خمیازه‌های یهویی زمین

پیش از این که گزارش‌مان را بخوانید این حوادث را مرور کنید. اینها فقط فهرست خبری کوتاهی از چند حادثه نشست زمین و انفجار و امثالهم است که یک سر همه‌شان به طرح‌های مهندسی نشده می‌رسد. شرح اخبار ما برای پیشگیری از اطاله کلام، فقط در نقل حوادث تهران، به عنوان پایتخت، خلاصه شده است اما همه می‌دانیم که این حوادث در استان‌های دیگر کشور هم فراوان است. اینک برخی خبرهای بد در شش ماه گذشته:

در پی نشست زمین در خیابان مولوی گودالی به قطر بیش از یک متر و عمق حدود پنج متر در خط ویژه عبور اتوبوس‌های تندرو ایجاد شد.

محل مذکور در مجاورت کارگاه خط 7 مترو تهران است اما تاکنون مشخص نشده ترکیدگی لوله گاز باعث این حادثه شده یا ریزش زمین به کارگاه مترو مربوط است اما این حادثه منجر به شکستن لوله گاز شده است. (ایسنا، 17 فروردین)

نشست زمین در خیابان ایران زمین شهرک غرب شکستگی شیر آتش نشانی و جاری شدن مقدار زیادی آب در سطح زمین.

در فاز نخست در خیابان ایران زمین شهرک غرب، در محدوده قطعه زمینی گودبرداری شده، شکستگی یک لوله شیر آتش‌نشانی موجب جاری شدن مقدار زیاد آب شد که به دلیل سست بودن خاک گودالی به عمق پنج متر مربع ایجاد شد. (خبر آنلاین، 28 فروردین)

مهدی چمران، رئیس شورای اسلامی شهر تهران به بررسی‌های صورت پذیرفته درخصوص حادثه شهران اشاره کرد و گفت: مطابق بررسی‌های به عمل آمده در حادثه شهران انباشتگی گاز در فضایی ایجاد شده که به دلیل عدم اسکن پیش از احداث مترو بوده به عنوان دلیل اصلی موضوع حادثه اعلام شده بود. (فارس، 15 تیر)

ساعاتی پیش در خیابان پیامبر مرکزی نزدیک مرکز تجاری کوروش به علت نشست زمین، گودالی با عمق حدود سه متر ایجاد و باعث سقوط خودرو پژو در داخل گودال شد و یک دستگاه پراید هم در آستانه افتادن مهار. علت این حادثه، فرسودگی تاسیسات زیرزمینی سطح خیابان اعلام شد. این حادثه در نزدیکی خط 6 مترو رخ داد. (خبرگزاری صدا و سیما، 11 شهریور)

ساعت 8 صبح فرونشست زمین در خیابان صفی‌علی‌شاه تهران، یک گودال آب پنج متری ایجاد کرد. متاسفانه شهر تهران فاقد کانال تاسیسات شهری است و مجلس شورای اسلامی نیز بارها بر لزوم ایجادآن تاکید داشته است که این موضوع به گفته کارشناسان در شهری همچون تهران با وجود 400 مغازه در زیر زمین دارای اهمیت بسزایی است. (شهرنوشت، 15 شهریور)

بنابر اعلام سرپرست اورژانس کشور، کارگاه متروی کوهسار شهران نیز ریزش کرد. پیرحسین کولیوند، سرپرست مرکز مدیریت حوادث و فوریت‌های پزشکی کشور از ریزش کارگاه مترو کوهسار شهران تهران در ساعت 7 صبح امروز خبر داد و گفت: این حادثه تاکنون یک مصدوم داشته است. (ایلنا، 18 شهریور)

معاون عمرانی فرماندار تهران حادثه ریزش دیواره کارگاه متروی کیانشهر را ناشی از بی‌دقتی یکی از پیمانکاران دانست و گفت: آن نقطه از جنوب تهران منطقه بسیار حساسی به شمار می‌رود، چرا که تمام آب‌های سطحی زیرزمینی در آن محدوده لبریز می‌شود و در آن شرایط فعالیت، سخت است. غلامحسین آرام اظهار کرد: در این حادثه، چهار نفر از کارگران کشته و شش نفر مصدوم شدند که حال مصدومان رو به بهبود است. (تسنیم، 20شهریور)

