پس از فرار نظامیان صهیونیست از نوار غزه ، تحلیلگران گمانه زنی های مختلفی کرده اند که برخی از احیای روند متوقف شده سازش درمنطقه خبر می دهند.
کد خبر: ۷۸۵۶۵
در همان حال برخی دیگر نیز با اشاره به خوی استکباری و نژادپرستی صهیونیست ها این عقب نشینی را عاملی برای احیای سازش (صلح) ندانسته و از تحولات پس از عقب نشینی این رژیم از لبنان مثال می آورند.
از دید دسته دوم ، صهیونیست ها صرفا به علت درماندگی ناشی از حملات شهادت طلبانه از این منطقه خارج شده اند. خروج صهیونیست ها از نوار غزه حادثه بسیار مهمی است.
هم از این نظر که دستاوردی بزرگ برای انتفاضه مردم فلسطین محسوب می شود و هم از حیث میزان تاثیری که بر روند تحولات منطقه خواهد گذاشت. این حادثه دلایلی داشته است و تبعات و نتایجی.
در این باره که چه عللی صهیونیست ها را به این کار واداشت ، اختلاف نظرهایی وجود دارد. بعضی آن را نتیجه مقاومت نیروهای جهادی در فلسطین می دانند و بعضی دیگر معتقدند تلاشها و رایزنی های ابومازن (محمود عباس) که عمدتا شکلی سیاسی دارد، سرچشمه اصلی این واقعه بوده است.
تصمیم جنجالی آریل شارون ، نخست وزیر رژیم صهیونیست برای خروج از غزه را می توان از ابعاد مختلف بررسی کرد.
زمینه ها و ضرورت های داخلی ، منطقه ای و بین المللی ، هیات حاکمه رژیم صهیونیستی را متقاعد کرد که با وجود مخالفت تند راستگرایان رادیکال در کابینه ، پارلمان و خارج از آن ، این تصمیم را اتخاذ و آن را عملی کنند.
این تصمیم به دلیل آن که می تواند تغییری راهبردی در تدوین سیاست های امنیتی سیاسی تل آویو در برخورد با مسائل مبتلابه اسرائیل ایجاد کند، حائز اهمیت است.
رژیم صهیونیستی از بدو تشکیل تاکنون بدون هیچ توجهی به خواسته های نظام بین الملل که در قالب قطعنامه های متعدد (همچون 194، 242، 338و 1397در شورای امنیت) و بیانیه های مختلف صادر می شده ، با تمسک به آرمان های مذهبی مجعول و با الهام از مفاهیمی چون زمین مقدس و زمان موعود، با توجیه سیاست های نژادپرستانه اش ، حقوق مسلم اعراب فلسطینی را نقض کرده است.
فرار از غزه تنها خروج از یک محدوده جغرافیایی مشخص نیست ، بلکه خروج از ایده ها و آرمان هایی است که در فضای جدید نظام بین الملل کار کرد و تعریف خود را از دست داده اند.
از زمان تشکیل رژیم صهیونیستی تاکنون ، کشمکش و درگیری محدود به اراضی اشغالی فلسطینی ها نبوده است. جنگهای ادواری 1956، 1967، 1973و ( 1982تهاجم به لبنان) درگیری ها را به محیط پیرامونی نیز کشاند.
اشغال صحرای سینای مصر، بلندی های جولان سوریه ، جنوب لبنان و بخشهایی از اردن به وسیله اسرائیل شاهدی بر این مدعاست. دولتهای شکست خورده عربی در همسایگی خود واقعیتی تلخ را پذیرفتند؛ یعنی حضور دولتی یهودی که حمایت قدرتهای بزرگ غربی را به همراه دارد.
در نشست مارس 1979اتحادیه عرب در بیروت ، ملک عبدالله ، ولیعهد وقت عربستان پیشنهادی ارائه کرد که در آن بصراحت شناسایی دولت اسرائیل و برقراری روابط دیپلماتیک با تل آویو از جانب دول عربی در قبال خروج اسرائیل از اراضی اشغالی یعنی کرانه غربی و نوار غزه آمده بود.
در این پیشنهاد همچنین لزوم تعهد اسرائیل به شناسایی دولت مستقل فلسطینی به پایتختی بیت المقدس شرقی و یافتن راه حل عادلانه در مورد پناهندگان و آوارگان فلسطینی بر مبنای قطعنامه شورای امنیت تاکید شده بود.
