طرح جایگزین برای گرانی بنزین

دولت هم اعلام کرده با گران کردن بنزین و گازوئیل می‌تواند 17 هزار میلیارد تومان درآمد کسب و آن را صرف اشتغالزایی کند.

با این حال، بررسی‌های مرکز پژوهش‌های مجلس نشان داده بیکاری ناشی از گران کردن سوخت، چند برابر میزان اشتغالی است که با درآمد مذکور می‌توان ایجاد کرد. با این حال، از آنجا که دولت برای رفع کسری بودجه، ناچار از گران کردن سوخت است، کارشناسان اقتصادی طرح‌های جایگزینی برای درآمدزایی دولت پیشنهاد می‌کنند که ضمن کمتر بودن آثار تورمی آن، به عدالت نیز نزدیک‌تر است.

کارشناسان ضمن نقد پیشنهاد دولت مبنی بر افزایش 50 درصدی قیمت بنزین، پیشنهاد می‌دهند قیمت این فرآورده نفتی برای کم‌مصرف‌ها همان 1000تومان باقی بماند و صرفا برای پرمصرف‌ها افزایش یابد و بخشی از منابع آزادسازی قیمت بنزین به توسعه حمل‌ونقل عمومی و سوخت‌های جایگزین بویژه سی.ان.جی اختصاص یابد.

زیرساخت اجرای این طرح، استفاده از سامانه کارت سوخت است که متاسفانه با بی‌توجهی وزارت نفت در چند سال اخیر، بدون استفاده باقی مانده است.

8 برابر شدن واردات بنزین

با توجه به این که هم‌اکنون بنزین، 80 درصد سبد سوخت حمل‌ونقل سبک کشور را تشکیل می‌دهد، عدم اعمال سیاست‌های قیمتی و غیرقیمتی و توقف توسعه سی.ان.جی در سال‌های اخیر موجب شد تا مقدار واردات بنزین در هفت‌ماهه ابتدای سال 96 به حدود 15 میلیون لیتر در روز (تقریبا هشت برابر واردات بنزین در سال 91) به ارزش حدود 5000 میلیارد تومان برسد.

همچنین در 9 ماه سال 96 (تا 25 آذر) مصرف بنزین به بیش از 81 میلیون لیتر در روز رسید که با رشد 8 درصدی نسبت به مدت مشابه سال 95 همراه بود.

یارانه بیشتر برای مصرف بیشتر

این افزایش مصرف و واردات بنزین در حالی رخ می‌دهد که طبق اعلام رسمی مسئولان، قیمت فروش داخلی هر لیتر بنزین به ترتیب 300 و 890 تومان کمتر از قیمت تمام‌شده و قیمت فوب خلیج‌فارس این فرآورده نفتی است. در این شرایط هر کس بیشتر بنزین مصرف کند، دولت به او یارانه بیشتری بابت بنزین پرداخت می‌کند که خلاف اصول مدیریت مصرف و در تضاد با عدالت است.

در حال حاضر، با توجه به اعلام رسمی مسئولان، دولت بابت هر لیتر بنزین داخلی 300 تومان و بابت هر لیتر بنزین وارداتی 890 تومان یارانه پرداخت می‌کند، بنابراین با توجه به این‌که متوسط مصرف بنزین در 9‌ماهه امسال (تا 25 آذر)، 81 میلیون لیتر در روز بوده است، میزان یارانه پرداخت‌شده بابت مصرف بنزین در سال جاری با فرض تداوم روند فعلی مصرف، حدود 12 هزار میلیارد تومان است. همچنین با توجه به سیستم قیمت‌گذاری موجود، هر کس بیشتر بنزین مصرف کند از یارانه‌ بیشتری استفاده می‌کند که این امر برخلاف عدالت اجتماعی و اصول مدیریت مصرف است.

آثار تورمی

دولت قصد دارد قیمت بنزین را به‌صورت تک‌نرخی تا 1500 تومان افزایش دهد و درآمدی حدود 15 هزار میلیارد تومان کسب کند. این اقدام دولت در راستای افزایش درآمد، پیامدهای منفی زیر را در پی خواهد کرد:

الف ـ تورم زیادی در بخش حمل‌ونقل ایجاد خواهد شد. ضمنا تورم روانی را در بخش‌های مختلف اقتصادی ایجاد می‌کند. این تورم موجب افزایش فشار اقتصادی بر جامعه، بخصوص دهک‌‌های پایین جامعه می‌شود.

ب ـ تاثیر افزایش محسوس قیمت بنزین بر کنترل مصرف، محدود و موقتی بوده و بعید است بیش از یک سال به طول بینجامد. همان‌طور که به‌رغم افزایش قیمت و رشد 2 درصدی مصرف بنزین در سال 94، شاهد رشد 5.5 و 8 درصدی مصرف این فرآورده نفتی در سال‌های 95 و 96 بودیم.

اما با اجرای طرحی که برخی کارشناسان مطرح کرده‌اند از طرفی اثرات تورمی و فشار اقتصادی بر دهک‌های پایین جامعه کاسته می‌شود و از طرف دیگر شاهد اصلاح الگوی مصرف به‌صورت گسترده‌تر و بلندمدت‌تر خواهیم بود.

