حریم در سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی

این حرمت‌ها در بهترین وضعیت باید انسان را در حریم و حجابی قرار دهد که از ذهن، روح و فکر و درون آغاز می‌شود و به ظاهر او تسری می‌یابد.

حریم‌ها و حجاب‌ها، حباب‌های امنی هستند که می‌توان در آنها نفس کشید، زندگی کردو اجتماعی بود، بی‌این که صدمه‌ای متوجه انسان شود.

الفبای حرمت

کودکان از همان ابتدای کودکی می‌توانند حریم‌ها را بیاموزند. این آموزش با زبان ساده و به شکلی بسیار محدود و ابتدایی باید به او آموخته شود.

دکتر بدرالسادات بهرامی، روان‌شناس در این باره توضیح می‌دهد که زمان آموزش حریم خصوصی به کودک از همان آغاز آموزش استفاده از دستشویی است. پدر و مادر به کودک خود باید بیاموزند که بخش‌های خصوصی بدنش باید پوشیده باشد و کسی اجازه ندارد به آن دست بزند.

آنها باید به کودک بیاموزند که حتی والدین هم برای دست زدن یا برهنه کردن این بخش‌ها باید از او اجازه بگیرند.

به گفته او، گاهی والدین تصور می‌کنند، کودک تنها در حضور غریبه‌ها و خارج از منزل لازم است حریم‌هایی را رعایت کند. کودک تا وقتی به سن اجتماعی نرسیده یعنی تا قبل از شش سالگی که به پیش‌دبستانی و مدرسه وارد می‌شود، تنها درکی که می‌تواند از پوشش داشته باشد، برای جلوگیری از آفتاب سوختگی و مراقبت از صدماتی چون زخمی و خراشیده شدن پوست است، اما پس از این سن یعنی با ورود به صحنه اجتماعی درک بیشتری از پوشش خواهد داشت.

آغاز درک حجاب و جنسیت

روان‌شناسان حوزه رشد معتقدند، وقتی کودکان به 11 سالگی برسند،‌ به خوبی می‌توانید آنان را از خطراتی که از سوی جنس مخالف یا همجنسان تهدیدشان می‌کند، آگاه کنید. اهمیت حجاب و پوشش را به آنها بیاموزید و به آنها آموزش دهید که به کمک پوشش مناسب، خود را در مقابل چشمان بیمار و انسان‌هایی که سالم نیستند، حفظ کنند تا بتوانند به زندگی اجتماعی خود ادامه دهند.

دکتر بهرامی می‌گوید: میانه سن دبستان تا 11 سالگی که کودک چندان عقل رس نیست که درکی از حجاب و تعرض جنسی و امنیت جنسی داشته باشد، زمانی است که والدین باید هشیارتر از همیشه مراقب کودکان خود باشند زیرا بیشترین تعرضات در این سن و آن هم در میان آشنایان و اعضای خانواده رخ می‌دهد.

او تاکید می‌کند که در این سال‌ها باید به کودک کم‌کم بیاموزید که از محارم هم تاحدی خود را بپوشاند و به او تفهیم کنید برای سلامت خودش پوشش داخل خانه او با بیرون متفاوت باشد، اما پس از 11 سالگی به کودک آموزش دهید که حتی افرادی مثل عمو، دایی و سایر محارم نباید بدن برهنه او را ببینند یا با او در استخر قرار بگیرند یا کودک روی پای آنها بنشیند زیرا چه پسر و چه دختر در این سال‌ها باید اندک اندک با حریم‌های جنسی خود آشنا شوند.

حجاب از درون به بیرون

کودکان باید پیش از دیگران خود برای خود حرمت قائل شوند و رفتارهای والدین و الگوهای عملی آنها این را به کودک می‌آموزد. کودک وقتی با کمال‌گرایی والدین مواجه و پیوسته مقایسه شود، کم‌کم نیاز به تایید پیدا می‌کند و این نیاز به تایید گرفتن که از کودکی در ما شکل می‌گیرد، وقتی از چارچوب خانواده خارج می‌شود، تا مرز از بین رفتن معیارهای ارزشی خانواده پیش می‌رود.

دکتر بهرامی در این باره می‌گوید: باید کودک بداند اگر نقاشی او بهترین نباشد یا در کاردستی‌اش ایراداتی وجود داشته باشد هم اتفاقی نمی‌افتد. باید اجازه دهیم، خلاقیت او متجلی شود تا از رهگذر آن عزت نفس خود را بیابد.

او با اشاره به تاثیر تربیت کودک در شکل‌گیری روابط شرح می‌دهد: فرزند خانواده‌ای که کنترل‌گر و کمال‌گراست، محبت‌طلب و به دنبال تایید دیگران است در حالی که اگر همان گونه که هست، پذیرفته و دوست داشته شده باشد، عزت نفسی دارد که خود را از تایید و دوستی دیگران بی نیاز می‌بیند و اگر کسی با او دوستی نکند، حس نمی‌کند دنیا به آخر رسیده است.