این پیشنهاد به صورت یک بند اصلی در نشستهای رهبران عرب در سالهای اخیر تکرار شد. این پیشنهاد اگر چه از سوی اسرائیل رد شد، اما از نظر روانی بر رهبران عربی تاثیر گذاشت.
بجز مصر و اردن که روابط دیپلماتیک با اسرائیل دارند و بتازگی پس از وقفه ای چند ساله سفرای خود را به تل آویو اعزام داشتند، تا پیش از آغاز انتفاضه الاقصی کشورهایی چون مراکش ، تونس (در قالب گروه همکاری های مدیترانه)، موریتانی ، عمان و قطر روابط اقتصادی و بازرگانی با اسرائیل برقرار کرده بودند.
بتازگی تونس از شارون برای شرکت در یک کنفرانس دعوت کرده و خبرهایی از احتمال دیدار محرمانه شارون و قذافی ، رهبر لیبی منتشر شده است. (خبری که از سوی روزنامه المنار کویت منتشر شد). دیدار اخیر وزرای امور خارجه قطر و اسرائیل در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل نیز قابل ذکر است.

تحولات نوین پس از مرگ عرفات
در نوامبر، با مرگ یاسر عرفات فصل نوینی در تاریخ فلسطین گشوده شد. انتخاب محمود عباس به جانشینی وی ، توافق نیمه رسمی گروههای جهادی با آتش بس ، خروج اسرائیل از غزه و بخشهایی از کرانه غربی پس از چهار دهه و تحولات گسترده در فضای بین المللی و منطقه ای ، چشم انداز متفاوتی از قبل برای مناقشه خاورمیانه رقم زده است.
طرح شارون که بدون مذاکره و توجه به هیچیک از بازیگران دخیل در مناقشه ارائه شد، در نهایت انضمام شهرکهای پرجمعیت در کرانه غربی به اسرائیل ، ایجاد مرزبندی جدید برای اسرائیل (با ادامه ساخت دیوار حایل) و جلوگیری از تشکیل دولت مستقل فلسطینی یا اشکال تراشی در راه تشکیل آن را دنبال می کند، اما لزوما آنچه در تخیلات شارون می گذرد نمی تواند در صحنه واقعیت مصداق پیدا کند. اگر چنین بود امروز گستره دولت یهود از نیل تا فرات امتداد داشت.
همین میزان عقب نشینی قطعا می تواند در روابط آینده کشورهای عربی با اسرائیل تاثیرگذار باشد. سقوط رژیم بعثی و اشغال عراق و احتمال تشکیل یک دولت فدرال در قلب جهان عرب ، فشارهای روز افزون به سوریه و ابراز تمایل دمشق برای مذاکره با تل آویو، فشار امریکا به دولتهای عربی برای تعهد و الزام به دموکراسی و حقوق بشر با ارائه طرح خاورمیانه بزرگ، تغییر رهبری در عربستان و امارات عربی متحده با روی کار آمدن امرای جدید، تغییرات سیاسی در لبنان و مصر، ادامه حضور نظامی امریکا در منطقه و تلاش کشورهای منطقه برای الحاق به اقتصاد جهانی و بهره مندی از کمکهای اقتصادی ایالات متحده و نهادهای بین المللی اقتصادی چون بانک جهانی و صندوق بین المللی پول ، هر کدام می تواند موید این نکته باشد که منطقه خاورمیانه و جهان عرب با اوضاع کاملا متفاوتی از پیش مواجه است.
تصمیم اسرائیل برای خروج از بخشی از اراضی اشغالی فلسطینی ها پس از 38سال اشغالگری به همان میزان که بر تحولات داخلی و راهبردهای امنیتی طرفین اصلی مناقشه تاثیرگذار است ، می تواند در اتخاذ رویکردهای سیاسی امنیتی بازیگران منطقه ای نیز موثر باشد.
نفس تشکیل دولت یهودی و نژادپرست در منطقه ای عربی اسلامی ، خودبه خود بحران زا و مشکل آفرین بوده است ؛ اما اینک پس از گذشت نیم قرن از تخاصم و جدالی فرسایشی، افکار عمومی ، گروههای جهادی و رهبران منطقه ای هر کدام شرایط تازه ای پیش روی خود می بینند؛ شرایطی که مقتضیاتی متفاوت از پیش را می طلبد.
