شمایل قهرمان‌های گریزپا

فرار از زندان یکی از موفق‌ترین سریال‌های دهه اول قرن بیست و یکم و به نوعی دهه شکل‌گیری مجدد سریال‌های دنباله‌دار و پرمخاطب است. در ابتدای قرن بیست و یکم رقابت کمپانی‌های بزرگ برای به دست آوردن بازاری جدید به نام تلویزیون باعث شد سرمایه‌گذاری و تمرکز بالایی روی ساخت سریال‌ها انجام شود و اولین سری از این مجموعه آثار سریال‌های گمشده، فرار از زندان و 24 هستند. فرار از زندان نیز سریالی است که در اثر رقابت کمپانی‌ها برای به دست آوردن مخاطبان بیشتر و در گستره‌ای وسیع‌تر تولید شد. سریالی خوش‌ساخت در ژانر اکشن حادثه‌ای که فیلمنامه خلاقانه‌اش هر لحظه آن را به لحظه‌ای هیجان‌آور تبدیل کرده است. فرار از زندان یکی از نمونه‌های خوب اولیه در تولید سریال‌های بلند و پرهزینه است.

فرار از زندان

فرار از زندان محصول کمپانی فاکس است و طی سال‌های 2005 تا 2009 توسط همین کمپانی روی آنتن رفت. پایول شیورینگ کارگردانی این سریال را به‌عهده داشته و دامینیک پرسل، ونتورث میلر، آمانوری نولاسکو، سارا وین کالینز،پیتر استرمر و... در آن ایفای نقش کرده‌اند. تولید این سریال در سال 2004 با پیشنهاد پایول شیورینگ و در زندان جولیت شهر شیکاگو آغاز شد. سریال فرار از زندان داستان دو برادر است که یکی از آنها بی‌گناه به اعدام محکوم می‌شود و برادر دیگر با طراحی نقشه‌ای کاملا حساب شده درصدد نجات برادرش از زندان برمی‌آید.

مجرم متفکر

داستان فرار از زندان، داستان مجرمان حرفه‌ای و خلافکاران بزرگ نیست؛ داستان دو آدم باهوش و مستعد است که برای نجات جان خودشان پابه عرصه جرم و جنایت می‌گذارند. با این حال و با وجود چنین تضاد جذابی که در داستان وجود دارد، فرار از زندان یکی از جذاب‌ترین نمونه‌های آثار تصویری درباره زندان و فرار از زندان است، هرچند تاریخ سینما و تلویزیون به واسطه جذابیت این مدل داستانی همواره آثار بزرگی را به خود دیده است. در سریال فرار از زندان لینکلن باروز به جرم قتلی که انجام نداده به اعدام محکوم شده و به زندان می‌افتد. مایکل اسکوفیلد برادر او که یک مهندس باهوش است برای نجات برادرش که قربانی توطئه گروه‌های مافیایی شده به یک بانک دستبرد می‌زند تا توسط پلیس دستگیر شده و به زندان بیفتد. او با استفاده از قوانین و با کمک وکیلش به همان زندانی منتقل می‌شود که برادرش در آن زندانی است. او در حالی به زندان ریور می‌رود که نقشه فرار از زندان را از قبل روی بدنش حک کرده است. این دو برادر برای فرار از زندان مجبور می‌شوند از تعدادی از زندانیان کمک بگیرند.

زندان و فرار

در آثار دراماتیک، زندان همیشه یکی از گونه‌های موردعلاقه سازندگان فیلم‌ها و سریال‌ها بوده و البته آثار مهمی هم در این مدل ساخته شده‌ است. این آثار به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های بشری از زمان پیدایش تمدن یعنی زندان می‌پردازند و در کنار آن همواره تلاش جنون‌آمیز برای گریز از زندان و رسیدن به آزادی را تصویر کرده‌اند. در تاریخ سینما هم آثار مهمی در رابطه با فرار از زندان ساخته شده‌ است. کثرت تولید و حجم بالای استقبال از این مدل آثار حتی زندان و فرار از زندان را به یک ژانر تبدیل کرده است.