در واقع، با این روش شاهد افزایش قیمت بنزین بدون ایجاد فشار سنگین بر عموم مردم خواهیم بود و این امر، تنوع سبد سوخت و کاهش آلایندگی‌های هوا را هم به دنبال خواهد داشت.

طرح جایگزین به‌جای بنزین 1500 تومانی

بسته سیاستی پیشنهادی شبکه کانون‌های تفکر ایران که مورد تائید کارشناسان است به شرح زیر است:

1ـ اعمال قیمت پلکانی بنزین از طریق:

ـ عرضه ماهانه 80 لیتر (متوسط الگوی مصرف) بنزین 1000 تومانی به هر خانوار

ـ عرضه بنزین با قیمت 2000 تومان (یا قیمت آزاد) برای مصارف بالاتر از 80 لیتر در ماه

همچنین می‌توان صرفا در سال آینده، موقتا به تاکسی‌ها و وانت‌های بنزینی سهمیه بیشتری اختصاص داد تا از افزایش کرایه تاکسی و حمل بار جلوگیری شود. اما در سال‌های آینده با توسعه سی.ان.جی، ضرورتی به تخصیص این سهمیه نیست.

2ـ تخصیص بخشی از منابع آزادسازی قیمت بنزین به حمل‌ونقل عمومی و توسعه سوخت‌های جایگزین در همان استان

3ـ عدم افزایش قیمت سوخت‌های جایگزین

4ـ استفاده حداکثری از ظرفیت کارت هوشمند سوخت برای کاهش یا حذف سهمیه خودروهای فاقد معاینه فنی: اطلاعات خودروهای دارای معاینه فنی در سیستم کارت سوخت ذخیره شود و خودروهای فاقد معاینه فنی، بنزین را با نرخ آزاد 2000 تومان خریداری کنند.

بر اساس آخرین اطلاعات سامانه هوشمند سوخت در سال 93، بیش از 70 درصد مردم، فقط 80 لیتر بنزین در ماه مصرف می‌کنند. بنابراین با طرح فوق، مشکلی برای عمده مردم که اقشار متوسط هستند، ایجاد نخواهد شد.

سهمیه بندی، بهتر از گرانی

سعید عارفی، مشاور سامانه هوشمند کارت سوخت به جام‌جم گفت: قیمت بنزین به نرخ فوب خلیج فارس 1750 تومان است که هزینه بیمه، ریزش و تبخیر، کارمزد جایگاه، حمل و نقل و انبار باید به این رقم اضافه شود تا نرخ نهایی مشخص شود که حدودا به 2200 تومان می‌رسد.

وی ادامه داد: در شرایط فعلی افراد پرمصرف، یارانه بیشتری دریافت می‌کنند و افرادی که فاقد خودرو هستند از این یارانه محرومند اما اگر به عنوان مثال به میزان 50 لیتر به هر خانوار داده شود آنها می‌توانند با دراختیار گذاشتن کارت سوخت خود به دیگران درآمدی را کسب کنند و همه سازوکار اجرای این طرح در سامانه هوشمند کارت سوخت وجود دارد اما این عزم در مسئولان مشاهده نمی‌شود.

عارفی با تاکید بر این‌که اقشار پرمصرف نباید یارانه بیشتری بگیرند، تصریح کرد: اگر به هر فرد یا خانوار میزان مشخصی سهمیه بنزین داده شود قطعا دیگر پرمصرف‌ها کمتر به خیابان می‌آیند و بخشی از مشکل کلانشهرها برای ترافیک و آلودگی رفع می‌شود.

یارانه سوخت در جیب پولدارها

دکتر امیر جعفرپور، معاون سابق ستاد مدیریت حمل و نقل سوخت به خبرنگار ما گفت: طبق قانون نرخ بنزین تا سال 91 باید به 95 درصد نرخ فوب خلیج فارس می‌رسید، اما به دلیل اقتضائات مختلف این کار صورت نگرفته است. اکنون دولت در نظر دارد نرخ بنزین را بعد از پنج سال 50 درصد افزایش دهد و این موضوع فشار زیادی به خانوارها وارد می‌کند. از این رو پیشنهاد می‌شود به هر خانواده میزان 50 لیتر بنزین یارانه‌ای با قیمت هزار تومان اختصاص داده شود که بیش از این مقدار باید با قیمت آزاد 3000 تومان به دست مردم برسد.

معاون سابق ستاد مدیریت حمل و نقل سوخت اضافه کرد: نرخ 3000 تومان با اضافه کردن مالیات، هزینه‌های انبارداری، کارمزد جایگاهدار و دیگر هزینه‌ها دیده شده و هیچ فشاری به اقشار ضعیف وارد نمی‌کند، بلکه افراد پرمصرف، مالیات و عوارض خود را پرداخت می‌کنند.

وی تاکید کرد: با توجه به شرایط فعلی هر خانواری که بیشتر بنزین مصرف کند بیشتر از یارانه دولتی بهره‌مند می‌شود به‌طوری که افراد پولدار ماهانه حدود 300 هزار تومان یارانه سوخت دریافت می‌کنند.

جعفرپور با اشاره به این‌که حدود 20 میلیون خودرو در اختیار 12 میلیون خانواده است، گفت: 24میلیون خانواده در کشور داریم که فقط نیمی از آنها دارای خودروی شخصی هستند.