شادی لحظه‌ای یا بیماری جدید قرن

این پدیده با سرعتی باور نکردنی همه‌گیر شده و روان‌شناسان و جامعه‌شناسان سراسر دنیا را نگران ساخته است، اما اگر از زاویه‌ای دیگر به موضوع نگاه کنیم می‌بینیم که در اصل، اقتضای جامعه امروز و زندگی تکنولوژیک و مجازی دنیای جدید همین ‌است. تبعات این اتفاق برای این نسل و نسل آینده‌ای که در این بستر رشد و نمو پیدا می‌کند چالش‌ها و مشکلاتی را به همراه دارد که درباره این مسائل با دکتر محسن رحیم‌نیا روانپزشک ـ فلوشیپ روانتنی و روجا لاریجانی کارشناس ارشد روان‌شناسی بالینی گفت‌وگویی داشتیم.

روان‌شناسی سلفی گرفتن

به واسطه وفور گوشی‌های هوشمند، سلفی گرفتن در سال‌های اخیر برای عموم جامعه امکان‌پذیر شده است، اما گرایش افراد به این پدیده بسیار متفاوت است.

بعضی عاشق سلفی گرفتن و انتشار آن هستند. این افراد در هر مکانی مرتب به فکر یک عکس جدید و خاص هستند و حتی بدیع‌ترین سلفی هم آنها را برای چند ساعت راضی می‌کند. از نظر این «عاشقان سلفی»، سلفی می‌تواند لحظه را برایشان ثبت کند و حس آن لحظه را می‌توانند با دیگران سهیم شوند. این افراد سلفی گرفتن را دلیل بر اعتماد به نفسِ خوب خودشان می‌دانند و معتقدند که سلفی گرفتن به آنها کمک می‌کند از احساس انزوا و تنهایی رها شوند. گویی دیگران در همه لحظه‌ها با آنها همراه هستند.

در مقابل، بعضی از سلفی گرفتن کاملا متنفر هستند! به نظر اینها، کسانی که مدام سلفی می‌گیرند، «خودشیفته» و «نمایشگر» هستند و به آنها نمی‌توان اعتماد کرد.

به هرحال، سلفی گرفتن و انتشار آن، با تصویری که هر کس از خود دارد بسیار مرتبط و وابسته است. هریک از ما شناخت و برداشتی از خودمان داریم که کاملا ذهنی است، این تصویر ذهنی، شامل ویژگی‌های فیزیکی، هویتی و شخصیتی می‌شود. افراد مختلف، اهمیت متفاوتی برای هر یک از این جنبه‌ها قائل هستند مثلا یک نفر ممکن است مهم‌ترین ویژگی را در ظاهرش بداند و دیگری ویژگی‌های فردیش مانند صبوری مهربانی یا بخشنده بودن و یک نفر دیگر ویژگی شغلی مثلاً مهندس یا معلم بودن. به هر حال، همه نسبت به این‌که چگونه به نظر می‌آیند، برایشان مهم است و این تصور ذهنی از ظاهر فیزیکی، معمولا در کودکی با دیدن خود در آینه شکل می‌گیرد و منسجم می‌شود. سلفی گرفتن، با دیدنِ خود در آینه، این تشابه را دارد که در هر دو فرد خودش را می‌بیند، علاوه بر آن، در سلفی فرد می‌تواند یک لحظه خاص و در واقع یک برش خاص از زمان ـ مکان را از «خودش» ثبت کند و آن را به‌عنوان معرف خود برای دیگران نمایش دهد.

به این علت است که سلفی گرفتن می‌تواند تا این حد برای افراد مهم باشد و حتی به یک دغدغه ذهنی بدل شود.

عواقب و وابستگی‌

گرچه در نگاه اول این کار کاملا بی‌ضرر و عادی به نظر می‌رسد، اما افزایش تمایل فرد برای به اشتراک گذاشتن مداوم عکس‌هایی از خود برای گرفتن تائید دوستان در قالب «لایک کردن» و دریافت تحسین‌های آنها می‌تواند در فرد وابستگی ایجاد کند و این وابستگی در موارد شدید به جایی می‌رسد که فرد نیاز به درمان‌های روان‌شناسی پیدا می‌کند و همان‌طور که اعتیاد به اینترنت در فهرست بیماری‌های روانی دسته‌بندی می‌شود، این تشخیص در مورد اعتیاد به بازی‌های آنلاین، شبکه‌های اجتماعی یا عکس سلفی هم صدق می‌کند. لازم به ذکر است جوانان گروه سنی 13 تا 30 سال بیشتر از دیگران مستعد ابتلا به جنون سلفی هستند.

خطرات احتمالی

سلفی گرفتن، اگر به‌طور افراطی مورد استفاده قرار گیرد می‌تواند دردسرهایی ایجاد کند.

نخست آن‌که سلفی گرفتن بر ویژگی‌های ظاهری تاکید بیش از حد می‌کند، که می‌تواند به سطحی‌نگری دامن بزند. این‌که افراد در شبکه‌های اجتماعی، خودشان را با سلفی‌های فراوان که تاکید بر زیبایی ظاهری دارد بشناسانند، خطر نادیده گرفتن ویژگی‌های انسانی‌تر را به همراه دارد.

دوم این‌که سلفی گرفتن بیش از حد و گذاشتن تعداد زیادی از سلفی در شبکه‌های اجتماعی، می‌تواند منجر به طرد شدن از طرف دیگران شود. بنا بر تحقیقات، افرادی که سلفی‌های فراوان منتشر می‌کنند از سوی دیگران به‌عنوان «خودشیفته» شناخته می‌شوند و ممکن است از سوی دیگران طرد شوند.

سوم این‌که سلفی گرفتن می‌تواند تبدیل به وسواس شود. اگر به‌دنبال گرفتن «یک سلفی ایده‌آل و خاص» از خودتان باشید، خیلی زود ممکن است متوجه شوید که گرفتن یک تصویر راضی‌کننده می‌تواند بسیار مشکل باشد و ممکن است بعد از مدتی از این کار منصرف شوید. ولی در افرادی که استعداد وسواس دارند، سلفی گرفتن می‌تواند به یک دغدغه کشدار و وقت‌گیر تبدیل شود که تمام ذهن فرد را پر کند. جالب است بدانید که مواردی از وسواس شدید به سلفی گرفتن هم گزارش شده است. از جمله یک پسر انگلیسی که روزانه 10 ساعت در حال سلفی گرفتن بود و در نهایت به علت افسردگی و انزوای شدید و اقدام به خودکشی، در بیمارستان روانپزشکی بستری شد.

از طرفی سلفی گرفتن در جاهایی می‌تواند امنیت شما را به خطر بیندازد. در فضای مجازی، مانند مکان‌های عمومی دیگر، افراد سودجو و بعضا خطرناکی هستند که به‌دنبال سوءاستفاده از اطلاعات شخصی شما هستند. گاهی سلفی‌ها اطلاعات زیادی را برای این‌گونه افراد مهیا می‌کند تا بتوانند از افراد سوءاستفاده کنند.

لیلا علی نژاد