آژیر خطر برای تخت‌جمشید

به گزارش جام‌جم، چندسالی است که استان فارس رکورد جهانی فرونشست زمین را از مکزیکی‌ها ربوده تا دشت میان فسا و جهرم با 54 سانتی‌متر نشست در سال رکورددار بی‌رقیب فرونشست زمین در جهان باشد. نیومکزیکو با 32 سانتی‌متر نشست حالا حالاها باید بدود تا به گرد فارس برسد. شاید مردم و مسئولان ما از این رکوردداری احساس رضایت می‌کنند که روزبه‌روز چاه‌های عمیق‌تری حفر می‌کنند تا آب را از دل زمین بیرون بکشند و زمین را سست‌تر و سست‌تر کنند. حالا زمین که از دست خشکسالی و مصرف بی‌رویه آب به ستوه آمده، می‌خواهد تخت‌جمشید را فروببلعد تا شاید مردم و مسئولان از خواب غفلت بیدار شوند.

فرونشست زمین در دشت تخت‌جمشید

آن‌طور که معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری می‌گوید فرونشست زمین در اطراف مجموعه جهانی تخت‌جمشید و نقش رستم و برخی روستاهای مجاور، این یادمان‌های تاریخی را در وضعیت بحرانی قرار داده است.به گفته محمدحسن طالبیان، محدوده نشست زمین در محوطه تاریخی تخت‌جمشید تا 600 متری بنای اصلی رسیده است.

مسئولان پایگاه جهانی تخت‌جمشید از سال 87 متوجه پدیده فرونشست زمین‌های اطراف مجموعه جهانی تخت‌جمشید و نقش رستم شدند. مدیر داخلی مجموعه جهانی تخت‌جمشید با بیان این‌که ترک‌هایی در اطراف و حریم این دو مجموعه دیده شد، به ایرنا می‌گوید: کم‌کم این ترک‌ها گسترش پیدا کرد و با بررسی‌های کارشناسان زمین‌شناسی متوجه شدیم هرچه به سمت روستاهای اطراف از جمله روستای شول نزدیک می‌شویم، عمق ترک‌ها بیشتر و دهانه ترک‌ها بازتر است.

شهرام رهبر به تحقیقات بخش آب‌شناسی دانشگاه شیراز اشاره می‌کند و می‌افزاید: این ترک‌ها بر اثر برداشت آب از زمین‌های اطراف مجموعه تخت‌جمشید و دشت تخت‌جمشید برای کشاورزی ایجاد شده است.

رهبر با بیان این‌که فرونشست زمین در دشت تخت‌جمشید بیش از بناهای تاریخی، برای مردم خطرناک‌تر است، عنوان می‌کند: به باور کارشناسان زمین‌شناسی علت وجود این موضوع برداشت بی‌رویه آب از منابع زیرزمینی است، در گذشته عمق چاه‌ها در این منطقه شش متر بود، اما هم‌اکنون عمق چاه‌های این منطقه به 290 متر رسیده است.

نگران نباشید، تهدیدی ندارد!

از سوی دیگر مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس درباره شکاف 30 متری در نقش رستم با بیان این‌که این شکاف مربوط به زمان فعلی نیست، به ایرنا می‌گوید: این پدیده در چند سال اخیر به دلیل خشکسالی و برداشت‌های بی‌رویه آب‌های زیرزمینی در منطقه و دشت تخت‌جمشید ایجاد شده است.

به باور مصیب امیری، وجود چنین شکافی در محدوده مجموعه جهانی تخت‌جشمید و نقش رستم تهدید برای این مجموعه نیست؛ تخت جمشید و آثار تاریخی این مجموعه به دلیل قرار گرفتن در بستر سنگی بندرت شاهد خطراتی مانند فرونشست و شکاف‌های زمین بویژه در کوتاه‌مدت است، بنابراین در حال حاضر هیچ تهدیدی برای مجموعه وجود ندارد، اما یک خطر بالقوه موجود است که بیش از آثار تاریخی، یک خطر جدی برای مردم این منطقه است.

کارشناسان نگرانند

هرچند مدیران و مسئولان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خطری را متوجه تخت‌جمشید و نقش رستم نمی‌دانند، اما مدیر مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی منطقه جنوب (مرکز شیراز) وضعیت وجود فرونشست و ترک‌خوردگی‌های زمین در دشت و اطراف مجموعه جهانی تخت‌جمشید را نگران‌کننده می‌خواند و می‌گوید: با توجه به در خطر بودن این بنای تاریخی، باید راهکارها و اقدامات لازم برای رفع این موضوع اندیشیده شود.

به گفته طهمورث یوسفی، پدیده فرونشست و ترک‌خوردگی زمین در دشت تخت‌جمشید در ادامه ترک‌خوردگی‌های ده سال گذشته قسمت شرقی کوه رحمت ایجاد شده‌اند که دشت تخت‌جمشید در آن واقع شده است.

حفر غیرمجاز چاه، بلای جان تخت‌جمشید

مسئولان میراث فرهنگی برای نجات تخت‌جمشید از صدور مجور حفر چاه در حریم درجه یک این مجموعه جهانی جلوگیری می‌کنند. بر این اساس قرار بود از سال 1393 در این منطقه اجازه حفر چاه داده نشود، اما فعالان میراث فرهنگی می‌گویند همچنان برخی به حفر چاه روی می‌آورند و هم‌اکنون حدود 16 هزار چاه در دشت مرودشت وجود دارد و حدود 50 درصد از چاه‌های حفر شده در این منطقه غیرمجاز هستند. با وجود این شهرام رهبر، مدیر داخلی مجموعه جهانی تخت‌جمشید تغییر الگوی کشت، جلوگیری از احداث چاه‌های جدیدالاحداث در حریم آثار تاریخی، جلوگیری از کف شکنی و جابه‌جایی چاه‌های قدیمی، تغییر نوع آبیاری و فرهنگ‌سازی استفاده از روش‌های نوین آبیاری و قرار دادن کنتور هوشمند روی چاه‌های فعال در این منطقه را از راهکارهای جلوگیری از بحران فرونشست زمین در این منطقه می‌داند.

کمیل انتظاری

ایران