ساختمانی به شکل دار قالی

شاید باورتان نشود که این ساختمان زیبا و باشکوه یکی از زیباترین و معتبر‌ترین موزه‌های جهان است. وقتی رو‌به‌روی این ساختمان زیبا قرار می‌گیرید و به نمای سفیدرنگ آن خیره می‌شوید، از تزئینات نمای آن که به شکل دار قالی است کاملا متوجه خواهید شد که درون این ساختمان چه گنجینه نفیسی انتظارشما را می‌کشد.

ساختمان موزه فرش

ساختمان موزه فرش ایران معماری شکیل و چشم‌گیری دارد که آذین‌های نمای بیرونی آن شبیه به دار قالی است‌. این ساختمان 3400 متر‌مربعی شامل دو تالار است که از آنها برای نمایش انواع قالی‌های دستبافت و گلیم استفاده می‌شود. تالار طبقه همکف معمولا برای نمایش 150 تخته فرش از شاهکارهای فرش و قالی ایرانی که معمولا متعلق به مراکز مهم قالیبافی ایران مانند کاشان، کرمان، اصفهان و تبریز هستند، استفاده می‌شود و تالار طبقه اول معمولا برای نمایشگاه‌های موردی و فصلی کاربرد دارد. پژوهش در سوابق‌، تحولات و کیفیت تاریخی هنر و صنعت فرش‌، خاصه در ایران‌، گردآوری و خریداری نمونه انواع قالی‌های دستبافت ایرانی و برگزاری نمایشگاه‌های موقت از فرش ایران و سایر نقاط جهان‌، از اهداف موزه به شمار می‌آید.

آنچه در این موزه می‌بینید

در موزه فرش انواع گلیم‌ها و فرش‌های دستبافت‌، با توجه به مرغوبیت و قدمت آنها و با در نظر گرفتن ویژگی‌های قالی ایران از لحاظ رنگ آمیزی‌، طرح‌، نقش‌، بافت و تنوع مناطق قالیبافی حفظ و نگهداری می‌شود.

مجموعه موزه فرش ایران شامل با‌ارزش‌ترین نمونه‌های قالی ایران از قرن نهم هجری تا دوره معاصر است و از منابع غنی تحقیقی برای پژوهشگران و هنر دوستان به شمار می‌آید. معمولا حدود 135 تخته از شاهکارهای قالی ایران‌، بافت مراکز مهم قالی‌بافی مانند کاشان‌، کرمان‌، اصفهان‌، تبریز، خراسان‌، کردستان و ... که، در تالار طبقه همکف به معرض نمایش گذاشته می‌شود.

در کتابخانه موزه حدود 3500 جلد کتاب به زبان‌های فارسی‌، عربی‌، فرانسه‌، انگلیسی و آلمانی در اختیار هنردوستان و پژوهشگران قرار می‌گیرد. همچنین بهترین کتاب‌ها و نشریات و تحقیقات مربوط به فرش ایران و قالی‌های مشرق زمین به طورکلی و کتاب‌هایی در زمینه مذهب‌، هنر و ادبیات ایران در کتابخانه موزه موجود است‌. در کنار کتابخانه‌، کتابفروشی موزه نیز فعال است‌.

همچنین برای استفاده از بازدیدکنندگان موزه‌، فیلم‌ها و اسلایدهایی در زمینه قالیبافی و گلیم و هنرهای دستی ایران در سالن نمایش موزه به نمایش درمی‌آید.

از ویژگی‌های موزه فرش، قالیچه دستبافت ارزشمند و بی‌نظیر ایرانی‌، کار فرشبافان کاشان‌، در اندازه‌های 130 در 220 سانتی‌متر، معروف به قالیچه میرزا کوچک‌خان جنگلی است که این شخصیت روحانی ملی را در لباس نظامی مسلح به تفنگ و اسلحه کمری‌ و قطار فشنگ نمایش می‌دهد.

در شمسه بالای تصویر میرزا، کتیبه‌ای با عبارت «زنده‌باد میرزا کوچک جنگلی»‌ و نام کارخانه ملامحمود دیده می‌شود که احتمالاً، با توجه به این عبارات‌، تاریخ بافت قالیچه سال‌های آخر دوره قاجار است‌.

