کارکردهای اجتماعی ماه محرم

به گزارش جام جم آنلاین، این روزها، حال و هوای دیگری در رگ‌های شهر جاری است و ایران در عزای ماه محرم سیاهپوش شده است. رخت سیاه، خیمه‌های برپا شده، نوای مداحی، پخش نذری و دسته‌های عزاداری، خاطرات مشترک ما ایرانی‌ها در ماه محرم است.

جدای از نفس این عزاداری‌های پرشور و وظیفه شرعی که برای زنده نگه‌داشتن نام و یاد شهیدان کربلا به‌جا می‌آید، همین عزاداری‌ها نیز هم‌‌اکنون به بخشی از هویت دینی و ملی ما تبدیل شده و کارکردهای اجتماعی متعددی را از خود برجای گذاشته است.

زنده نگه‌داشتن نام و یاد شهدای تاسوعا و عاشورای حسینی و تبلور این وظیفه دینی در دسته‌های عزاداری توانسته نوعی وفاق و همبستگی ملی ایجاد کند؛ طوری که برگزاری مراسم ویژه ماه محرم در این ایام عزاداری، آیین و فرهنگی مشترک در همه شهرها و روستاهای کشور به‌وجود آورده است.

فقرا بیشتر دیده می‌شوند

یکی از سنت‌های زیبا در مراسم عزاداری، اطعام ایتام و نیازمندان است. در این ماه به لطف مردم عزادار، پخش نذری رواج دارد و در خیلی از کوچه پس‌کوچه‌های شهر، افراد نیازمند به غذای نذری دسترسی دارند. جدای از آن، خیلی از مردم عزادار هم با تدارک نذری و پخش آن در محله‌های فقیر، تلاش می‌کنند از خیر و ثواب این ماه نصیبی داشته باشند.

در بسیاری از هیات‌ها و مساجد و تکایا، نذری امام حسین‌(ع) برپاست و همه مردم، اعم از فقیر و غنی بر سر سفره پربرکت ماه محرم می‌نشینند.

اگرچه این نگاه ویژه به فقرا و رفع نیازهای اولیه آنها باید همواره در اولویت ما باشد، اما حداقل در ماه محرم می‌توان امیدوار بود هیچ فقیری با شکم گرسنه سر به بالین نمی‌گذارد؛ زیرا در این ماه، همه مهمان سفره اکرام سالار شهیدان هستند.

هیات‌ها و تکایا، نماد مشارکت اجتماعی

عزاداری‌های ماه محرم، با شرکت همه گروه‌های اجتماعی برگزار می‌شود. خرد و کلان، زن و مرد و پیر و جوان در دسته‌های عزاداری حضور دارند و بدون آن که دولت در این وسط، نقش اصلی داشته باشد، خود مردم عزادار به طور خودجوش در این فعالیت‌های گروهی شرکت می‌کنند.

چنین همبستگی‌ای برای به‌جا آوردن مراسم عزاداری، بی‌‌شک به پررنگ شدن اتحاد ملی کمک می‌کند و روح همدلی و هم‌صدایی را اشاعه می‌بخشد. حتی برای پختن نذری هم این مشارکت دسته جمعی وجود دارد و خیلی از غذاهای نذری، محصولی مشترک از سوی چند خانواده است. وقتی نذری پخش می‌شود، دیگر فرقی نمی‌کند هرکسی، کدام گوشه کار را گرفته یا چقدر هزینه کرده است؛ بلکه در اینجا فقط هدف متعالی همه این است که غذای نذری به عزادار حسینی یا به فرد نیازمند و مستحقش برسد.

طبقات اجتماعی در‌هم می‌ریزد

یکی از نکات حائز اهمیت در مراسم عزاداری، فروریختن طبقات اجتماعی خودساخته ماست. در مراسم عزاداری مهم نیست شغل شما چیست یا چه میزان دارایی دارید. در اینجا همه بی‌هیچ تبعیض و اختلافی، کنار هم می‌ایستند و به عزاداری می‌پردازند.

در ماه محرم، همان قدر که مردان در میدان عزاداری حضور دارند، به همان نسبت هم زنان فعال هستند. حتی گاهی نقش زنان به‌واسطه تهیه غذاهای نذری بسیار پررنگ‌تر از نقش مردان است.