بهترین فیلم‌های زندان

فیلم‌های سینمایی زیادی طی بیش از صد سال در رابطه با زندان، زندانی و فرار از زندان ساخته شده و بسیاری از سایت‌ها و نشریات نیز طی سال‌ها اقدام به نظرسنجی و اعتبارسنجی این آثار کرده و هر دهه یا هرسال تعدادی از بهترین‌های این مدل را انتخاب می‌کنند. با این حال برخی فیلم‌ها در اغلب این نظرسنجی‌های تخصصی حضور دارند؛ فیلم‌هایی مانند پاپیون، فرار بزرگ و فرار از آلکاتراز. یکی از بهترین فیلم زندان‌ها فیلمی به نام رهایی از شائوشنگ ساخته فرانک دارابونت است. این فیلم براساس رمانی نوشته استفن کینگ ساخته و در آن تیم رابینز و مورگان فریمن ایفای نقش کرده‌اند. این فیلم هم مانند بسیاری دیگر از فیلم‌های زندان داستان زندانی بیگناهی است که از زندان می‌گریزد. فرار بزرگ فیلم مهم دیگر این گونه است. این فیلم را جان استرجس در سال 1963 با مجموعه‌ای از مهم‌ترین ستاره‌های بازیگری جهان در آن دوران ساخت. فرار از آلکاتراز یکی از فیلم‌های نمونه‌ای با تم زندان است. این فیلم را دان سیگل در سال 1979 با بازی کلینت ایستوود براساس یک داستان واقعی ساخت. پاپیون به کارگردانی فرانکلین شافنر و محصول 1973 یکی دیگر از فیلم‌های شاخص این مضمون سینمایی است.

استیو مک کوئین و داستین هافمن از ماندگارترین بازی‌های تاریخ سینما را در این فیلم رقم زدند، اما تمام فیلم‌های زندان، فیلم‌هایی اکشن و جنایی نیستند. فیلم محکوم شماره سیزده یکی از نمونه‌های متفاوت به شمار می‌آید. محکوم شماره سیزده ساخته باستر کیتون، کمدین سرشناس عصر سینمای صامت و محصول 1920 است. در میان فیلم‌های زندان، فیلم توهم بزرگ ساخته ژان رنوار یکی از نفیس‌ترین‌ها به شمار می‌آید. فیلمی شاعرانه محصول 1936 که همواره در میان بهترین فیلم‌های تمام دوران جایی در رتبه‌های بالا دارد.

نکات جالب فرار از زندان

زندان جولیت که زندانی متروک بود، برای ساخت لوکیشن سریال فرار از زندان در نظر گرفته شده است. نکته جالب این‌که سلولی که لینکلن، یکی از برادرها در آن حبس است، سلول یک قاتل زنجیره‌ای به نام جان وین گاسی بود. همچنین طرح این سریال در سال 2001 توسط پائول شیورینگ به کمپانی داده شد، اما به دلیل گمنام بودن شیورینگ به او و طرحش کاملا بی‌توجهی شد، اما موفقیت سریال گمشده باعث شد تا کمپانی اکس برای نباختن در عرصه رقابت سریال فرار از زندان را از بایگانی خارج کرده و در سال 2004 توسط شیورینگ مراحل تولیدش را کلید بزند. فصل اول سریال فرار از زندان با بودجه دو میلیون دلاری ساخته شد. نکته جالب دیگر این‌که ونتورث میلر، بازیگر نقش اصلی این سریال یکی از آخرین بازیگرانی بود که برای این کار انتخاب شد. پائول شیورینگ کارگردان این سریال در آخرین روزها میلر را از میان صدها بازیگر متقاضی این نقش انتخاب کرد.

نکته قابل ذکر دیگر این‌که فرار از زندان ابتدا قرار بود یک سریال 14 قسمتی باشد و حتی نام استیون اسپیلبرگ به عنوان سازنده این اثر مطرح بود، اما اسپیلبرگ مشغول ساخت جنگ دنیاها شد و این اتفاق هرگز رخ نداد. فیلمبرداری سریال فرار از زندان در سه فصل ابتدایی خارج از فضای استودیویی هالیوود در زندانی متروک در شیکاگو فیلمبرداری شد. موسیقی این سریال را یک موزیسین مطرح آلمانی ـ ایرانی به نام رامین جوادی ساخته است. رامین جوادی به خاطر ساخت این اثر نامزد دریافت جایزه موسیقی امی نیز شد.

