استیفای یک حـق

وقتی فهمیدم ناشنواست کنجکاوتر شدم. پشتکار و تقلایش برای رسیدن به هدف، از پشت واژه‌ها عریان بود. حمیدرضا محترم، 27 ساله، متولد مرودشت، کارشناس فناوری اطلاعات است؛ همین چند هفته پیش طرحش به‌عنوان یک طرح برتر در استان فارس برگزیده شد. ایده‌ای که او با همراهی تیم سه نفره‌اش در سر پرورانده، متعلق به بخشی از جامعه ایران است که سهم‌شان از برنامه‌ها و محصولات فرهنگی هنری نزدیک به صفر است.

سهم ناچیز

سهم ناشنوایان ایران از برنامه‌های سمعی بصری ناچیز است. در تلویزیون ممکن است برای دقایقی، تصویری از مجری که با زبان اشاره مشغول اعلام چند خبر کوتاه است در قاب کوچکی از پایین صفحه تلویزیون نقش ببندد. دست‌اندرکاران تولید محتواهای تصویری در نمایش خانگی یا فیلم‌های سینمایی، این گروه از جامعه را به کل نادیده گرفته‌اند. این در حالی است که بیش از نیم میلیون ناشنوا در ایران زندگی می‌کنند و تجربه تماشا و لذت بردن از یک اثر هنری دیداری-شنیداری کمترین حقی است که می‌توانند از آن برخوردار باشند.

طرحی که حمیدرضا از یک سال پیش روی آن کار می‌کند مربوط به راه‌اندازی یک تلویزیون اینترنتی و تعاملی (IPTV) مخصوص ناشنوایان است؛ رسانه‌ای که فیلم سینمایی، سریال، مستند، برنامه‌های علمی، آموزشی، ورزشی، خبری، تفریحی و... را با زبان اشاره و زیرنویس مطابق با استانداردهای جهانی به نمایش بگذارد.

او که عضو جامعه ناشنوایان است و از بدو تولد با ناشنوایی مطلق به دنیا آمده از آرزوی دیرینه‌اش برای زیرنویس شدن محتوای برنامه‌های تلویزیونی حرف می‌زند و در جواب این‌که چطور ایده راه‌اندازی یک تلویزیون اینترنتی به ذهنش رسیده، می‌گوید: «یکی از حسرت‌های ما این است که هنگام تماشای یک فیلم یا سریال، بدون آن‌که از کسی سوالی بپرسیم و بدانیم بازیگران به یکدیگر چه می‌گویند، فقط از تماشای برنامه لذت ببریم.»

فناوری در خدمت ناشنوایان

حمیدرضا قبلا نیز فعالیت‌هایی در زمینه فناوری داشته، او در صحبت‌هاش به سایت ناشنوایان طراح به آدرس deafdesign.ir اشاره می‌کند؛ سایتی که او از آن به‌عنوان شغل دوم ناشنوایان نام می‌برد. حمیدرضا درباره این سایت می‌گوید: «ناشنوایان در این سایت به‌عنوان فروشنده یا طراح، لایه باز طرح خود را آپلود می‌کنند و ما آن را می‌فروشیم. 80درصد پول به‌دست آمده برای آنها و 20 درصد مال ماست.»

حمیدرضا محترم می‌گوید در یکی از شبکه‌های اجتماعی، تبلیغی از IPTV دیده و با تحقیقاتی که در این زمینه انجام داده، مطمئن می‌شود مناسب‌ترین رسانه برای ناشنوایان همین تلویزیون است. از طریق این تلویزیون اینترنتی، ده خدمت به ناشنوایان ارائه خواهد شد که امکان انجام بازی‌های آنلاین یکی از این خدمات ویژه محسوب می‌شود.

حمیدرضا طرحش را به پارک علم و فناوری استان فارس ارائه داده و اتفاقا وعده‌های دلگرم‌کننده‌ای هم از آنها گرفته است. گذشته از این‌که طرحش جزو ایده‌های برتر در سطح استان شناخته شده، مسئولان پارک وعده معرفی تلویزیون تعاملی ناشنوایان را به مراکز شتاب‌دهنده هم داده و در تجاری‌سازی این پروژه، نقش موثری داشته‌اند.

او معتقد است: «پیشرفت‌های اخیر در فناوری‌های ویدئویی و اینترنت بیسیم برای افراد ناشنوا بسیار ارزشمند بوده است. به آنها اجازه می‌دهد از ویدئو استفاده کرده و با کمک زبان اشاره با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. به همین ترتیب بسیاری از مردم با انتشار ویدئوهای آنلاین، اظهار وجود کرده و با طیف گسترده‌تری از مخاطبان ارتباط برقرار می‌کنند.»

