دود کامیون‌ها در چشم پایتخت

عیسی کلانتری‌ با اشاره به سهم بالای کامیون‌ها در آلودگی هوای شهر تهران گفته حدود 30درصد آلودگی شهر تهران ناشی از تردد 20 تا 25 هزار کامیون است که شبانه وارد تهران می‌شوند. مساله تردد کامیون‌ها در شب تنها به آلایندگی بالای آنها ختم نشده و بروز سوانح و واژگونی ناشی از سرعت بالای کامیون‌ها خود چالشی جدی است که جان شهروندان را تهدید می‌کند، خالی شدن معابر از خودرو و باز بودن بزرگراه‌ها برای جولان دادن خودروهای سنگین در خیابان‌های خلوت، حوادثی را رقم زده که بعضا جبران‌ناپذیر بوده است.

کامیون‌های فرسوده در راه شهرها

اول مرداد 96 بود که داوود کشاورزیان، معاون وزیر راه و ‏شهرسازی اعلام کرد ‌بیش از یکصدهزار کامیون فرسوده با عمر بالای 25 سال در جاده‌های کشور تردد می‌کنند.

جالب این که به دلیل ممنوعیت تردد کامیون‌های فرسوده در خارج از شهر و کنترل پلیس راهور در جاده‌ها، رانندگان کامیون‌های فرسوده برای امرار معاش و درآمدزایی به داخل شهر می‌آیند؛ چرا که تاکنون قانونی برای جلوگیری از فعالیت‌های خودروهای فرسوده وضع نشده است. به همین دلیل بیشتر این کامیون‌های درون‌شهری فرسوده هستند و از آنجا که برای حمل بار درون‌شهری نیاز به گرفتن بارنامه نیست، کامیون‌های فرسوده براحتی در داخل شهر فعالیت می‌کنند و اطلاعات دقیقی از آنها در دست نیست.

‌اولویت، نوسازی کامیون‌ها

شاید اولین گزینه برای ساماندهی کامیون‌های فرسوده نوسازی و ارائه تسهیلات نوسازی به کامیونداران باشد. پیشنهادی که برخی کارشناسان تاکید می‌کنند فقط‌ با ورود ریاست جمهوری به این مساله اجرایی خواهد شد.

محمد علیخانی، رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل و ترافیک شورای اسلامی هم معتقد است نباید یکطرفه به قاضی رفت و وضع کامیونداران را هم در این رابطه باید در نظر گرفت. او به جام‌جم می‌گوید:‌ باید همه جوانب را در نظر بگیریم، چراکه با توجه به مشکلات اقتصادی و گران بودن کامیون‌ها، بسیاری از راننده‌های کامیون‌‌های فرسوده توان مالی برای تعویض یا تعمیر و نوسازی ندارند وگرنه خود رانندگان هم دوست دارند خودروی نو و سالم داشته باشند.

رانندگان نیاز به حمایت دارند و بهتر است برای آنها تسهیلات ویژه در نظر گرفته شود. به این منظور بهتر است اعضای شواری شهر موضوع ممنوعیت تردد کامیون‌های فرسوده را که منوط به ارائه تسهیلات نوسازی است، در جلسات آتی کمیسیون حمل و نقل و ترافیک شورا بررسی و پیگیری کنند. به نظر می‌رسد این پیشنهاد‌ مخالفانی نیز در شورای شهر داشته باشد‌. محسن پور سید آقایی، معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران یکی از این مخالفان است. به اعتقاد او نباید برای مشکلات کامیونداران ایمنی شهروندان را به خطر انداخت. آن طور که او می‌گوید‌ تردد کامیون‌های فرسوده به دلیل ایجاد آلودگی‌های قابل توجه و سوانح رانندگی باید متوقف شود و بخش عمده آلودگی تهران مربوط به همین خودرو‌های سنگین است. او ادامه می‌دهد: ‌این که می‌گویند نمی‌شود به بسیاری از رانندگان خودروهای سنگین فرسوده به دلیل مشکلات اقتصادی سخت گرفت حرف درستی نیست،چرا که با سلامت میلیون‌ها شهروند نمی‌شود بازی کرد و‌ این مساله قابل توجیه نیست از این رو قانون باید سفت و سخت اجرا شود.

سنگین وزن‌های مخرب

مجوز تردد شبانه کامیون‌ها مدت‌هاست محل مناقشه بسیاری از ارگان‌هاست. رضا تقی‌پور، عضو پیشین شورای شهر، محدودیت‌های راهنمایی و رانندگی برای تردد کامیون‌ها در روز را مشکل ساز عنوان کرده بود. از سوی دیگر، تهران یکی از نادرشهرهایی است که وضعیت ترافیک در آن وحشتناک است. به این مفهوم که ساعت‌های تردد این کامیون‌ها قابل انعطاف نیست و نمی‌شود این ساعت‌ها را تغییر داد، اما رئیس سابق پلیس راه کشور معتقد است می‌شود در اجرای آن مدیریت به خرج داد. اسماعیلی می‌گوید:‌ این که تنها کامیون‌هایی که برچسب سلامت دارند مجوز ورود به شهر را داشته باشند حداقل می‌تواند از آلودگی هوای ناشی از این تردد بکاهد؛ ‌آلودگی‌ای که حالا به گفته رئیس سازمان محیط زیست ایران هم 30 درصد از سهم کلی آلودگی هوای پایتخت را به خودش اختصاص داده است.