جذابیت‌های یک مضمون

مضمون زندان در آثار سینمایی و تلویزیونی مضمونی پرطرفدار است و البته آثار قابل توجهی در این‌باره ساخته شده است. زندان به عنوان تمثیلی بر زندگی و یا در نقطه مقابل آزادی همیشه یکی از بزرگ‌ترین ترس‌ها و البته چالش‌های بشری بوده است. این‌که بسیاری از فیلم‌ها و سریال‌ها داستان زندانیان بی‌گناه را روایت می‌کنند که برای بقا ناچار به فرار هستند نیز تمثیلی بر زندگی بشری است که بی‌گناه به دنیا می‌آید، اما مسائل اجتماعی و حوادث از آنها موجوداتی محبوس در زندان که محل دورنگه داشتن بدی‌هاست می‌سازد. از طرفی در طول تاریخ چه بسیار انسان‌هایی که بر اثر یک اشتباه سال‌های عمرشان را پشت میله‌های زندان و دور از آزادی گذرانده‌اند. با تمام این تفاسیر شاید بتوان برخی دلایل ارتباط جدی و عمیق مخاطبان با این مضمون را بهتر درک کرد، اما آنچه این داستان‌ها را تبدیل به آثاری پرهیجان می‌کند، فرار از زندان است. در بسیاری از کشورها فرار را حق طبیعی زندانی می‌دانند و وقتی این زندانی بی‌گناه باشد آن وقت به طور کامل همدلی و احساسات کامل مخاطب را به همراه خواهد داشت. سریال فرار از زندان می‌تواند به همین دو دلیل سریالی جذاب باشد اما ساختار مناسب و روایت‌های متفاوت است که این سریال خوش ساخت را تبدیل به سریالی بسیار جذاب تبدیل می‌کند. خلاقیت و توان قهرمان‌ها که ریشه در خلاقیت نویسنده اثر دارد صفحات تازه‌ای را در سری آثار زندان باز می‌ کند. انتخاب خوب بازیگران، صحنه‌ها و ریتم مناسبت نیز درسایه کارگردانی و تدوین خوب در این سریال به دست آمده است. فرار از زندان سریالی در ژانر اکشن حادثه‌ای است و چنین آثاری اگر نتوانند با حوادث بدیع کشمکش مورد نیاز را ایجاد کنند آن وقت تبدیل به آثاری خسته کننده و سطحی می‌شوند، اما سریال فرار از زندان به پشتوانه فیلمنامه خلاقانه‌اش کشش لازم برای مخاطب ایجاد می‌کند؛ کششی که حاصل هیجان و دلهره‌ای است که نیروی محرک سریال است.

بازیگران

انتخاب بازیگران یکی از نقاط قوت سریال فرار از زندان به حساب می‌آید. بازیگران این سریال علاوه بر آن‌که قهرمان‌هایی با مولفه‌های اکشن هستند، اما شخصیت‌هایی با ابعاد تازه‌تر در این ژانر را می‌آفرینند. در سریال فرار از زندان نقش دو برادر و قهرمان‌های اصلی داستان را دومینیک پورسل و ونتورث میلر بازی می‌کنند. هر دوبازیگر بعد از سریال فرار از زندان به شهرت زیادی رسیدند. میلر با بازی دقیق و حساب شده در نقش مایکل اسکافیلد قهرمان اصلی سریال فرار از زندان جایزه گلدن گلوب بهترین بازیگر را برای سریال‌های هیجانی را به دست آورد.

داستان یک فرار

یکی از ویژگی‌های سریال فرار از زندان این است که شخصیت‌های زیادی معرفی و کشته می‌شوند. دلیل این‌که شخصیت‌های زیادی در طول فیلمنامه به مخاطب معرفی شده و حتی ایجاد جذابیت می‌کنند، اما بیشتر به دلیل مرگ از داستان خارج می‌شوند. پائول شیوینگ، کارگردان و نویسنده اصلی این کار دلیل این اتفاق را ایجاد دلهره و نگرانی برای سرنوشت دو قهرمان اصلی داستان می‌داند. با این کار مخاطب هرلحظه بیشتر نگران زندگی قهرمان‌های اصلی می‌شوند. دومینیک پورسل، بازیگر نقش لینکلن باروز و یکی از دو شخصیت اصلی داستان آخرین بازیگری بود که به عوامل تولید سریال پیوست. پورسل برای به دست آوردن این نقش تلاش ویژه‌ای هم انجام داد. او به دلیل رابطه خوبی که با کمپانی داشت، فیلمنامه سریال را گرفت، اما در روز تست به دلیل رنگ موها و مدل چهره‌اش نتوانست تهیه‌کننده را متقاعد کند. پورسل اما چند روز بعد با موهای تراشیده و چهره‌ای متفاوت به استودیو رفت و نقش را به دست آورد.

افتخارات فرار از زندان

فرار از زندان تاکنون در 18جشنواره مختلف نامزد شده و در سه مورد موفق به کسب جایزه شده است که معتبرترین‌شان جایزه بهترین سریال درام سال در سال 2006، گلدن گلوب بهترین مجموعه تلویزیونی درام و جایزه گلدن گلوب بهترین بازیگر سال را برای ونتورث میلر به ارمغان آورد. این سریال در چهار فصل ساخته و طی سال‌های 2005 تا 2009 روی آنتن شبکه‌های مختلف رفت. فصل‌های اول و دوم این سریال براساس آمار مخاطبان جهانی بیشترین میزان موفقیت را در جلب نظر بینندگان داشته‌اند. بیشترین مخاطبان این سریال نیز در بین افراد 18 تا 29 سال بوده‌اند که نشانگر علاقه‌مندی جوانان به این سریال است.

امید ذاکری‌نیا