دوری از گناه و منکرات

اگر به آمارهای رسمی هم نگاه کنیم، میزان ارتکاب جرایم و تخلفات در ماه محرم کمتر از ماه‌های قبل می‌شود. به دلیل تقدس این ماه و احترامی که شیعیان برای ایام عزاداری قائل هستند، میزان ارتکاب جرایم هم سیر نزولی به خود می‌گیرد. جدای از جرایم و بزهکاری‌ها، میزان ارتکاب به گناه و منکر هم میان مردم کمتر می‌شود؛ زیرا در این ماه بیشتر افراد تلاش می‌کنند به هر نحوی که شده، فیضی از ماه محرم ببرند و حداقل در ایام شهادت امام حسین و یاران باوفایش دست و زبانشان به گناه‌آلوده نشود.

ارتباط بین نسلی مستحکم می‌شود

شاید در کمتر مراسم و اجتماعی می‌توان این همه اختلاف سنی را یکجا مشاهده کرد. در مراسم عزاداری ماه محرم، کودکان، نوجوانان، بزرگسالان و سالمندان به ذکر مصیبت می‌پردازند. همین که همه عزاداران با هر سن و سالی کنار هم قرار می‌گیرند و دارای گفتمانی مشترک می‌شوند، اتفاق بسیار خجسته‌ای است که باید آن را به فال نیک گرفت.

در شرایطی که گفته می‌شود اختلاف نسل‌ها در ایران، گاهی به معضلی اجتماعی تبدیل می‌شود که بنیان خانواده‌ها را تهدید می‌کند، اما صرف حضور همه نسل‌ها در مراسم عزاداری، فرصت ایده‌آلی برای آشتی و ارتباط بیشتر بین نسل‌ها ایجاد می‌کند.

عزاداری محرم، جریانی اجتماعی است

کارشناسان مذهبی تاکید دارند مراسم مذهبی مثل نماز جمعه یا عزاداری‌های تاسوعا و عاشورا، جنبه سیاسی و اجتماعی دارد، زیرا فرد را به سمتی سوق می‌دهد که با جامعه تعامل داشته باشد و از پوسته فردیت خود دربیاید. تاسوعا و عاشورا، درس آموزنده‌ای به فرد و جامعه می‌دهد و به آنها می‌آموزد حق‌طلبی آن‌قدر مهم است که در راستای آن حتی فدا کردن جان هم ارزش دارد. در واقع مبارزه کردن در راه حق و حرکت در مسیر انبیا، امامان و اولیا باید خروجی بارز عزاداری‌های ماه محرم باشد.

پایبندی به آرمان‌های عاشورا

شیعه امام حسین و کسی که برای سالار شهیدان عزاداری می‌کند، نباید جهیزیه یا سیسمونی فرزندش میلیاردی باشد. نباید چنین فردی به گرسنگان اطرافش بی‌محلی کند یا زیر بار ظلم و تبعیض برود. برخی از عزاداران هستند که فقط به پوسته ظاهری عزاداری چسبیده‌ بعد از عزاداری، همان کارهای ناپسندی را که در گذشته انجام می‌دادند، تکرار می‌کنند. چنین عزاداری‌هایی به گفته یثربی با روح عزاداری واقعی و خالصانه فاصله دارد.

توصیه کارشناسان مذهبی این است که اگر مراسم عزاداری امام حسین برپا شود و در همان زمان به اوضاع و احوال جامعه بی‌اعتنا باشیم و برای سرنوشت فقرا، مظلومان و نیازمندان دل نسوزانیم، این شکل از عزاداری‌ها نمی‌تواند دردی از جامعه دوا کند و قطعا هم امام حسین‌(ع) از این شکل عزاداری‌های بی‌روح و توخالی خشنود نخواهد شد.

نذرهای جدید در ماه محرم

یکی از حرکت‌های فرهنگی قابل توجه در ماه محرم امسال، نذر 35 هزار جلد کتاب است که قرار شده این کتاب‌های نذری در مساجد تکایا، مدارس روستاها و نقاط محروم کشور توزیع شود. نذر خون هم از جمله نذرهای جدیدی است که تازگی‌ها باب شده و اتفاقا با استقبال خیلی خوب مردم مواجه شده است. پیش‌بینی می‌شود در ماه محرم امسال هم اهدای خون نسبت به ماه‌های قبل، افزایش چشمگیری داشته باشد.

آوید طالبیان

جام‌جم