ژنو 6 ؛ مذاکراتی متفاوت

مذاکرات ژنو 6 از امروز به میزبانی سازمان ملل متحد و با حضور نمایندگانی از دولت و گروه‌های مختلف معارضان سوری آغاز می‌شود.

دستور کار نشست

به گفته نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه، دستورکار نشست ژنو عبارت است از «دولت انتقالی، قانون اساسی، انتخابات و مبارزه با تروریسم.»

استفان دی‌میستورا حضور نمایندگان دولت سوریه در مذاکرات ژنو 6 را نشان دهنده پایبندی بشار اسد رئیس جمهوری سوریه به حل و فصل سیاسی بحران و اهتمام به آن دانست و گفت: «ژنو 6، متفاوت از دیدارهای قبلی است؛ زیرا همه گروه‌ها و هیات‌های مرتبط با موضوع سوریه - که در قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت آمده است - در این نشست حضور دارند.»

دی‌میستورا با اشاره به تاثیر حوادث میدانی بر مذاکرات سیاسی در سوریه، تصریح کرد که مذاکرات ژنو 6 نباید مسیر متفاوتی از مذاکرات آستانه را دنبال کند، و جامعه بین‌الملل باید با تضمین توافق «کاهش مناطق تنش» در مقام اجرا، شرایط را برای پیشرفت سازوکار سیاسی تسهیل کند.
سایه سنگین اختلافات

با این همه به نظر می‌رسد، مذاکرات ژنو به دلیل کارشکنی‌های برخی طرف‌ها در پنج دوره گذشته بوده، و در مقام مقایسه با مذاکرات آستانه که هدفمندتر و معطوف به نتیجه پیگیری شده است، فاقد انسجام، اولویت‌بندی مناسب و همدلی لازم در فرایند مذاکرات است.

1- نگاه غیرواقعی «هیئت عالی مذاکرات»

«هیئت عالی مذاکرات» که تحت نفوذ عربستان قرار دارد و مقر آن هم در ریاض است؛ با اصرار بر خواسته‌های غیرواقعی از جمله حذف اسد از آینده سوریه، عامل اصلی اختلافات در مذاکرات ژنو است.

hختلافاتی که به گفته نماینده ویژه سازمان ملل متحد در امور سوریه مانع از آغاز گفتگوهای مستقیم در مذاکرات ژنو شده، و طبعا تا زمانی که شرایط برای این مذاکرات مستقیم فراهم نشود، نمی‌توان در کوتاه مدت به ثمربخشی آن امیدوار بود.

نصر الحریری، رئیس «هیئت عالی مذاکرات» مدعی است که نتیجه مذاکرات در گرو ارائه طرح عملی‌تری برای دوره گذار سیاسی از سوی سازمان ملل است. وی همچنین با تاکید دوباره بر حذف بشار اسد و ارکان نظامش از آینده سوریه، مرحله گذار و دولت انتقالی نشان داد که همچنان انعطاف لازم برای عبور از بن‌بست در مذاکرات ژنو را ندارد.

محمد صبرا، دیگر مخالف سوری هم با اتخاذ مواضع مشابهی درباره اسد و نظام مستقر در سوریه، استفان دی‌میستورا را به تمرکز روی آتش بس به جای تحقق عدالت و احقاق حقوق سوری‌ها متهم کرد.

به همین دلیل رییس‌جمهور سوریه با انتقاد از مذاکرات ژنو تاکید کرد: گفتگوهای ژنو بیشتر تبلیغاتی و رسانه‌ای است، و طرح مطالبات غیرقانونی و غیرواقعی در این مذاکرات مانع پیشرفت آن شده است؛ درحالی که مذاکرات آستانه محافظت از جان غیرنظامیان و کاهش خونریزی را در اولویت خود قرار داده و در همین چارچوب به توافق مهم «کاهش مناطق تنش» دست یافته است.

2- اختلاف جریان کردی با ترکیه

اختلاف مهم دیگر در مذاکرات ژنو، اختلاف میان ترکیه و حزب کردی اتحاد دموکراتیک سوریه است. به همیندلیل حزب اتحاد دموکراتیک سوریه اعلام کرده که در اعتراض به مواضع ضدکردی ترکیه در نشست ژنو 6 شرکت نخواهد کرد.

دولت ترکیه مدعی است حزب اتحاد دموکراتیک سوریه بخشی از گروه‌های تروریستی در سوریه است که در چارچوب استقلال، و اخراج اعراب از مناطق تحت نفوذ خود گام بر می دارد، و حمایت سیاسی تسلیحاتی آمریکا و روسیه از این حزب اشتباه است.

اما صالح مسلم، رئیس حزب اتحاد دموکراتیک سوریه با رد این ادعا تاکید کرده در اعتراض به مواضع نادرست آنکارا در مذاکرات ژنو 6 شرکت نخواهد کرد.

مذاکرات ژنو متاثر از دستاوردهای میدانی ارتش

در هفته های اخیر ارتش سوریه با پیشروی های خود در حومه دمشق توانسته مخالفان و گروه‌های مسلح را به خروج از سه منطقه برزه، تشرین و قابون متقاعد کند.

این اقدام ارتش سوریه موجب شد که دولت سوریه برای اولین بار از آغاز جنگ داخلی این کشور در سال ۲۰۱۱ تقریباً به طور کامل بر پایتخت تسلط پیدا کند. کارشناسان سیاسی این دستاورد را موجب تحکیم موضع نمایندگان دمشق در مذاکرات ژنو 6 ارزیابی کرده اند.

جمع‌بندی

در مجموع به نظر می‌رسد، مذاکرات ژنو 6 تا حدود زیادی تحت تاثیر دو عامل بیرونی قرار دارد.
عامل اول توافق «کاهش مناطق تنش» که در مذاکرات آستانه 4 حاصل شد و به حمایت گسترده طرف‌های مختلف قرار گرفت. به گونه‌ای که حتی کشورهای آمریکا و عربستان هم در ظاهر از آن استقبال کرده اند.

نکته قابل توجه در این زمینه سخنان دیروز شان اسپایسر، سخنگوی کاخ سفید است که در آستانه سفر رییس جمهوری آمریکا به خاورمیانه، گفت: ایالات متحده کماکان ‏آماده همکاری با روسیه و ایران برای پیدا کردن راه حلی برای بازگرداندن ثبات و متحد ماندن سوریه است. ‏

و عامل دوم تامین امنیت کامل پایتخت سوریه با دستاوردهای میدانی ارتش در حومه دمشق.

به همین دلیل گره‌های مخالف سوری در موضعی نه چندان قوی پا به ژنو می‌گذارند، و قدرت چانه‌زنی و اعمال فشار خود را تا حدودی از دست بدهند.

اما این دغدغه همچنان باقی است که آیا وضعیت به وجود آمده تاثیری بر رویکرد گروه‌های معارض سوری و میل آنها به واقع‌گرایی به جای کارشکنی در فرایند مذاکرات خواهد داشت؟

پرسشی که با توجه به اظهارات مسئولان معارضان سوری پاسخ مثبتی به آن نمی‌توان داد؛ و باید منتظر رفتار آنها در فرایند مذاکرات ژنو، و اراده عملی کشورهایی نظیر آمریکا و عربستان در روزهای آینده بود.

یوسف اسماعیلی / مفسر جام جم آنلاین