کمال‌گرایی و بی‌هویتی

عروسک‌هایی در خیابان، دخترکانی همه شبیه هم؛ لب‌هایی برجسته، چشمانی گربه‌ای با لنز‌های رنگی، موهایی بلوند، گونه‌هایی پروتز کرده و ابروهایی که تتو شده است.

این آدم‌ها چطور به این صورت در می‌آیند؟ اینجا کارخانه عروسک سازی است یا...؟دکتر فریده دوکانه‌ای‌فر، مشاور خانواده در این زمینه شرح می‌دهد: دختران و حتی پسرانی از این دست که هویت ثابت خود را گم کرده‌اند‌ محصول همان خانواده‌های کمال‌گرا و ناظری هستند که دائم کودک را در دوراهی تائید یا طرد قرار داده‌اند. این استاد دانشگاه به خانواده‌ها هشدار می‌دهد: وقتی کسی حاضر است بارها تن به تیغ جراحی بسپارد که در نظر دیگران بدن کامل، چهره زیبا و لب‌هایی مطابق مد روز داشته باشد، نیازمند تایید دائمی از سوی جامعه همسالان خود است؛ تاییدی که هرگز به کمال نمی‌رسد و این فرد که از هویت شخصی خود تهی شده، آنقدر حرمت برای خود قائل نیست که خود را همان گونه که هست، دوست بدارد و با خود واقعی‌اش در جامعه و نزد دیگران ظاهر شود. به اعتقاد او حریم‌های درونی، شخص را به عزت‌نفس می‌رساند و سبب می‌شود، قدرت نه گفتن داشته باشد و بتواند خود را آنچنان که هست، قبول کند و با هر عدم پذیرشی انگشت اتهام را سمت خود نشانه نرود.

قلمرو من؛ قلمرو تو

تاکنون به حیوانات یا مستند‌های حیات‌وحش دقت کرده‌اید؟ هر موجودی برای خود حریمی دارد که به شکل قلمرو آن را تعیین می‌کند.

قلمرو امن چیزی غریزی به نظر می‌رسد که با تعیین فاصله مناسب افراد از یکدیگر مشخص می‌شود و در مورد انسان، این قلمرو با تفکیک افراد به خانواده و اتاق‌های شخصی تعیین می‌شود.

این قلمرو در باره انسان هم صدق می‌کند.ادوارد تی هال، انسان شناس شهری شاید اولین کسی است که سعی کرد به معرفی علمی حریم‌ها بپردازد. او حریم‌های مکانی را به چهار دسته صمیمانه،‌ شخصی، اجتماعی و عمومی تقسیم کرد.این اندیشمند معتقد است، حریم صمیمانه مربوط به افرادی است که روابط خیلی نزدیک با همدیگر دارند، مانند کودک و والدین که در حد نزدیک آن فاصله صفر تا 15 سانتی‌متر و در حد دور 15 تا 50 سانتی‌متری از همدیگر قرار می‌گیرند؛ حتی کودکان به طور غریزی نسبت به هم همین فاصله را رعایت می‌کنند و اگر با غریبه‌ای در چنین فاصله‌ای قرار بگیرند، احساس ناراحتی و تهدید می‌کنند.

کمی دورتر وارد حریم شخصی می‌شویم که فاصله‌ای است که معمولا افرادی که در یک مکان مثلا مهمانی قرار گرفته اند با همدیگر رعایت می‌کنند. حد نزدیک آن 50 تا 75 سانتی‌متر و حد دور آن 75 تا 120 سانتی‌متر است.

در فواصلی دورتر، ادوارد هال انسان‌ها را در حریم اجتماعی قرار می‌دهد که حد نزدیک آن 1/5 تا 1/2 متر و حد دور آن 1/2 تا 3/5 متر است. این فاصله توسط سرپرستان و نیز رؤسای یک شرکت یا بانک که اغلب پشت میز جداگانه‌ای نشسته‌اند یا کارمندان، رعایت می‌شود. حریمی دورتر نیز هست که هال به آن حریم عمومی می‌گوید: فاصله‌ای از 3/5 تا 6 متر. نمونه خوب آن، کلاس‌های درس و گردهمایی‌ها و جلسات اداری است. لازم است بدانید، این حریم‌ها در هر فرهنگی متفاوت است و ممکن است در فرهنگ ما مسلمانان و در روابط زن و مرد غریبه، چیزی بیش از آن در حریم‌های شخصی رعایت شود.

البته با توجه به فرهنگ ما شاید لازم باشد حساسیت این امر دقیق و به طور علمی سنجیده شود و حریم‌هایی نیز برای جامعه خود تعریف کنیم.

به هر حال حریم، حجاب و عفت و حیا همگی عواملی است که جلوی خسارات روحی و جسمی انسان را می‌گیرد و این حریم‌ها زن و مرد نمی‌شناسد و به مسائل مادی نیز محدود نمی‌شود. پوشش مناسب در محدوده شرعی در خانم‌ها و پایین افکندن نگاه در مردان که به آن توصیه اکید شده است، ازجمله حجاب‌هایی است که حریم‌ها را می‌تواند حفظ کند.

ماندانا ملاعلی

جام‌جم