شرایط گردشگری ورزشی در ایران

اگر گردشگری ورزشی را به دو دسته داخلی و خارجی دسته‌بندی کنیم، در کشور ما گردشگری ورزشی داخلی چندان توسعه پیدا نکرده و با وجود پژوهش‌ها و حتی برنامه‌ریزی‌های اندکی که صورت گرفته در بعد اجرا، نتایج چشمگیری مشاهده نمی‌شود. البته به دلیل نبود سیستمی یکپارچه در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری یا وزارت ورزش و جوانان که اطلاعات دقیقی به دست دهد؛ هیچ گونه آمار مشخصی در این زمینه وجود ندارد. عمده فعالیت‌هایی که در زمینه گردشگری ورزشی کشور مشاهده می‌شود، مربوط به ورزشکاران تیم‌های ورزشی است که از شهری به شهر دیگر و با هدف شرکت در یک مسابقه ورزشی اقدام به سفر می‌ کنند که به این‌گونه گردشگران، گردشگران ورزشی فعال گفته می‌شود.

نوع دیگری از گردشگری ورزشی وجود دارد که به آن، گردشگری ورزشی رویداد گفته می‌شود. این نوع گردشگری عمدتا شامل تماشاچیانی است که از شهری به شهر دیگر برای تماشای یک رویداد ورزشی مسافرت می‌کنند. به دلیل این که بسیاری از مسافرت‌هایی که این‌گونه صورت می‌پذیرد، کمتر از 24 ساعت است و گردشگران (تماشاچیان) شب را در شهر میزبان اقامت نمی‌کنند، تعداد کمی از فعالیت‌های گردشگری ورزشی کشور در این دسته قرار می‌گیرند. الگوهایی از مسافرت که اقامت شبانه در مقصد در آن وجود ندارد، مزایای اقتصادی بسیار اندکی برای شهر یا کشور میزبان به ارمغان می‌آورد.

در بخش گردشگری ورزشی خارجی یعنی گردشگران ورزشی که به خارج از کشور مسافرت می‌کنند و گردشگران ورزشی که از خارج از کشور به داخل کشور مسافرت می‌کنند، وضع به همین منوال است. به عبارت بهتر در هر دو مقوله گردشگری ورزشی خارجی و داخلی، بیشتر فعالیت‌ها به صورت گردشگری ورزشی فعال است.

پاسخ این سوال را که ایرانیان در زمینه گردشگری ورزشی رویداد چرا فعالیت کمی دارند، می‌توان در چند مقوله جستجو کرد. اول این‌که گردشگری ورزشی در میان دیگر اقسام گردشگری، فعالیتی پرهزینه‌تر محسوب می‌شود و شرایط ضعیف اقتصادی در ایران مانع از توسعه مطلوب این بخش می‌گردد. علاوه بر این مورد، نبود مدیریت مشخص و یکپارچه برای هماهنگی مورد نیاز در پذیرش گردشگر (تماشاگر) در هریک از رویدادهای ورزشی و نیز کیفیت پایین خدمات ارائه شده به گردشگران، دو عامل مهم دیگر در توسعه نیافتن این بخش هستند. علت ورود نیافتن گردشگران (تماشاگران) ورزشی خارجی به کشور را نیز می‌توان در چند مقوله جست. یکی این‌که کشور ایران تاکنون نتوانسته میزبان مسابقات ورزشی مهم و پرطرفدار در سطح جهان یا قاره باشد. آخرین میزبانی مهم در ایران، هفتمین دوره بازی‌های آسیایی در سال 1353 بود. اگرچه، ضعف امکانات ورزشی و ضعف مدیریتی و ضعف برنامه‌ریزی داخلی بر این مشکل افزوده است.

قسم دیگری از گردشگری ورزشی نیز وجود دارد که در این نوشتار به آن اشاره‌ای نشده است و آن گردشگری ورزشی نرم است. این نوع گردشگری ورزشی شامل انواعی از مسافرت می‌شود که فرد برای ورزش کردن (مانند کوهنوردی، شنا و دیگر ورزش‌های آبی و دوچرخه‌سواری) به مکان دیگری مسافرت می‌کند. این نوع گردشگری با وجود ظرفیت بسیار زیادی که دارد، توسعه چندان قابل توجهی نیافته است. دلیل آن نیز ضعف خدمات ارائه شده، کمبود سرمایه‌گذاری و ضعف بازاریابی در مقاصد تفریحی و ورزشی بالقوه و بالفعل است.

دکتر افشار هنرور

استادیار دانشگاه خواجه نصیر طوسی