اگر بخواهیم تجربه روزه‌داری را به عنوان بخشی از آیین و مناسک دینداری در نسبت با دنیای مدرن بسنجیم و مورد بازخوانی قرار دهیم، قطعا به دنیای ارتباطات و ابزار و ملزومات آن می‌رسیم.
کد خبر: ۹۱۹۳۰۸

از حیث جامعه‌شناختی، روزه‌داری به مثابه یک رسم و کنش اجتماعی، با مناسبات و آداب و سنن قومی و ملی پیوند خورده و در یک درهم تنیدگی تاریخی به صورت آیین درآمده است. اگر بخواهیم مصداقی‌تر صحبت کنیم، باید بگوییم مناسبات و مناسک مربوط به رمضان در کشور ما بشدت با ابزارهای رسانه‌ای پیوند خورده است، مثلا قدیمی‌ترها با صدای اذان در رادیو، سحر و افطار خود را تنظیم کرده و رادیو حضور پررنگی در کنار سفره افطار و سحر داشت.

بعدها با گسترش شبکه‌های تلویزیونی و افزایش ساعت پخش برنامه‌ها، ویژه‌برنامه‌های سحر و افطار تولید شد که همچنان ادامه دارد یا مثلا اوقات بعد از افطار با سریال‌های رمضانی سپری می‌شد. قبل‌ترها نیز بویژه زمانی که رمضان در تابستان بود، مردم یا به مراکز تفریحی شهر می‌رفتند یا جوانان با برپایی جام رمضان از طریق ورزش سرگرم می‌شدند اما اکنون با گسترش فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، تجربه‌های روزه‌داری با این رسانه‌های جدید و امکانات آن پیوند خورده است.

به عبارت دیگر فضای مجازی، موقعیت‌های تازه‌ای را فراهم کرده که هم با مناسک و آیین‌های رمضانی پیوند معنایی دارد و هم با خرده‌فرهنگ‌هایی که در بستر عرف و سنت‌های ملی شکل گرفته است. مثلا تولید اپلیکشن‌هایی که ادعیه‌های ماه رمضان یا اذان و نیایش‌های مخصوص این ماه را طراحی و در خود گنجانده یا به برخی سوالات شرعی در ارتباط با مسائل روزه‌داری پاسخ داده است که فرد روزه‌دار می‌تواند با مراجعه به آن از این نرم‌افزارها برای رفع ضرورت‌های شرعی و مذهبی خود استفاده کند؛ همچنین نرم‌افزارهای قرآنی ویژه گوشی همراه که به فرد روزه‌دار این امکان را می‌دهد تا به ختم قرآن در ماه رمضان بپردازد. در فضاهایی مثل اینستاگرام نیز صفحاتی در ارتباط با ماه رمضان و آداب آن راه‌اندازی شده که می‌تواند مورد استفاده فرد روزه‌دار قرار گیرد.

گروه‌های تلگرامی مذهبی نیز در این ماه به مبادلات متن و پیام‌هایی درباره ماه رمضان و آداب آن می‌پردازند مثلا دعای روزانه یا ویژه ماه رمضان را انتشار می‌دهند یا در ارتباط با روزه و فلسفه آن تبادل نظر می‌می‌کنند. از سوی دیگر معرفی برنامه‌های ویژه رمضان مثل سخنرانی و مناسک عبادی که در گوشه و کنار شهر برپا می‌شود، از طریق فضای مجازی اطلاع‌رسانی شده و فرصت استفاده از این محافل را به روزه‌داران می‌دهد تا در این مراسم‌ها شرکت کرده یا از محتوای آن که به شکل اخبار تنظیم و توزیع می‌شود، باخبر شوند.

در حقیقت فضاهای مجازی، اطلاعات و آگاهی و اخبار و رویداهای مرتبط با ماه رمضان را در فضای مجازی نشر می‌دهد که پیش از این، چنین حجمی از اطلاع‌رسانی یا تولید متن و عکس‌های مرتبط با ماه رمضان وجود نداشت. البته از سوی دیگر گسترش و استفاده از شبکه‌های اجتماعی، آسیب‌هایی نیز دارد. مثلا گاهی غرق شدن در شبکه اجتماعی و استفاده افراطی از فضای مجازی موجب غفلت فرد روزه‌دار از انجام عبادات و مناسک مربوط به این ماه شده و او را سرگرم خود می‌کند. به عبارت دیگر فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی از طریق آگاهی‌رسانی و انتقال اطلاعات و مباحثه در ارتباط با روزه‌داری می‌تواند بر غنای معنوی و روحانی این ماه بیفزاید و هم موجب نوعی غفلت شود. هرچند این خود فرد است که انتخاب می‌کند چگونه از این فضا، بهره بگیرد.

سیدرضا صائمی

جام‌جم

newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰

نیازمندی ها