خروج اسرائیل از غزه و چند شهرک متروکه در کرانه غربی چه تاثیراتی در سطح منطقه بر جا خواهد گذاشت و آیا می تواند دوره تازه ای از تنش زدایی بین کشورهای عربی و اسرائیل را در پی داشته باشد؛

فرار از غزه ، مقدمه تثبیت موجودیت صهیونیست ها
به نظر می رسد عقب نشینی رژیم صهیونیستی از نوار غزه سرآغاز تحولات تازه ای شده است و این رژیم به دنبال مقدمات تثبیت موجودیت خود در منطقه با کمک فشارهای هم پیمان قدیمی خود امریکا بر کشورهای عربی و اسلامی است.
از سویی خروج اسرائیل از نوار غزه پس از 38سال موجب بهره برداری دو طرفه از سوی این رژیم و فلسطینیان شده است. گروههای مقاومت فلسطینی این عقب نشینی را نتیجه مقاومت و آن را سرآغاز فروپاشی اسرائیل دانستند.
سعید صیام ، یک عضو برجسته حماس گفته است : ما معتقدیم این پیروزی ، آغاز فروپاشی طرح صهیونیستی و بازگشت این رژیم از طرح گذشته خود که فلسطین را اسرائیل بزرگ می خواند، به شمار می رود.
بهره برداری اسرائیل از این عقب نشینی قابل تامل و چشمگیر است. این رژیم در قبال نپرداختن امتیاز توانست امتیاز برقراری رابطه رسمی و آشکار با برخی کشورهای عربی و اسلامی را که بشدت برای دستیابی به آن تلاش می کرد، به دست آورد تا به این ترتیب مقدمات تثبیت موجودیتش در منطقه را فراهم کند.
سیلوان شالوم ، وزیر امورخارجه اسرائیل در نشست سران سازمان ملل در پایان نخستین دیدار رسمی با عبدالوهاب عبدالله ، همتای تونسی خود در مقر این سازمان گفت : می توان با استفاده از فرصت به وجود آمده با کشورهای عربی و اسلامی روابط کامل برقرار کرد.
شالوم تاکید کرد: ما برای بهبود و ارتقای روابط و مناسبات دیپلماتیک خود با کشورهای اسلامی و عرب بشدت تلاش می کنیم. وزیر امورخارجه اسرائیل همچنین در مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک با شیخ حمد بن جاسم بن جابر آل ثانی ، همتای قطری خود نیز دیدار کرد.
شیخ محمد بن مبارک آل خلیفه ، وزیر امور خارجه بحرین نیز به روزنامه کویتی الرای العام گفته بود، دولت متبوعش تحریم ورود کالاهای اسرائیلی را لغو کرده است.
کشورهای کویت ، قطر، لیبی ، عمان و امارات عربی متحده نیز از جمله کشورهایی هستند که در صف ایجاد رابطه رسمی با اسرائیل هستند و گفته می شود بزودی تحریم اقتصادی این رژیم را نیز لغو خواهند کرد.
پرویز مشرف ، رئیس جمهور پاکستان نیز با فشارهای امریکا و برای رویارویی با هند که با اسرائیل رابطه دارد، تلاشهایی آشکار برای برقراری روابط با این رژیم به کار بسته و خورشید قصوری ، وزیر امور خارجه این کشور اوایل ماه سپتامبر با سیلوان شالوم در استانبول دیدار کرد.
البته کشورهای عربی و اسلامی با وجود گشوده شدن دروازه های این رابطه با اسرائیل همچنان تشکیل دولت مستقل فلسطینی را شرط خود قرار می دهند، اما با فشاری که بر این کشورها از سوی امریکا وارد می شود بعید به نظر می رسد که شرط آنها و نیز طرح زمین در برابر صلح محقق شود.
آشکار و رسمی شدن این روابط البته نگرانی هایی را نیز برای دولتمردان این کشورها از ناحیه ملت خود فراهم آورده که بشدت با ایجاد رابطه با رژیم صهیونیستی مخالف هستند.
اسرائیل با کنترلی که بر مرزهای زمینی ، هوایی و اداره غزه دارد، آن را به زندان بزرگ روبازی برای فلسطینیان تبدیل کرده است. شمیون پرز، معاون نخست وزیر اسرائیل اعلام کرد: با وجود آن که اسرائیل مسوولیت کنترل امور مدنی و اقتصادی در نوار غزه را به تشکیلات خودگردان واگذار کرده ، نوار غزه کشوری مستقل نیست.