حوادثی که خواندید گرچه رد پایشان این روزها بیخ گوش پایتخت‌نشین‌ها بیشتر از همه دیده می‌شود، اما فقط مختص تهران نیست و رد و نشان این پروژه‌های عمرانی و برنامه‌های مخاطره‌ساز را اگر یک در هزار! رسانه‌ای شوند، می‌توان در نقاط دیگر کشور هم گرفت: مثلا در شمال شرقی کشور و میان درخت‌های بلند و سربه فلک کشیده جنگل ابر؛‌ جایی که تا همین دوسال پیش به بهانه جاده‌سازی درخت‌های زیادی را سر بریدند و پیکر بی‌جانشان را نقش بر زمین کردند؛ آسیب زیست محیطی این طرح کارشناسی نشده از همان ابتدا صدای دوستداران محیط زیست را درآورد. اگر هنوز دنبال نشانه هستید می‌توانید با ما همراه شوید و بیایید به پایتخت معنوی کشورمان به شهر مشهد، به نزدیکی‌های گنبد طلای امام خوبی‌ها که حالا مدت‌هاست در محاصره برج‌های آهنی بلند قرار گرفته. این دقیقا همان بلایی است که با گسترش معماری افسار گسیخته و مدرن امروزی بر سر بافت قدیمی این منطقه سایه افکنده؛ مخاطره‌ای که هویت معماری این منطقه را تحت‌الشعاع قرار داده و منظر بصری شهر را به هم ریخته است.

مخاطرات انسان ساخت آسیب‌زاتر از مخاطرات طبیعی

فهرست آسیب‌های زیست محیطی، مخاطرات جانی و ضررو زیان‌های مالی و... طرح‌ها و برنامه‌های کارشناسی نشده کشور، فهرستی طولانی است. طرح‌هایی که به گفته علیرضا سرحدی، کارشناس شهری و رئیس سابق هیات مدیره انجمن صنفی مهندسان، آسیبی به مراتب بیشتر از مخاطراتی با منشا طبیعی، به شهرها و شهروندان وارد می‌کنند. سرحدی در توضیح بیشتر می‌افزاید: چه در تهران و چه در سایر شهرها و کلانشهرهای کشورمان می‌توانیم با فهرست پروپیمانی از مخاطراتی روبه‌رو شویم که با منشاء انسانی بوجود آمده‌اند. این مخاطرات را با چند خصوصیت می‌توان شناخت، اول این که آثار مخربی دارند و مردمی که تا قبل از مخاطره نیازمند کمک نبودند و به محض وقوع مخاطره نیازمند کمک می‌شوند، دوم این که اگر اثرگذاری آنی نداشته باشند، به خاطر ماهیت فرسایشی‌شان در آینده عموم مردم را تحت تاثیر قرار می‌دهند و سوم این که، طرح‌ها و برنامه‌های کارشناسی نشده از نظر مالی ضرر و زیان جبران‌ناپذیری را به شهرها تحمیل می‌کنند و حتی در بسیاری از موارد به جای آباد کردن به تخریب می‌پردازند.

