فارکس چیست؟

ساده‌ترین تعریف برای دادوستد، تبدیل یک ارز به ارز دیگر است که حجمی از این تبادل‌ها به منظور خرید و فروش کالا، خدمات شرکت‌ها، دولت‌ها، هزینه‌های سفر و خرید جهانگردان یا سرمایه‌گذاری اشخاص یا بنگاه‌ها در کشور مورد استفاده ارز است. البته بیشترین حجم تبادل‌های ارزی با هدف کسب سود از مابه‌التفاوت قیمت خرید و فروش انجام می‌گیرد.

در بازار تبادل ارز جهان تمامی بانک‌ها (تجاری، مرکزی و سرمایه‌گذاری)‌ مؤسسات مالی بزرگ، شرکت‌های چندملیتی، تاجران، شرکت‌های بیمه‌ شرکت‌های صادرات و واردات، صندوق‌های بازنشستگی، سفته‌بازها و اشخاص حقیقی در آن ارزهای مختلفی همچون دلار آمریکا، یورو، پوند، ین و... را دادوستد می‌کنند. بااین حال به خاطر متصل نبودن اقتصاد ایران به اقتصاد جهانی و سیاست‌های خاص بانک مرکزی در کنترل قیمت ارز، فارکس در ایران غیرقانونی اعلام شده است.

علل تبادلات پولی

شرکت‌ها یا دولت‌ها برای خرید یا فروش کالا و خدمات خود در کشورهای خارجی به تبدیل و مبادله ارز خود با ارز کشور مربوط نیاز دارند. در حالتی دیگر وقتی مسافران قصد دارند به کشورهای دیگر مسافرت کنند، برای خریدهای ضروری به تبدیل پول کشور خود به پول کشور مقصد نیاز دارند و به‌همین ترتیب چنانچه فرد یا بنگاهی بخواهد در دیگر کشورها سرمایه‌گذاری کند پول خارجی می خواهد. برای مثال وقتی سرمایه‌گذاران اروپایی بخواهند از کشور آمریکا خریدی انجام دهند یا در آمریکا سرمایه‌گذاری کنند، برای این منظور باید پولشان (یورو) را بفروشند و دلار آمریکا بخرند. البته حجم نسبتا کوچکی از معاملات ارزی روزانه در بازارهای ارز به معاملات تجاری معمول و سرمایه‌گذاری‌ها اختصاص می‌یابد و دیگر معاملات ارزی توسط بانک‌ها، تاجران و سفته‌بازها انجام می‌شود که برای به‌دست آوردن سود کوتاه‌مدت است. معامله‌گران و سوداگران با پیش‌بینی حرکت آینده قیمت ارزها، به هدف کسب سود در معاملات به خرید و فروش ارزها اقدام می‌کنند. البته پیشرفت ارتباطات بین‌المللی و وجود بازاری 24 ساعته در سراسر جهان نیز بر شدت این معاملات افزوده ‌است.

به‌طور کلی بازار تبادلات ارزی با مفهوم امروز آن از سال ۱۹۷۱ ایجاد شد. البته در آن زمان معاملات از طریق تلفن یا دورنگار به صورت محدود انجام می‌گرفت و تنها در اختیار بانک های بزرگ و افراد بسیار ثروتمند بود. اما با پیشرفت وسایل ارتباطی از سال ۱۹۹۸ امکان معامله از طریق شبکه اینترنت نیز فراهم آمد. البته مزایای فراوان و جذابیت بازار فارکس سبب شده طی مدتی کوتاه این بازار به بزرگ‌ترین بازار مالی دنیا تبدیل و هر روز نیز به تعداد معامله‌کنندگان آن افزوده شود. از سال ۱۳۹۰ فعالیت در شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات ارزی موسوم به بروکر فارکس در ایران در پی اظهار نظر بانک مرکزی ایران غیرقانونی اعلام شد.

مکان بازار تبادل ارز

تبادلات در بازار ارزی فارکس برخلاف بازارهای مالی سنتی که در مکان فیزیکی خاص و قوانین سازمان یافته بخصوص انجام می‌شوند، در محل مشخصی متمرکز نیست و در حقیقت معاملات بین طرف‌های معامله از طریق اینترنت، تلفن یا شبکه ارتباط بین بانکی صورت می‌پذیرد. بازار تبادلات ارزی نوعی بازار فرابورس است. این نوع بازارها مکان‌ مرکزی و مدیریت سازمان‌یافته‌ای ندارند. از این‌رو، بازار فرابورسی خوانده می‌شوند.

زمان بازار تبادل ارز

بازار بین‌المللی ارز هر دوشنبه با بازشدن شرقی‌ترین بانک‌های دنیا آغاز به کار می‌کند. این بانک‌ها شروع به معامله ارز و در نتیجه استخراج نرخ برابری ارزها می‌کنند و معامله‌گران در دیگر نقاط جهان نیز در صورت تصمیم به معامله در آن هنگام (که خارج از ساعت کاری است) باید معاملات خود را براساس این نرخ‌ها انجام دهند. در ادامه بانک‌ها و دیگر موسسات مالی کشورهای آسیایی این پروسه را ادامه می‌دهند تا این چرخه به بانک‌های اروپا و ایالات متحده آمریکا برسد. البته هنگام بازگشایی بازار ایالات متحده آمریکا، بازارهای آسیایی روز کاری خود را به پایان رسانده‌اند. این چرخه زمانی، پنج روز هفته بدون یک ثانیه توقف تا جمعه شب ادامه دارد.

به تعبیری دیگر، این بازار در پی خورشید به دور زمین می‌چرخد. هر روز کاری، ابتدا در شرقی‌ترین بازارها (مهم‌ترین مراکز اقیانوسیه و آسیا به ترتیب زمان بازگشایی ولینگتون، سیدنی، توکیو، هنگ‌کنگ و سنگاپور هستند) آغاز شده و با گذشت چند ساعت و در حالی که برخی بازارهای مالی آسیا هنوز مشغولند، فعالیت بانک‌ها و مراکز مالی در خاورمیانه آغاز می‌شود و در ساعات پایانی بازار توکیو، بعضی بازارهای اروپای شرقی و سپس دیگر مناطق اروپا آغاز به کار می‌کنند. به همین ترتیب در میانه ساعات کاری اروپا‌ تجارت در نیویورک و دیگر مراکز مالی مهم در آمریکا آغاز می‌شود. سرانجام این چرخه با پایان یافتن ساعت کاری ایالات متحده آمریکا کامل می‌شود و مجدد منطقه آسیا روز دیگر و نیز به دنبال آن فعالیت خود را آغاز می‌کند و این پروسه همه‌روزه (بجز تعطیلات آخر هفته) تکرار می‌شود.

این بازار در ساعت یک و 30 دقیقه بامداد دوشنبه به وقت تهران در نیوزیلند آغاز و در ساعت یک و 30 دقیقه بامداد روز شنبه به وقت تهران در غرب آمریکا بسته می‌شود. البته ساعات ذکر شده می‌تواند بسته به قوانین کارگزاری‌های مختلف اندکی تغییر داشته باشد. همچنین ساعات کاری پلتفرم‌های معاملاتی نیز تابع تغییرات تابستانه و زمستانه ساعات کشور میزبان سرویس‌دهنده کارگزاری است.