هنوز چندی از این عقب نشینی نگذشته بودکه بالگردهای اسرائیلی در طرحی ساماندهی شده به مواضع جنبش مقاومت اسلامی فلسطین (حماس) در نوار غزه حمله کردند. با همه این اوصاف به هر حال می توان گفت توهمی به نام اسرائیل بزرگ؛ از نیل تا فرات اکنون از هم فروپاشیده است. موید این مدعا دفاع ، جهاد و مقاومت جانانه فلسطینیان است.

آیا محمود عباس نیز در خروج اسرائیلی ها از غزه نقش داشته است؛
روی کار آمدن محمودعباس به عملی شدن تخلیه غزه کمک کرد، اما عامل اصلی نبود. اسرائیل به دنبال نوعی فضاسازی روانی هم بود که بگوید من با عرفات توافق نکرده ام ، اما پس از فوت او با فلسطینی ها نشستم و به نتیجه رسیدم؛ چرا که عرفات در میان فلسطینی ها به سمبل مقاومت و ایستادگی تبدیل شده بود، بنابر این اسرائیل نمی خواست این امتیاز را به او بدهد.
اسرائیلی ها این امتیاز را اگر البته امتیازی باشد برای ابومازن نگه داشتند. تحلیلگران معتقدند اسرائیل اهدافی خاص از این عقب نشینی دنبال می کند. اسرائیل قصد دارد پس از انجام این طرح ، پروژه دیگری در کرانه باختری به اجرا بگذارد.
در این پروژه اسرائیل کرانه باختری را میان فلسطینیان و شهرک نشینان صهیونیست ساکن شهرکهای اشغالی بزرگ این منطقه تقسیم می کند. مقامات صهیونیست با توسعه شهرکهای اشغالی در کرانه باختری ، بخش اعظم منطقه موسوم به دشت اردن را به استثنای یک گذرگاه باریک میان منطقه اریحا و شهرک اشغالی آریل اشغال می کنند.
به این ترتیب شهرکهای اشغالی بزرگی مانند مودعین در شمال غربی رام الله که تا نزدیکی تل آویو امتداد دارد و شهرک اشغالی معالیه آدومیم که در شرق قدس اشغالی احداث شده است و شهرک اشغالی گوش عتصیون میان شهرهای قدس و الخلیل در اختیار و سیطره کامل صهیونیست ها باقی می ماند و به این ترتیب رژیم صهیونیستی را قادر می سازد بر بیش از 17درصد از مساحت کرانه باختری سیطره یابد، علاوه بر آن که شهر بیت المقدس نیز به صورت کامل در اختیار این رژیم قرار می گیرد، زیرا در حدود 8درصد از کل توسعه شهرکهای صهیونیست نشین در کل فلسطین در این منطقه انجام شده است و هدف از آن ترسیم مرزهای دایمی برای این رژیم است.
برخلاف آن که اسرائیل به صورت رسمی وجود چنین طرحی را تکذیب کرده ، اما نشانه هایی دال بر وجود چنین طرحی هست.
اقدامات کابینه اسرائیل در اراضی فلسطینی نشین نیز بر وجود چنین طرحی گواهی می دهد. تغییر مسیر ساخت دیوار حایل و ایجاد گذرگاهی جدید که شهرکهای اشغالی میان کرانه باختری و بیت المقدس را به یکدیگر متصل می کند، خبر از وجود چنین طرحی می دهد.
به نوشته روزنامه ساندی تلگراف در شماره روز 11آوریل سال 2005، هدف از اجرای این کارها، محاصره کامل مناطق عرب نشین در شرق بیت المقدس با توسعه شهرک سازی ها در این منطقه بویژه با احداث 9500واحد مسکونی جدید در چارچوب توسعه شهرکهای اشغالی بزرگ از جمله توسعه شهرک اشغالی معالیه آدومیم با ساخت 3500واحد مسکونی جدید است.
با توسعه شهرکهای اشغالی بویژه شهرک اشغالی معالیه آدومیم ، مقامات صهیونیست قصد دارند این شهرک اشغالی را که در شرق بیت المقدس واقع است به شهرک اشغالی تپه فرانسوی در بیت المقدس غربی متصل کنند تا به این ترتیب مانع هر گونه اتصال میان شمال و جنوب کرانه باختری شوند.
شارون با این اقدامات در حقیقت راه را بر هرگونه تلاش برای تشکیل دولت مستقل فلسطین با پیوند جغرافیایی مناطق مختلف آن که بتواند به حیات خود ادامه دهد، بسته است.

