پایان یک دهه وابستگی آمریکایی‌ها

آغاز دوران وابستگی

در سال 1390/ 2011 شاتل فضایی آتلانتیس برای آخرین بار به فضا پرتاب شد و بعد از آن پرونده 30 ساله پروازهای شاتل برای همیشه بسته شد. ناسا به دلیل هزینه‌های بالا و خطرات بالقوه شاتل‌های فضایی، این سامانه اعزام فضانوردان خود را به فضا بازنشسته کرد. تصمیمی که باعث شد آمریکایی‌ها برای اعزام فضانوردان خود به ایستگاه فضایی بین‌المللی از فضاپیماهای روسی سایوز استفاده کنند. این یک فرصت استثنایی اقتصادی و راهبردی برای سازمان فضایی روسیه بود. براساس آخرین اخبار، هر صندلی سایوز برای آمریکایی‌ها حدود صد میلیون دلار (قریب به 353 میلیارد تومان) هزینه دارد. جالب است اوایل همکاری این دو کشور بر سر اعزام فضانوردان آمریکایی به فضا به واسطه یکی از قوانین تحریم ایران از سوی آمریکا، ناسا از انعقاد این قرارداد منع می‌شد. زیرا حجم مبادلات مالی روسیه با ایران از سقف مجاز تعیین‌شده در این قوانین بالاتر بود و به همین دلیل ناسا اجازه معامله با کشور ثالث (روسیه) را نداشت! ولی به دلیل شرایط خاص، تبصره‌ای به این قوانین اضافه‌ شد که قراردادهای فضایی استثنا محسوب شدند!

یک عقب‌نشینی راهبردی

به عقیده برخی کارشناسان، ناسا با بازنشستگی شاتل‌ها در برابر شریک و رقیب سنتی خود در موضع ضعف قرار گرفت، اما روند برنامه‌ریزی‌ها و فعالیت‌های فضایی آمریکا در سال‌های وابستگی، چیز دیگری را نشان می‌دهد و بیشتر به یک عقب‌نشینی راهبردی شباهت دارد. زیرا این کشور با امضای قرارداد با چند شرکت خصوصی ازجمله اسپیس‌ایکس، بویینگ، اوربیتال ساینس و سیرا نوادا، سفارش طراحی و ساخت چند فضاپیمای سرنشین‌دار و باربری را داد. تعدادی از این فضاپیماها مانند دراگون و سیگنوس به صورت باربری به فاصله چند ماه پس از بازنشسته‌‌شدن شاتل‌ها عملیاتی شدند و پیش‌بینی می‌شود تا سال 1397/ 2018 نسخه‌های سرنشین‌دار فضاپیمای دراگون و استارلاینر شرکت بویینگ نخستین پروازهای خود را به ایستگاه فضایی بین‌المللی انجام دهند؛ در حالی که ناسا به طور جدی طرح ساخت فضاپیمای سرنشین‌دار خود موسوم به اوریون را برای سفر به سیارک‌ها دنبال می‌کند و طرح توسعه حدقل دو فضاپیمای دیگر نیز در دستور کار سایر شرکت‌های خصوصی فضایی آمریکا قرار دارد. این یعنی آمریکا تا قبل از سال 1404/ 2025 دست‌کم پنج فضاپیمای عملیاتی در اختیار خواهد داشت و این فضاپیماها نه تنها فضانوردان آمریکایی را به ایستگاه فضایی بین‌المللی می‌برند، بلکه نسخه‌های ارتقا‌یافته آنها توانایی انجام سفرهای سرنشین‌دار به ماه و حتی مریخ را خواهند داشت. در حقیقت با بازنشستگی شاتل‌ها صنایع فضایی آمریکا نه‌تنها پسرفتی نداشت، بلکه در حال تجربه جهشی بی‌سابقه است.

به هر حال نصب مبدل اتصال بین‌المللی در راهپیمایی اخیر فضانوردان آمریکایی در ایستگاه فضایی، زمینه‌ حضور فضاپیماهای نسل جدید آمریکا را در این ایستگاه فراهم کرد.

محمدرضا رضائی