متر و معیار مبهم پرفروش‌های سینمای ایران

فعلا کاری به این نداریم که چطور می‌توان با قصه کم‌جانِ عباس، حسن و عطا و دور بودنشان از نقطه اوجی که در فیلم اولی ـ گشت ارشاد ـ داشتند، به این موفقیت رسید که البته نوش جان آنها و سازندگان اثر باشد، اما سوال اینجاست که هرازگاهی نام فیلمی به عنوان پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران رسانه‌ای می‌شود، ولی این‌که تا چه حد این ادعا درست و منطبق با واقعیت است، همیشه اما و اگرهایی وجود دارد، زیرا غالبا عوامل مهم و تعیین‌کننده‌ای چون تورم و افزایش قیمت بلیت و تعداد مخاطبان در این عنوان لحاظ نمی‌شود. پرسش اساسی و معمولا بی‌پاسخ دیگر این است که چرا همچنان مرجع و منبع موثق و دقیقی از سازمان سینمایی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مسئولیت اعلام رسمی فروش‌ها و رکوردشکنی‌های گیشه سینما را به‌عهده نمی‌گیرد تا رسانه‌ها و مردم و پژوهشگران حال و آینده، بتوانند درصورت نیاز به کامل‌ترین و دقیق‌ترین اطلاعات در این خصوص دست پیدا کنند؟

رکوردشکنی فیلم‌ها باعث خوشحالی است

حبیـب اسماعیلی، تهیه‌کننــده و پخـــش‌کننده سینمای ایران درباره ادعاهایی که هرازگاهی درباره کسب عنوان پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران مطرح می‌شود، به جام‌جم گفت: میزان فروش و آمار و ارقامی که سایت سینماتیکت اعلام می‌کند، تقریبا واقعی است و این‌طوری نیست که دستکاری شده باشد. ضمن این‌که الان چند سالی است که در بحث پرفروش‌ترین‌ها فقط به میزان فروش فعلی و مبلغ فروش‌ها توجه می‌شود و به تعداد بیننده‌ها و حتی افزایش تعداد سالن‌های سینما اعتنا نمی‌کنند.

مدیر پخش رسانه فیلمسازان مولود افزود: ما در دهه‌های 60 و 70 فیلم‌هایی داشتیم که بالای پنج میلیون نفر تماشاگر داشتند. (در حالی که تعداد بینندگان فیلم‌های پرفروش فعلی به دو میلیون نفر هم نرسیده است.) مورد دیگر به افزایش قیمت بلیت‌ها و تورم مربوط می‌شود که در ارائه آمار لحاظ نمی‌شود. مثلا سال قبل تعداد مخاطبان «فروشنده» دو میلیون و صد هزارنفر بود و تعداد مخاطبان «من سالوادور نیستم» (با پخش اسماعیلی) دو میلیون و 300 هزار نفر، اما در اعلام عدد و ارقام فروش، به این نکته توجه نشد. در فروش امسال هم همین اتفاق تکرار شده، با این حال آرزو می‌کنم هر فیلمی که در سینمای ایران می‌آید، رکورد فیلم قبلی را بشکند. هر قدر فیلم‌ها به فروش بیشتری دست پیدا کنند، برای من که در کار سینما هستم باعث خوشحالی است.

الان نمی‌توان دروغ گفت

محمدحسین فرح‌بخش، کارگردان و تهیه‌کننده سینما درباره این موضوع به جام‌جم گفت: اگر بخواهید در زمینه پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران به تعداد مخاطب نگاه کنید که ما در سینمای قبل از انقلاب و دهه 60 پربیننده‌ترین فیلم‌ها را داشتیم. من یک فیلم از خودم به نام «شب‌شکن» را مثال می‌زنم؛ این فیلم سال 1364 در مشهد اکران شد و با بلیت شش تومانی، سه میلیون تومان فروش کرد، یعنی 500 هزارنفر فیلم را دیدند. اگر قیمت بلیت الان مثلا ده هزارتومان را برای آن لحاظ کنیم، این فیلم پنج میلیارد تومان امروز فقط در مشهد فروش کرده است. این در حالی است که ما الان در مشهد اصلا فیلمی نداریم که بالای 700 میلیون تومان فروش کند.

کارگردان فیلم‌های آبنبات چوبی و مستانه ادامه داد: چه در سینمای جهان و چه در سینمای ایران در بحث فروش فیلم‌ها معمولا به آخرین رقم نگاه می‌کنند، در حالی که درستش این است که تعداد مخاطبان و تورم را هم در نظر بگیرند. اما نکته مهم دیگر این است که الان باتوجه به سایت سینما تیکت نسبت به سال‌های گذشته بهتر می‌توان به آمار و اطلاعاتی کامل‌تر از فروش فیلم‌ها دست پیدا کرد. شاید فقط کمتر از 10 درصد فروش‌ها در این سایت لحاظ نمی‌شود، اما 90 درصد آمار درست و به فروش‌های واقعی نزدیک است. این باعث می‌شود سازندگان آثار نتوانند درباره فروش فیلم‌هایشان دروغ بگویند و رقم‌های غیرواقعی اعلام کنند، برعکس سابق که فروش واقعی فیلم‌ها مشخص نبود و فروش فیلمی را که 200 میلیون تومان می‌فروخت، 800 میلیون تومان اعلام می‌کردند.