نگاه ویژه کمیسیون عمران به رویدادهای آسیب‌زا

این موضوع را سیدحسین افضلی، عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی و دکترای راه و ساختمان هم تائید می‌کند. افضلی در تائید این موضوع به ما می‌گوید: در نقاط مختلف کشور اگر رویداد آسیب‌زایی مشاهده می‌شود، باید بسرعت بررسی شود که این اتفاق از چه چیزی ناشی شده؟! چه در فاز طراحی و چه در فاز عملیاتی باید نظارت صورت بگیرد و بعد براساس قانون با متخلفان برخورد شود. افضلی ادامه می‌دهد: در طول سال پروژه‌های مختلف عمرانی، فنی و زیست محیطی در کشور به اجرا در می‌آیند، پروژه‌هایی که قرار است شرایط زندگی را برای شهروندان بهتر کنند؛ اما همان طور که می‌بینیم بسیاری از این پروژه‌ها از هدف اولیه‌شان دور شده و مشکل‌ساز می‌شوند، که این اتفاق هم به چند دلیل روی می‌دهد، یا درست طراحی نشده‌اند و بدون بررسی جوانب مختلف تصمیم به اجرایشان گرفته شده یا این که نظارت خوبی بر روند اجرای‌شان وجود نداشته و به این ترتیب از میانه راه از مسیر خود منحرف شده‌اند. عضو کمیسیون عمران مجلس از توجه ویژه این کمیسیون در مجلس دهم بر موارد مشابه خبر می‌دهد و می‌گوید: خوشبختانه در این دوره از مجلس اعضای کمیسیون عمران توجهی ویژه بر این قضیه دارند که هر رویدادی که در گوشه و کنار کشور رخ می‌دهد و عامل انسانی در آن دخیل است به طور ویژه مورد بررسی قرار بگیرد و از تکرار آن جلوگیری شود.

طرح‌هایی که سلب آسایش می‌کنند

چه طرح‌های کارشناسی نشده، چه نبود نظارت موقع اجرا؛ نتیجه همه این کجروی‌ها برای شهروندان چیزی جز سلب آسایش و امنیت نیست. موضوعی که اخیرا در تهران بسیار خبرساز شده و هر از گاهی با دهان باز کردن زمین زیر پای شهروندان، تن خیلی‌ها را می‌لرزاند و این سوال را در ذهن خیلی‌ها به وجود می‌آورد که مگر برای حفاری در دل زمین‌های پایتخت، سازوکار از پیش تعیین شده‌ای وجود ندارد؟! این سوال را ما از مرتضی اکبرپور، معاون آمادگی و مقابله سازمان مدیریت بحران کشور می‌پرسیم و او درجواب می‌گوید: نه تنها در تهران که در تمام نقاط کشور تمام نهادها برای انجام عملیاتی که نیاز به حفاری دارد باید از کمیسیون حفاری مجوز بگیرند. این کمیسیون در شهرستان‌ها به ریاست فرماندار و در استان‌ها به ریاست معاون عمرانی استاندار تشکیل می‌شود و دبیر این کمیسیون هم شهردار هر شهر است.

سازو کار کمیسیون حفاری به گفته اکبرپور به این ترتیب است که هر نهاد، سازمان و ارگانی اگر بخواهد کار حفاری انجام دهد حتما باید طرح عملیاتی‌اش را در این کمیسیون مصوب کند. معاون آمادگی و مقابله سازمان مدیریت بحران در توضیح بیشتر می‌گوید: تمام نهادها موظفند قبل ازشروع عملیات عمرانی و فنی اول طرحشان را به کمیسیون بیاورند، مجوز بگیرند و برای ارائه مجوز هم باید و نبایدهای زیادی وجود دارد؛ چه بحث ایمنی عملیات اجرایی و چه بحث تسهیل عبور و مرور شهروندان و تردد خودروها در طول اجرا و... یعنی موارد متعددی که می‌توانند برای مردم مشکل ایجاد کنند در این کمیسیون دیده می‌شود و براساس آن شرکت حفار باید کارش را شروع کند. همینجا می‌توانیم بایستیم !‌ همینجا که شرکت‌های حفار نهادهای مختلف اجرایی، از کمیسیون حفاری مجوز می‌گیرند. بسیاری از مشکلات از اینجا به بعد به وجود می‌آیند؛ موضوعی که اکبرپور درهمین باره می‌گوید: از اینجا به بعد اگر مشکلی بود باید سراغ دستگاه‌های اجرایی مانند شهرداری رفت و این موضوع را بررسی کرد که براساس کدام استانداردها اجازه حفاری داده شده و چه نظارتی بر رعایت موارد مصوب صورت گرفته است.

خمیازه‌های یهویی زمین

گروه جامعه