پرسه در خیابان سی تیـر

خیابان میرزاکوچک‌خان به سفارت روسیه ختم می‌شود؛ جایی که برگ‌های زرد و خشک، زمین را پوشانده و تنها صدای کلاغ‌هاست که سکوت و آرامش خیابان را برهم می‌زند.

سفارت روسیه یکی از بناهای تاریخی است که در زمان‌های دور متعلق به امین‌السلطان و به باغ اتابک معروف بوده است. بعدها این باغ به سفارت شوروی سابق داده شد و در حال حاضر هم سفارت روسیه است. این بنا گذشته از قدمت و تاریخچه‌ای که دارد، شاهد خیلی از وقایع تاریخی هم بوده است؛ از جمله درگیری قوای دولتی با ستارخان که منجر به زخمی شدن ستارخان شد و کنفرانس معروف تهران هم در این سفارتخانه اتفاق افتاد، اما آنچه این خیابان را معروف کرده است گذشته از آنچه یاد شد وجود ادیان مختلف کنار هم در این خیابان است.

قرار داشتن کلیسای حضرت مریم وموزه ارامنه با کمی فاصله از نیایشگاه زرتشتیان و بنای قدیمی و آجری مدرسه فیروز بهرام گواه این مطلب است.

بعد از گذشتن از خیابان جمهوری، خیابان سی تیر آغاز می‌شود. در یک سمت خیابان تا چشم کار می‌کند، مغازه است؛ مغازه‌هایی که فرم قدیمی خود را حفظ کرده‌اند و بیشتر صاحبانشان آنها را از پدر و پدربزرگ خود به ارث برده‌اند. حتی خود خیابان هم به نسبت دیگر خیابان‌های تهران کمتر دچار تغییر و تحول شده است. همین امر باعث می‌شود حس نوستالژی غریبی در وجودتان پیدا شود و با دیدن کافه گل رضائیه با ظاهری قدیمی این حس تشدید می‌شود. داخل کافه که می‌روید دیوار‌های پوشیده از عکس‌های نویسندگان و شاعران، میز و صندلی‌های چوبی ساده و نور قرمز ـ که فضا را گرم‌تر کرده است ـ و بخاری خاموش قدیمی و لیوان‌ها و فنجان‌های قدیمی و تمیز که مرتب چیده شده‌اند، به اضافه بوی گرم و ملایم قهوه شما را به دهه 30 یا 40 تهران می‌برد. با صاحب کافه که همکلام می‌شوم این طور از گذشته کافه می‌گوید که سال 1310 به همت پدر بزرگش آقای خوشآمد اینجا همپای کافه‌های نادری وفیروز (بانک ملی شده است) وریورو (بانک سپه شده است) و فردوسی شکل گرفت و کم‌کم فرهنگ کافه‌نشینی بین نویسندگان و روشنفکران و عامه مردم هم باب شد.

وی می‌گوید هنوز هم اینجا پاتوق خیلی از نویسندگان و هنرمندان و کارکنان سفارتخانه‌های اطراف است. اگر گذرتان به این رستوران افتاد بدانید که اینجا غذا با طعم تاریخ سرو می‌شود.

در ادامه مسیر خیابان صالح را می‌بینید که خانه ایرج میرزا را دل خود جای داده قرار دارد و با توجه به این‌که بخش اصلی خانه ویران شده اما بخش باقی مانده از خانه هم در اختیار شهرداری است، فرم قدیمی ظاهر آن از گذشته‌اش حکایت می‌کند.

خانه و محل کار قوام‌الدوله هم یکی دیگر از جاهای دیدنی این خیابان است که حالا بخشی از آن به موزه آبگینه اختصاص یافته و بخشی دیگر در اختیار سینما فارابی است. این موزه با معماری غربی و ایرانی ـ گذشته ازدارا بودن گنجینه آثار شیشه‌ای و سفالینه ـ بسیار زیبا و دیدنی است.

اگر گذرتان به این محله افتاد حتما ازآثار این موزه که شامل اشیای شیشه‌ای و سفالینه‌های دوران مختلف می‌باشد بازدید کنید و اگر تمایل به خرید داشتید، علاوه بر موزه که غرفه فروش دارد مغازه‌ای هم در این خیابان است که با دوباره‌سازی آبگینه‌های قدیمی به شما فرصت می‌دهد اشیایی شبیه اشیا موزه داشته باشید.

نام سی تیر متاثر از واقعه تاریخی سال 1331 است که مردم در این روز علیه قوام به خیابان آمدند.

سکونت اقلیت‌های مذهبی ارامنه و یهودیان و زرتشتیان و ساخته شدن عبادتگاه‌های آنها باعث شده این محله به خیابان ادیان تبدیل شود. کلیسای پطروس با عمری بالغ بر یک قرن و نیم از نشانه‌های قدمت سکونت این ادیان است. مهم‌ترین خیابان این محله سرهنگ سخایی با نام قدیمی سوم اسفند است که تاسیسات قدیمی ارتش در آن قرار دارد.

از جمله مکان‌های تاریخی این محله مدرسه‌های آن است؛ هنرستان شهید بهشتی که اولین هنرستان صنعتی تهران است، سال 1286 ساخته شده است یا هنرستان دخترانه وارتان یا دبستان‌های مهر مریم و مهر جردن که حالا دومی شهدای مرصاد نامیده می‌شود. مدیر این مدرسه مدعی است ساختار آن از زمان ساختش که ـ سال 1327 ـ خیلی تغییر نکرده است.

موزه ملی ایران‌باستان در کنار کتابخانه ملی که به موزه علوم وفناوری تبدیل شده از بناهای تاریخی مهم این خیابان است. بنای موزه ملی با الهام از ایوان مدائن و طاق کسری و معماری دوره ساسانی توسط آندره گدار ساخته شده و گنجینه‌ای از آثار تاریخی ایران را در خود جای داده است.

در کنار این موزه میدان مشق سابق قرار دارد که بنا‌های تاریخی و موزه‌های فراوانی را در خود جای داده است. پیاده‌راهی که گشت و گذار در آن پرسه دیگری را می‌طلبد. انتهای خیابان سی تیر به خیابان امام خمینی یا سپه سابق می‌رسد.

این خیابان در زمان‌های دور به خیابان مریضخانه معروف بود چون اولین بیمارستان تهران در اینجا ساخته شده و هنوز هم این بیمارستان قدیمی با نام سینا پابرجاست. این خیابان از متروی حسن‌آباد و میدان امام خمینی و اتوبوس‌های پایانه پارک‌شهر قابل دسترسی است.

اکرم بیگی / چمدان (ضمیمه پنجشنبه روزنامه جام جم)