هزینه مورد نیاز برای تامین تجهیزات و زیرساخت این پروژه، رقمی بین 50 تا 100 میلیون تومان برآورد می‌شود، اما دیگر هزینه‌ها از جمله خرید فیلم، تصویربرداری (از مجری زبان اشاره)، زیرنویس کردن برنامه‌ها و... دستکم در مراحل ابتدایی طرح به 250 میلیون تومان هم می‌رسد؛ این پروژه قرار است در 17 فاز عملیاتی شود.

جهانی اندیشیدن

در این طرح، ناشنوا می‌تواند با استفاده از تلفن همراه یا تلویزیون هوشمند و اتصال از طریق اینترنت، فیلم، سریال یا برنامه‌های موردعلاقه‌اش را تماشا کند.

حمیدرضا در قدم بعدی می‌خواهد زیرنویس زبان انگلیسی را هم به تولید محتواهای این تلویزیون اختصاصی ناشنوایان اضافه کند تا به جهانی‌سازی این پروژه بینجامد؛ در این رابطه حتی با شرکتی انگلیسی که در زمینه نرم‌افزارهای کاربردی ناشنوایان، فعالیت‌های جدی انجام می‌دهد وارد مذاکره شده تا در بهره‌برداری یکسان افراد شنوا و ناشنوا از نسل جدید فناوری‌ها قدمی بزرگ بردارد.

رقیه عباسی، زهرا جعفری و علیرضا آبادیان، سه عضو دیگر این تیم را تشکیل می‌دهند. این افراد برخلاف حمیدرضا، شنوا هستند و همگی در حوزه فناوری اطلاعات تحصیل کرده‌اند.

حمیدرضا که امید بسیاری به اجرای این پروژه و تحقق آرزوی دیرینه‌اش دارد، می‌گوید: «پس از پیاده‌سازی طرح، افراد بیشتری را استخدام خواهیم کرد که در میان آنها قطعا ناشنوایان نقش پررنگی خواهند داشت.»

مشکلات

به نظر وی، جمع‌آوری و کسب اطلاعات درخصوص پروژه IPTV که فناوری جدیدی در ایران به شمار می‌رود، یکی از بزرگ‌ترین مشکلات تیمش بوده است، چراکه بسیاری از شرکت‌ها از همکاری و ارائه اطلاعات به آنها سر باز می‌زدند.

پارک علم و فناوری فارس و مرکز رشد فناوری شهرستان آباده با ارائه امکانات و تسهیلاتی نظیر بهره‌برداری از فضای فیزیکی موجود و تسهیلات پشتیبانی به پیشبرد طرح آنها کمک شایانی کرده‌اند. همچنین سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان فارس با برگزاری دوره‌های آموزشی ضروری و مرکز توانبخشی اداره بهزیستی آباده با ارائه تسهیلات نقدی و حمایت‌های مالی به این تیم جوان امیدهای بسیاری دادند. شورای شهر آباده نیز با پرداخت سه میلیون تومان، هزینه خرید دوربین فیلمبرداری را برای حمیدرضا و همکارانش فراهم کردند. حالا جذب سرمایه‌گذار برای رساندن پروژه به فاز اجرا، مهم‌ترین خواسته آنهاست.

در دنیا

راه‌اندازی تلویزیون اینترنتی برای ناشنوایان در دیگر کشورهای جهان هم صاحب تاریخچه نیست. اغلب به طرح‌های مطالعاتی انجامیده و به جز چند مورد آزمایشی و مقطعی، طرحی نبوده که به شکل سراسری از اجرای آن استقبال شود.

بنابر اعلام سازمان بهداشت جهانی، حدود 400 میلیون نفر در جهان به کم‌شنوایی مبتلا هستند. در ایران نیز سالانه نزدیک به 1400ناشنوای عمیق متولد می‌شوند. این آمار گواه آن است که نمی‌توان قشری از جامعه را از بدیهی‌ترین حقوق انسانی خود محروم کرد. زمان آن رسیده که در سیاست‌های خود تجدیدنظر کنیم؛ بخصوص آن‌که در عصری بسر می‌بریم که فناوری برای هر مساله‌ای هرچند پیچیده، راه‌حل‌های متنوعی پیش‌رویمان می‌گذارد.

فاطمه عبدالعلی‌پور