قدیمی‌ترین فرش شناخته شده در جهان قالی 2500 ساله پازیریک است که در 1949 م‌، در جنوب سیبری کشف‌شد و آن را بافت ایران در دوره هخامنشی دانسته‌اند. آشکار است که قالیبافی در ایران در دوره هخامنشی وجود داشته و در قرن پنجم پیش از میلاد، دوره‌ای طولانی از تکامل را پشت‌ سر گذاشته است‌.

قالی ایرانی پیوسته به عنوان یکی از اصیل‌ترین هنرها مورد توجه بوده و طیف وسیعی از طرح‌ها و نقوش زیبا را در برداشته است‌. در میان قالی‌ها با طرح‌های گوناگونی که در آنها به کار گرفته شده‌، قالی‌های تصویری جایگاه ویژه‌ای دارد. بافت این قالی‌ها اواخر سده نهم هجری مجددا آغاز شد و تا به امروز ادامه یافته است‌.

در این نمایشگاه نمونه‌هایی از قالیچه‌های تصویری شاهنامه بایسنقری به نمایش درآمده است که گوشه‌هایی از ادبیات‌، اسطوره‌، مذهب و فرهنگ و هنر غنی ایران را نشان می‌دهد. این آثار همه در کارگاه قالیبافی استاد موسوی سیرت‌، به یاری هنرمندان جوان ایرانی و ذوق و سلیقه استاد
دنیا دیده و تکنولوژی کامپیوتری آفریده شده‌اند.

درواقع چند عامل اصلی را در به وجود آمدن این 26 قالیچه می‌توان متذکر شد: اول تهیه طرح و نقشه از روی نسخه اصلی‌؛ دوم تنظیم رنگ‌ها و عمل آوردن مواد رنگی گیاهی و شیمیایی روی پشم‌های مرغوب و بالاخره مهارت قالیبافان هنرمند بافنده این آثار که به مدت پنج سال مستمر، روزانه گاه تا 12 ساعت به کار بافت قالی اشتغال داشته‌اند. از نکات جالب این قالیچه‌ها همزمانی طراحی و بافت را می‌توان متذکر شد. قالیچه‌ها حاشیه ندارند، اما یک حاشیه تشعیری با الهام از نقوش سنتی برای آنها انتخاب شده که هر دو قالی یک نقش مشترک دارند. در بالای حاشیه‌، درون کتیبه‌هایی نام مجلس مربوط به آن قالیچه و نام هنرمندان آمده است‌. در طول سالیان دراز، در این موزه نمایشگاه‌های مختلفی برگزار شده که مشهورترین آنها از این قرارند: نمایشگاه طرح بته که در دیماه 1365 برپا شده‌؛ نمایشگاه سجاده‌ها و قالی‌های طرح محراب از سده دهم تا چهاردهم هجری‌؛ نمایشگاهی از قالی‌های گل برجسته از قرن هشتم هجری تا دوره معاصر به مناسبت بزرگداشت دهه‌فجر در 12 بهمن 1364 و دستبافت‌های ارامنه ایران‌.

چطور برویم؟

موزه فرش در ضلع شمالی پارک لاله و تقاطع خیابان‌های کارگر و دکتر فاطمی قرار دارد. اگر از جنوب شهر می‌آیید، ابتدا از طریق ناوگان حمل و نقل عمومی، مثل اتوبوس، تاکسی یا مترو خودتان را به میدان انقلاب برسانید. از سمت میدان انقلاب هم اتوبوس‌ها یا تاکسی‌های امیرآباد شما را به این محدوده می‌رساند. در سایر نقاط هم از مکان‌هایی مثل میدان فاطمی، میدان ولیعصر، بلوار کشاورز و امیرآباد می‌توانید با یک مسیر تاکسی به این موزه برسید. این موزه همه روزه به جز روزهای دوشنبه و ایام سوگواری، از ساعت 9 صبح الی 5 بعد‌از‌ظهر پذیرای بازدیدکنندگان است.