شازده کوچولوها در تلویزیون

ایده آمدن موجودات فضایی به زمین و ماجراهایی که در اینجا برایشان اتفاق می‌افتد همواره برای بینندگان سینما و تلویزیون جذابیت دارد. این قصه در سینمای جهان به خلق شاهکارهایی همانند «ای‌تی» ساخته استیون اسپیلبرگ منتهی می‌شود که به عقیده نگارنده بهترین فیلم تاریخ سینما در این‌گونه است. در سینمای ایران اما به دلیل نبود امکانات مالی و استودیوهای تولید حرفه‌ای در این زمینه تجربه‌ها بسیار کمتر و ساده‌‌تر است. من زمین را دوست دارم (1372) ساخته ابوالحسن داوودی شاخص‌ترین فیلمی است که در سینمای ایران یک موجود فضایی را به زمین می‌آورد. این فیلم با بازی علیرضا خمسه و البته شوخی‌های موقعیتی توانست در آن سال‌ها بینندگان زیادی داشته باشد. تلویزیون اما در دهه 60 با پخش کارتون شازده کوچولو بسیاری از کودکان ایرانی را با این کتاب بی‌نظیر آشنا کرد، اما تجربه جدی در سال 88 و با پخش سریال مسافران به کارگردانی رامبد جوان اتفاق می‌افتد. این مجموعه طنز هر شب از شبکه سوم سیما پخش می‌شد و در زمان پخش به دلیل تقارن با اتفاقات سیاسی آن سال بسیار کم حاشیه و بی‌سر و صدا به پایان رسید، اما اکنون و با گذشت چند سال می‌توان متوجه شد که این مجموعه دارای ویژگی‌های مثبتی است که می‌تواند در تجربه‌های بعدی مورد استفاده قرار گیرد.مسافران را می‌توان از چند زاویه مورد بررسی قرار داد.

داستان

موجودات فضایی قصد دارند به زمین حمله کنند بنابراین چهار نماینده به زمین می‌فرستند تا شرایط انسان‌ها و کره زمین را بررسی کنند. آنها در خانه فرید و فرخ دو برادر متفاوت از هم ساکن می‌شوند. فرید فیلمنامه‌نویس است و فرخ مغازه کله‌پزی دارد و حالا زندگی این دو برادر با موجودات فضایی قصه‌های بامزه‌ای رقم می‌زند. این اتفاقات مانند سریال‌های شبانه تلویزیون که با یک داستان کلی جلو می‌رود هر قسمت داستان مستقل و جداگانه‌ای دارد. سرپرست گروه فضایی هر شب گزارش مربوطه را درباره عادت زمینی‌ها و نوع زندگیشان به کنفدراسیون با رمز کفتر کاکل به سر‌های‌های ارسال می‌کند! این گزارش‌ها قرار است به موجودات فضایی برای حمله به زمین کمک کند، غافل از این که بزودی این چهار موجود که در ابتدا می‌گویند از کشور سوئد آمده‌اند در زندگی زمینی و بخصوص ایرانی غرق می‌شوند. این موجودات فضایی به غیر از دروغ اولیه درباره کشور سوئد از تمام پیش‌فرض‌های روابط انسانی همچون دروغ، پنهانکاری و این گونه مسائل تهی هستند. این نداشتن پیش‌زمینه باعث می‌شود در مواجهه با هر کدام از این مسائل واکنش‌ها و عکس العمل‌های متفاوتی از خود بروز دهند که باعث بوجود آمدن کمدی می‌شود.

کمدی موقعیت یا کلام؟

مسافران از هر دو شیوه کمدی یعنی کمدی کلامی و موقعیت استفاده می‌کند. ایده ابتدایی یعنی آمدن چهار موجود فضایی و درگیر شدن با زندگی زمینی به خودی خود جذاب و کمیک است که حالا با تکه‌های کلامی مختلف همراه می‌شود. این نکته در برخی از سکانس‌ها به اوج خود می‌رسد. گزارش‌های هر شب به کنفدراسیون و نوع ادبیات به کار رفته در این گزارش‌ها یا صحنه حمله فضایی‌ها به یک قزمیت که در زمین زندگی می‌کند نمونه بسیار خوبی از این طنز‌های کلامی است که مخاطب را می‌خنداند. نوع مواجهه این چهار موجود با زندگی فرید و فرخ هم نمونه طنز موقعیتی است که با توجه به طولانی بودن زمان سریال تبدیل به رویه‌ای آشنا برای مخاطب می‌شود.

البته به سیاق بسیاری از سریال‌های هرشبی طنز ایده اصلی بر مبنای بزرگنمایی و شوخی با عادت‌های غلط زندگی روزمره شکل گرفته و همین نزدیکی سوژه با زندگی مردم عادی باعث می‌شود مخاطب براحتی با موقعیت‌ها ارتباط برقرار کند. به عنوان مثال همزیستی دو برادر با دو شغل متفاوت یعنی نویسندگی و کله‌پزی به صورت پیش‌فرض یک موقعیت کمیک خلق می‌کند و این مساله در تمام سریال گسترش پیدا می‌کند.

گروه بازیگران

بازیگران مجموعه مسافران به غیر از دو نام در زمان خود همگی از چهره‌های نام‌آشنای فیلم‌های کمدی و طنز هستند.حسن معجونی و سحر دولتشاهی.