او می‌گوید:‌ علاوه بر آن باید تناژ این کامیون‌ها هم کنترل شود، چرا که ما در معابر شهری پل‌های بسیاری داریم که تردد کامیون‌ها با تناژ نامناسب ممکن است باعث تخریب‌شان شود.

به گفته کارشناسان حتی در این میان قانون‌شکنی رانندگان کامین سبب تخریب آسفالت‌ معابر شهر نیز می‌شود؛ در حالی که این نکته ‌با استفاده از باسکول در ورودی‌های شهر یا استفاده از باسکول‌های متحرک قابل کنترل است.

عضو هیآت علمی دانشگاه علوم انتظامی می‌گوید همه این مشکلات برمی‌گردد به سیاستگذاری، تصمیم‌گیری و مدیریت. نه این که مشکل حل شود، اما تا حدود زیادی از مشکلات مرتبط با این موضوع کاسته می‌شود.

شبانه‌های آلوده پایتخت

به گفته برخی کارشناسان، منشا 50 درصد آلودگی هوای تهران خودروهای کاربراتوری است که در پایتخت در حال تردد هستند. این خودروها درهر کیلومتر پیمایش، 40 گرم آلاینده تولید می‌کنند. با توجه به این که برخی کارشناسان معتقدند از‌ تردد کامیون‌ها در پایتخت گریزی نیست باید به فکر نوسازی این کامیون‌ها بود.

این در حالی است که فقط‌ 13 هزار کامیون شن و ماسه در یک شب وارد پایتخت می‌شود. این تعداد ‌وقتی به آمار دیگر کامیون‌های حامل مصالح ساختمانی و کالاهای ارزاقی و البته دیگر مایحتاج‌هایی که به واسطه کامیون‌ها وارد تهران می‌شود اضافه شود‌ خبر از تردد بالای شبانه کامیون‌ها می‌دهد.

محمد رستگاری، معاون پایش و نظارت اداره کل محیط زیست استان تهران نیز در این باره به جام‌جم می‌گوید: فارغ از درصد‌های اعلام شده به واسطه تردد شبانه کامیون‌های تهران باید بدانیم پیک آلودگی هوای تهران از ساعت 11 تا 12 شب است. به این مفهوم که بیشینه آلودگی هوای تهران در این ساعت‌هاست. این میانگین بررسی یک سال آلودگی هوای پایتخت است. سوال اینجاست که در این بازه زمانی چه اتفاقی می‌افتد که اینقدر در آلودگی هوای تهران تاثیرگذار است، پاسخ تا حدودی ‌مشخص است که در این بازه زمانی تردد کامیون‌ها در تهران بلامانع است. هرچند برای اندازه این تاثیر نیاز به محاسباتی است؛ اما می‌توان حتی به چشم هم دید که تاثیر یک کامیون در آلودگی هوا چقدر است.

رستگاری می‌گوید: ما با مساله‌ای به نام آلودگی هوا و بحثی دیگر به نام ذرات معلق روبه‌رو هستیم. به گفته او علت اصلی آلودگی هوای تهران ‌ذرات معلق با قطر کمتر از 5/2 میکرون است و دود ناشی از احتراق کامیون‌ها قطعا در ایجاد ذرات معلق سهم قابل توجهی‌ دارد.

آن طور که رستگار توضیح می‌دهد برای نمونه اگر کل آلودگی هوا 800 هزار تن باشد 80 درصد آن را فاکتورهایی مانند منوکسیدکربن تشکیل می‌دهد، اما مساله‌ای که برای آنها اهمیت دارد ذرات معلق با قطر کمتر از 2/5 میکرون است که در آن موضوع آلودگی ناشی از تردد کامیون‌ها بسیار اهمیت دارد.

زمانی برای مستی کامیون‌ها

در این که برای ساخت و ساز نیاز به ورود کامیون‌ در شهرهاست، شکی نیست. این روال در بسیاری از شهرهای جهان هم صورت می‌گیرد، اما نحوه مدیریت آن متفاوت است. همین دو سال پیش بود که برای حمل نخاله در پاریس تمام کامیون‌ها موظف شدند حتی به واسطه جنبه‌های بصری، اطراف خودروها را تزئین کنند تا مردم در شهرها حس بدی نداشته باشند. این نکته‌ای است که به نحوه سیاست‌های مدیریت شهری مربوط می‌شود.‌

علیرضا اسماعیلی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم انتظامی هم معتقد است اغلب کامیون‌های ایران به لحاظ فنی دچار مشکل هستند. او به جام‌جم می‌گوید: سیستم گازوئیلی و وضعیت نقص فنی این کامیون‌ها از یک طرف و محدود بودن زمان تردد آنها در تهران از سوی دیگر باعث آشفته بازار عجیب و غریبی می‌شود. به همین دلیل در بزرگراه‌های تهران شما شاهد قانون شکنی برخی راننده کامیون‌ها هستید.

رئیس سابق پلیس راه کشور، راه چاره را صادر نکردن مجوز تردد می‌داند و تاکید دارد این راه قابل اجراست. اسماعیلی می‌گوید: با این روش، دیگر هر کامیونی با هر وضعیتی نمی‌تواند وارد شهر شود و به این شکل انضباط شهر به هم نمی‌ریزد و مهم‌تر از آن ایمنی شهروندان در این ساعت‌ها تضمین می‌شود.

میثم اسماعیلی