آواتار یا بربادرفته؟

موضوع پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینما همیشه در جهان هم مطرح است، با این تفاوت که آنجا سازوکار درست و دقیقی دراین خصوص وجود دارد و آرشیو باکس آفیس هفتگی فیلم‌ها در هر زمان به کار مراجعه و تحقیق و پژوهش می‌آید. طبق آمار منتشر شده در ویکی‌پدیا و سایت‌های تخصصی سینما، آواتار ساخته جیمز کامرون با فروشی حدود دو میلیارد و 800 میلیون دلار پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینماست و باز خود کامرون با فیلم تایتانیک و با فروشی حدود دو میلیارد و 200 میلیون دلار رتبه دوم را هم در اختیار دارد. رتبه سوم جدول پرفروش‌ترین فیلم‌های جهان هم از آن فیلم «جنگ ستارگان: نیرو برمی‌خیزد» ساخته جی.جی.آبرامز است که دو میلیارد دلار فروخته. اما کارشناسان سینما معتقدند اگر تعداد مخاطبان و تورم را لحاظ کنیم، فیلم محبوب «برباد رفته» ساخته 1939 ویکتور فلمینگ پرفروش ترین فیلم تاریخ سینماست.

یک حربه تبلیغاتی

نبودن یک مرجع و منبع رسمی در این زمینه همیشه راه را برای هرگونه ادعایی باز می‌کند. در چنین شرایطی گاهی تهیه‌کننده‌ها، فیلمسازان و روابط عمومی‌هایی پیدا می‌شوند که فیلم خود را به عنوان پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران ملقب و مفتخر کنند. در بیشتر مواقع این موضوع به جای این‌که به واقعیت نزدیک باشد، یک ترفند تبلیغاتی برای بهتر دیده شدن فیلم است. البته پرواضح است که فیلم باید ظرفیت این ادعا را هم داشته باشد و حتما فیلم پرمخاطب و پرفروشی باشد که بتوان آن را تحت عنوان پرفروش‌ترین، تقریبا پذیرفت و باور کرد.

پرمخاطب‌‌های واقعی

اگر از چند فیلم پرمخاطب و پرفروش سینمای پیش از انقلاب در این گزارش صرفنظر کنیم و بخواهیم فقط به سینمای پس از انقلاب بسنده کنیم، نمی‌توانیم نسبت به فیلم‌های محبوب و پرمخاطب دوره‌های مختلف بی‌تفاوت باشیم. فیلم‌هایی که به لحاظ تعداد مخاطب با مخاطبان فیلم‌های پرفروش الان و این سال‌ها نظیر گشت2 و خوب بد جلف و فروشنده برابری می‌کرد و چه‌بسا بسیار بیشتر از این فیلم‌ها مخاطب داشته‌اند. در صورت لحاظ کردن تورم و افزایش قیمت بلیت، میزان فروش برخی از آن فیلم‌ها، فاصله‌ای فراوان با رقم فروش فیلم‌های جدید و متاخر پیدا خواهد کرد. از این نظر باید به فیلم‌های پرمخاطب و پرفروشی چون عقاب‌ها ساخته ساموئل خاچیکیان، کانی مانگا ساخته سیف‌الله داد و سری فیلم‌های کلاه قرمزی ساخته ایرج طهماسب اشاره کرد. فیلم‌هایی مثل می‌خواهم زنده بمانم، قرمز، مرد عوضی، خواهران غریب، دزد عروسک‌ها، گلنار، مکس، چارچنگولی، مارمولک، آتش‌بس، نهنگ عنبر و سری فیلم‌های اخراجی‌ها هم از جمله فیلم‌های پرمخاطب و پرفروش پس از انقلاب هستند.

فهرست پرفروش‌ترین‌ها

با این حال چه خوشایند باشد یا نباشد، «گشت2» فعلا پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران است. منظور از خشنودی یا ناخشنودی از نظر فیلم‌هایی شایسته‌تر و باکیفیت‌تر برای تکیه زدن بر صدر جدول فروش سینمای ایران است، وگرنه موفقیت هر فیلمی در کلیت به نفع سینمای کشور خواهد بود و هر سینمادوستی از آن خوشحال می‌شود. گشت2 تا اینجا با فروشی حدود 16 میلیارد و 300 میلیون تومانی بدون توجه به افزایش قیمت بلیت و تعداد مخاطبان، بیشترین فروش را در سینمای ایران داشته است.رتبه دوم از آن فیلم «فروشنده» ساخته اسکاری اصغر فرهادی است که حدود 15 میلیارد و 800 میلیون تومان فروش داشته. البته فروش این فیلم و دیگر فیلم‌های فرهادی که اکران‌های خارجی موفقی هم در سراسر جهان داشته‌اند، نیاز به بررسی جداگانه دارد و اگر مجموع فروش داخلی و جهانی فیلم‌های او در نظر گرفته شود، چه بسا پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران متعلق به این فیلمساز باشد. رتبه سوم جدول پرفروش‌ترین فیلم‌های سینمای ایران هم در اختیار «خوب بد جلف» ساخته پیمان قاسمخانی است که تا اینجا حدود 15 میلیارد و 300 میلیون تومان فروخت. محمد رسول‌الله ساخته مجید مجیدی با فروشی حدود 14 میلیارد و 700 میلیون تومان، من سالوادور نیستم ساخته منوچهر هادی با فروشی حدود 14 میلیارد و 400 میلیون تومان، سلام بمبئی ساخته قربان محمدپور با فروشی حدود 13 میلیارد و 700 میلیون تومان، 50 کیلو آلبالو ساخته مانی حقیقی با فروشی حدود 13 میلیارد و 700 میلیون تومان (با فاصله کمی نسبت به سلام بمبئی)، شهر موش‌ها2 ساخته مرضیه برومند با فروشی حدود 12 میلیارد و 500 میلیون تومان، ابد و یک روز ساخته سعید روستایی با فروشی حدود 11 میلیارد و 500 میلیون تومان و بارکد ساخته مصطفی کیایی با فروشی حدود 11 میلیارد و 200 میلیون تومان در رتبه‌های چهارم تا دهم پرفروش‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران قرار دارند.

علی رستگار