن این‌که نوجوان یک احساس دوگانگی پیدا خواهد کرد و دائم متصور است اگر در کنکور موفق نشود، پس فرد ناکارآمدی به حساب می‌آید چون نتوانسته رضایت خانواده خود را جلب کند. والدین برای پیشگیری از آسیب به فرزندان‌شان، باید تنها نقش یک راهنما را داشته باشند و در نهایت، تصمیم نهایی برای تحصیل و انتخاب شغل آینده، بر عهده خود نوجوان باشد.

خواب را کنار نگذارید

یکی از مهم‌ترین مواردی که کنکوری‌ها باید به آن توجه داشته باشند، خواب کافی است و در صورت داشتن خواب عمیق و کافی بویژه در روزهای نزدیک به کنکور، می‌توان مطالب را بخوبی در آزمون به یاد آورد، در واقع خواب عمیق به بازپردازش مطالب فراگرفته شده، کمک می‌کند. حدود شش تا هشت ساعت خواب شبانه به افرادی که کنکور در پیش‌رو دارند، توصیه می‌شود. خوابیدن به مدت زمان ده تا 12 ساعت، می‌تواند باعث اتلاف وقت و کسل شدن فرد شود.

مثل گذشته باشید

افرادی که برای کنکور آماده می‌شوند، نباید در روزهای نزدیک به کنکور به‌صورت خودسرانه به مصرف داروها یا خوراکی‌های مختلف برای افزایش یادگیری روی بیاورند. بارها دیده شده که افراد به مصرف نسکافه یا قهوه آن هم به‌صورت بیش از اندازه روی می‌آورند که این مساله می‌تواند باعث افزایش اضطراب شود. همچنین برخی تصور می‌کنند استفاده از دمنوش‌های گیاهی، مشکلی برایشان ایجاد نمی‌کند و بدون آگاهی کافی، سراغ انواع و اقسام دمنوش می‌روند که این مساله می‌تواند مشکلاتی را برای افراد ایجاد کند. این باور که دمنوش‌های گیاهی یا استفاده از گیاهان دارویی، عوارض یا مشکلی ایجاد نمی‌کند، باور نادرستی است. دانش‌آموزان کنکوری، به‌طور کلی نباید در سبک زندگی خود تغییر زیادی ایجاد کنند و باید همان سبک زندگی قبل از کنکور را در روزهای نزدیک به آزمون نیز دنبال کنند. مدت زمان درس خواندن نباید به نسبت گذشته از 20 تا 30 درصد بیشتر شود و در حوالی روزهای نزدیک به آزمون، می‌توان حدود 9 تا ده ساعت مطالعه داشت.

وقتی اضطراب شدید است

والدین باید توجه داشته باشند اضطراب خود را به فرزندان‌شان وارد نکنند. اگر دانش‌آموزی اضطراب دارد، باید با کمک روانپزشک آن را برطرف و درمان کند. گاهی اضطراب در برخی افراد به قدری شدید است که می‌تواند علائم جسمی مانند تنگی نفس، تکرر ادرار و...، ایجاد کند. این دسته از افراد برای کنترل این مشکل، باید حتما در زمان باقی‌مانده نزدیک به آزمون، به روانپزشک مراجعه کنند تا تکنیک‌های آرام‌سازی به آنها آموزش داده شود، ضمن این‌که برخی داروهای کوتاه اثر نیز وجود دارند که می‌توان برای بهبود وضعیت این دسته از افراد از آنها بهره گرفت. خانواده‌ها نباید در محل برگزاری آزمون تجمع کنند و بهتر است دانش‌آموزان خودشان به محل آزمون بروند. اگر هم والدین قرار است آنها را ببرند، پس از رساندن فرزندشان، به منزل بازگردند چون ماندن والدین در محل برگزاری آزمون، می‌تواند به افزایش اضطراب و کاهش اعتماد به نفس نوجوان منجر شود.

دنیا به آخر نمی‌رسد

یکی از نکات مهمی که دانش‌آموزان و خانواده‌ها باید به آن توجه کافی داشته باشند این است که کنکور تنها جزئی از زندگی محسوب می‌شود و همه زندگی نیست. داشتن بهترین نمرات یا بهترین رتبه‌ها دلیلی بر رسیدن به موفقیت به حساب نمی‌آید و بارها دیده شده که افراد با وجود بهترین رتبه‌ها یا نمرات، در ابعاد دیگر زندگی موفقیت چندانی ندارند و در نقطه مقابل افرادی وجود دارند که با داشتن نمره‌ها یا رتبه نه‌چندان خوب، در زندگی خود موفق هستند. دانش‌آموزان کنکوری در روزهای نزدیک به آزمون، باید بارها و بارها این مساله را با خود تکرار کنند که اگر هم با وجود تلاشی که کردند در آزمون به نتیجه دلخواه نرسیدند یا قبول نشدند، زندگی‌شان به پایان نمی‌رسد و راه‌های رسیدن به موفقیت در زندگی، نامحدود است.

پانیذ پیراسته