رازهای سلامت را با سینما بیاموزید

حتی می‌توان بین سلامت جسمی و سینما هم سخن گفت. تمرکز، شادی و حس خوشایندی که از تماشای یک فیلم می‌گیریم در سلامت جسم ما هم تاثیر دارد. ضمن این‌که از طریق سینما می‌توان بسیاری از اطلاعات پزشکی ـ سلامت را به مردم منتقل کند، چه در فیلم داستانی و چه مستند.

امروزه در سیاستگذاری‌های این حوزه و خاصه در راستای فرهنگ‌سازی سلامت از سینما و ظرفیت آن استفاده زیادی می‌شود.

واقعیت این است که مردم یک نکته علمی یا پزشکی را در دل یک متن و اثر سینمایی بهتر می‌پذیرند و درونی می‌کنند. در بخش مستند که این قابلیت آموزشی و ترویج، چندین برابر شده و فیلم‌های مستند زیادی با محوریت پزشکی و سلامت ساخته شده که به شدت هم تاثیرگذار است.

چه بسیار بیماری‌های ناشناخته که از طریق همین مستندسازی‌ها به مردم معرفی شده و شیوه‌های مقابله و مواجهه با آن را از طریق تصویری، آموزش داده‌اند.

همه این عوامل و مصادیق که به آن اشاره کردیم و البته همه ابعاد نسبت دو مقوله سلامت و سینما را هم در خود نداشت، مباحث عام سلامت است که از طریق سینما به مفهوم کلی و وسیع خود مطرح است که هم در لابه‌لای برنامه‌های مختلف تلویزیون بویژه شبکه مستند و سلامت می‌بینیم اما آنچه تحت عنوان برنامه «سینما و سلامت» از شبکه سلامت در حال پخش است بازخوانی، ردیابی و بازنمایی سلامت و ابعاد و جوانب مختلف آن از طریق نقد سینمایی است.

به این معنا که در هر قسمت از این برنامه یکی از مفاهیم و مسائل پزشکی و سلامت با نقد فیلمی مرتبط با آن مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد مثلا فیلم حوض نقاشی با رویکرد تحلیل عقب‌ماندگی ذهنی والدین و تاثیر آن بر فرزندان بررسی می‌شود لذا وقتی از نقد در برنامه سینما سلامت حرف می‌زنیم منظور همان نقد متعارف و به اصطلاح نقد سینمایی نیست بلکه رویکرد سلامت‌محور در تحلیل یک فیلم است که البته می‌تواند به‌عنوان یک شیوه از نقد سینمایی به رسمیت شناخته شده و اعتبار داشته باشد همان‌طور که امروز نقد روانکاوانه فیلم به‌عنوان یک رویکرد نقادانه در سینما مورد استفاده فراوان قرار می‌گیرد و جا افتاده است البته در این برنامه رویکرد سلامت‌محور به مثابه یک شیوه نقد فیلم مورد استفاده و پذیرش نیست بلکه فیلم از حیث توجه به موضوع یا سوژه‌های سلامت‌محور مورد ارزیابی قرار می‌گیرد تا مشخص شود که یک فیلم چقدر در به تصویر کشیدن یک بیماری یا نمایش رفتار درست پزشکی و سلامت موفق بوده یا نبوده است.

یک برنامه پزشکی

سینما سلامت را می‌توان یک برنامه ترکیبی‌ ـ تحلیلی دانست که هم سویه سینمایی دارد هم پزشکی. هم علاقه‌مندان سینما می‌توانند از تماشای آن لذت ببرند و هم علاقه‌مندان حوزه سلامت و پزشکی. این برنامه به هر دو طیف آگاهی و لذت می‌بخشد که هم سواد سینمایی را بالا می‌برد و هم سواد پزشکی را.

ضمن این‌که برخی از صحنه یا روایت و به تصویر کشیدن برخی از بیماری‌ها یا الگوها و رفتارهای درمانی از حیث پزشکی مورد انتقاد قرار می‌گیرد که این می‌تواند به مخاطبان و منتقدانی که دانش پزشکی ندارند کمک کند تا به درک دقیق‌تری از یک موقعیت پزشکی برسند.