معجونی بازیگر و کارگردان تئاتر با این سریال به عنوان چهره‌ای جدید به مخاطبان تلویزیون معرفی می‌شود. معجونی با نوع خاص ادای دیالوگ و چهره بی‌تفاوت بخوبی در این سریال از عهده ایفای نقش بر می‌آید و در ترکیب با بازیگرانی همچون حمید لولایی، رامبد جوان و نصرالله رادش گروهی کمدی تشکیل می‌دهد.

شقایق دهقان و سحر دولتشاهی بازیگران زن این مجموعه البته سوابق متفاوتی دارند. دهقان تجربه طولانی از حضور در کارهای طنز دارد، اما دولتشاهی با سریال مسافران تا امروز تنها تجربه بازی در سریالی کمدی را انجام می‌دهد، البته حاصل قابل قبول است. این دو در نقش دو موجود فضایی که البته تحت تاثیر رفتار آدم‌ها قرار گرفته‌اند اجرایی بامزه دارند که البته از یک جایی به بعد بیننده فراموش می‌کند این چهار نفر فضایی هستند.

مسافران از گروه بازیگران خوبی بهره می‌برد البته می‌توانست هماهنگی بیشتری داشته باشد. البته از مقطعی به بعد آسیب جدی تولیدات کمدی وارد این مجموعه هم می‌شود و بازی‌ها در پاره‌ای از قسمت‌ها یکدست نیست. البته علت عمده این مساله را می‌توان به زمان کوتاه تولید نسبت داد که بخصوص در نقش‌های فرعی این ضعف‌های بازی بیشتر به چشم می‌خورد.

مسافران تجربه خوبی در تلویزیون برای ساخت سریال‌های کمدی با موضوعات متفاوت است. این سریال‌ها همواره مخاطبان انبوه خود را دارد و همین مساله باعث می‌شود در برنامه‌ریزی‌های کلان این‌گونه از سریال‌سازی جایگاه مهمی داشته باشد.

چهار موجود فضایی مسافران وقتی می‌خواهند به فضا برگردند به قول شازده کوچولو اهلی شده‌اند. اهلی آدم‌ها در زمین که باوجود تمام مشکلاتشان هنوز قلب مهربان و بخشنده‌ای دارند. درست مثل خالق شازده کوچولو که با پیام عشق و محبت اهالی زمین به سوی فضا و موجوداتش پرواز کرد و هرگز بازنگشت.

کارنامه پرفراز و نشیب جوان

رامبد جوان کارنامه بامزه و البته پر فراز و نشیبی دارد.اولین حضور جدی رامبد به عنوان بازیگر در تلویزیون در مجموعه خاطره‌انگیز خانه سبز اتفاق می‌افتد که در نقش فرید پسر خانواده صباحی و فرزند مرحوم خسرو شکیبایی ماندگار می‌شود. جالب اینجاست که در مسافران هم نام فرید برای نقش او که اتفاقا یک نویسنده شکست خورده است انتخاب می‌شود.رامبد جوان با سریال گمگشته به شکل جدی وارد عرصه کارگردانی تلویزیون شده که از سریال‌های ماندگار ماه رمضان در تلویزیون است. رامبد در گمگشته نشانه‌های یک کارگردان با استعداد و حرفه‌ای را نشان می‌دهد.دو کار دیگر او به نام‌های نشانی و توطئه فامیلی کمتر دیده شده و مخاطبان تلویزیون او را با گمگشته و مسافران در حوزه سریال‌سازی می‌شناسند.

رامبد جوان در سینما راهی متفاوت با تلویزیون را طی می‌کند و جدا از بازی در فیلم‌های سینمایی سه فیلم در کارنامه خود دارد. اسپاگتی در 8 دقیقه که فیلم ضعیف و غیرقابل دفاعی است،پسر آدم دختر حوا که هم در گیشه و هم در اجرا فیلم موفقی است و بالاخره ورود آقایان ممنوع که در مقطعی رکورد بیننده در سینمای ایران را شکسته و به لحاظ سینمایی هم فیلم قابل اعتنایی است. رامبد در این فیلم نشان می‌دهد کمدی و خنداندن مردم را بخوبی می‌شناسد و با استفاده از یک فیلمنامه حرفه‌ای و بازیگران ممتاز همچون رضا عطاران و ویشکا آسایش فیلمی ماندگار در حوزه کمدی می‌سازد. شاید همین تجربه باعث می‌شود تلویزیون با هوشمندی سراغ او برود و یکی از پرمخاطب‌ترین برنامه‌های یک دهه اخیر تلویزیون در سه فصل تولید شود. خندوانه حاصل همان شناخت خوب رامبد جوان از مقوله کمدی و طنز است که باعث می‌شود این برنامه را به یکی از برنامه‌های اصلی تلویزیون در این سال‌ها تبدیل کند.

سریال مسافران البته به لحاظ کارگردانی گام رو به جلویی برای رامبد جوان محسوب نمی‌شود و بیشتر در ادامه سریال‌های هر شبی و کمدی دهه 80 است و البته دارای ویژگی‌های مثبتی نیز هست. این ویژگی‌ها بیشتر در موقعیت‌های کمیک ایجاد شده دیده می‌شود و باعث می‌شود بیننده به کلیت اثر و نه فقط تک سکانس‌ها بخندد.

مجتبی نوایی