واقعیت این است که خطای پزشکی همیشه منجر به ناملایمات برای سینماگران نمی‌شود، سینماگران نیز گاهی در به تصویر کشیدن موقعیت‌های یک بیماری یا بیمارستان یا درمان یک بیماری دچار خطای سینمایی شده و تصویر غلطی از پزشکی ارائه می‌دهند.

این برنامه ظرفیت خوبی است که دو صنف پزشکان و سینماگران که بویژه در یک‌سال اخیر و بعد از مرگ عباس کیارستمی دچار چالش و تنش شده‌اند در اینجا به گفت‌وگو و مباحثه در ارتباط با نقطه‌های تلاقی سلامت و سینما بپردازند. چه بسا که خود این برنامه نیز در نقطه تلاقی این دو مقوله بنا شده است.

در سال‌های اخیر رشته‌ای به اسم ارتباطات سلامت ایجاد شده که به‌عنوان یک علم میان‌رشته‌ای به فهم و حل معضلاتی بپردازد که از‌جمله آنها مسائل سلامت و پزشکی سینماست. اتفاقا در این برنامه نیز از متخصصان این رشته در تحلیل فیلم‌ها استفاده شده که حرف‌های شنیدنی می‌زنند و روایت و قرائت متفاوتی از نقد یک فیلم سینمایی ارائه می‌کنند.

مثلا در یکی از همین قسمت‌های اخیر فیلم پرسه در مه بهرام توکلی مورد نقد و بررسی قرار گرفت که هم یک کارشناس ارتباطات سلامت در آن حضور داشت و هم یک پزشک متخصص که بحران روحی شخصیت اصلی فیلم که شهاب حسینی نقش آن را ایفا می‌کرد هم از منظر ارتباطات سلامت و هم از حیث پزشکی مورد بررسی قرار گرفت.

شیوه نقد برنامه هم میزگردهای دوطرفه یا چندنفره نیست بلکه کارشناسان مقابل دوربین و با مخاطب حرف می‌زنند. یکی از ویژگی‌های خوب این برنامه پخش کامل سکانسی است که مورد نقد کارشناس است. در کنار این تمهیدات قصه فیلم هم از طریق نریشن برای مخاطب بازگو می‌شود و تماشای این برنامه به مثابه آشنایی با یک فیلم از حیث سینمایی هم هست. برنامه‌ای که موجب می‌شود تا مخاطب نگاه دقیق و آگاهانه‌تری هم به خود فیلم داشته باشد و هم به موضوع سلامت‌محور آن و در هر دو زمینه، اطلاعات کسب کند.

سینما سلامت در واقع هم یک برنامه تحلیلی است و هم آموزشی که درباره نسبت این دو مقوله، الگوهای صحیح و علمی را ارائه می‌دهد. با این حال به نظر می‌رسد جای منتقدان حرفه‌ای سینما در این برنامه خالی است که گفت‌وگوی یک منتقد و پزشک می‌تواند هم برنامه را چالشی‌تر و جذاب‌تر کند و هم محدودیت‌ها و مقتضیات سینمایی روایت یک سوژه پزشکی نیز لحاظ شود.

یک برنامه خاص تلویزیونی

خوشبختانه ما اکنون در جامعه منتقدان کشور پزشکانی داریم که در کنار کار طبابت به نقد فیلم هم مشغولند.

تهیه‌کننده برنامه می‌تواند از این منتقد ـ پزشکان استفاده بیشتری بکند. آنها هم در زمینه پزشکی تخصص دارند و هم سینما و زبان و ساختار آن را می‌شناسند و می‌توانند به معضلات این دو حوزه در نسبت و پیوند با هم نقش راهگشایی داشته باشند.

شاید خیلی‌ها گمان نکنند در یک شبکه تخصصی سینما درباره سینما هم حرف می‌زنند و خیلی‌ها از وجود چنین برنامه‌ای بی‌خبرند.

اگر اطلاع‌رسانی و تبلیغ بیشتری درباره این برنامه صورت بگیرد بسیاری از منتقدان سینما نیز به‌عنوان مخاطبان خاص به تماشای آن خواهند نشست.

جای چنین برنامه‌ای در تلویزیون خالی بود. برنامه‌ای که نگاهی تخصصی به دو مقوله تخصصی داشته و از تماشای آن هم می‌توان آموخت و هم می‌توان لذت برد.

سید رضا صائمی

ضمیمه قاب کوچک جام جم