نوارغزه کجاست؛
نوار غزه ، باریکه ای است در طول سواحل مدیترانه میان اسرائیل و مصر که 40 کیلومتر طول و 10کیلومتر عرض دارد. در این منطقه 4/1 میلیون نفر فلسطینی زندگی می کنند و تا پیش از طرح عقب نشینی 8هزار شهرک نشین اسرائیل هم در آن ساکن بودند.
بیشتر فلسطینیان غزه از آوارگان و نسل بعدی آنها هستند که در جنگ 1948اعراب و اسرائیل از سرزمین های اشغال شده به غزه رفته اند.
پس از اشغال غزه به وسیله اسرائیلی ها در سال 1967شهرک نشینان یهودی وارد این منطقه و ساکن شدند. سال 1993پیرو توافقنامه میان فلسطینی ها و اسرائیل درباره تشکیل دولت خودگردان ، دو سوم غزه تحت کنترل فلسطین درآمد.
مذاکرات مستقیم برای تعیین وضعیت دایمی غزه و کرانه باختری در سپتامبر 1999آغاز شد و نتیجه آن فعلا طرح نقشه راه است.
مرز زمینی غزه 62کیلومتر است که 11کیلومتر آن با مصر و 51کیلومتر آن با سرزمین های تحت اشغال اسرائیل است. از منابع طبیعی آن گاز طبیعی است.
شهر غزه با 400هزار نفر جمعیت ، بزرگترین شهر منطقه غزه است. فقر و بیکاری گسترده ، زندگی را در این شهر دشوار کرده است.
این شهر مرکز بازرگانی و اداری غزه و محل استقرار دفاتر پلیس ، نیروهای امنیتی و اداره دولت خودگردان است ، به همین دلیل هدف حملات هواپیماهای اف 16 و بالگردهای اسرائیلی قرار می گیرد.
چند تن از رهبران سرشناس مبارز فلسطینی در این شهر هدف حمله قرار گرفته و ترور شده اند. سواحل غزه هم اهمیت زیادی دارد، طول این سواحل زیبای مدیترانه ای 40کیلومتر است که تاکنون بخش عمده آن به دلیل واقع شدن در منطقه شهرکهای صهیونیست نشین برای فلسطینی ها قابل دسترسی نبوده است.
در مواقع اعمال محدودیت های نظامی اسرائیل ، منطقه 2کیلومتری از این سواحل ، تنها راه ارتباطی شمال و جنوب غزه برای فلسطینی هاست.
بیت حانون در چند کیلومتری حصاری است که غزه را از سرزمین های اشغالی تحت کنترل اسرائیل جدا می کند. گذرگاه عرض ، معبر اصلی میان غزه و سرزمین های اشغالی است. از سال 2000فلسطینی ها اجازه ندارند از طریق هواپیما یا قایق غزه را ترک کنند؛ بنابراین این گذرگاه همراه گذرگاه رفح که به مصر می رود، تنها راههای ورود و خروج برای فلسطینی ها به غزه هستند.
گذرگاه رفح از دیگر مناطق مهم غزه است که در مرز مصر واقع شده و یک شهر و یک اردوگاه آوارگان را در خود جا داده است. تا سال 1967این منطقه به شهر رفح در مصر متصل بود، اما پس از اشغال اسرائیل این دو تکه از هم جدا شدند. اردوگاه شلوغ رفح محل زندگی بسیاری از 900هزار آواره فلسطینی غزه است که از نیازهای اولیه شان هم محروم هستند.
حماس و جهاد اسلامی طرفداران زیادی میان ساکنان رفح دارند. در سالهای اخیر بیش از 1700خانه در رفح به وسیله بولدوزرهای اسرائیلی ویران شدند و مردم آن مورد تهاجم قرار گرفتند.
از دیگر مناطق مهم غزه ، شهرک یهودی نشین گوش کاتیف است که در جنوب غرب نوار غزه واقع شده است. گوش کاتیف ، بزرگترین شهرک یهودی نشین در غزه بود که نیمی از 8هزار شهرک نشین غزه در آن زندگی می کردند.
در غزه 21شهرک یهودی نشین وجود دارد که بیش از 8هزار نفر در آن سکونت داشتند. این 21شهرک نزدیک به 15درصد از سرزمین غزه را اشغال کرده اند. اطراف این شهرکها مراکز ایست و بازرسی نظامی و استحکامات دفاعی سنگینی مستقر است.
در چارچوب طرح عقب نشینی و تخلیه شهرکها، هر خانواده شهرک نشین 50هزار شیکل (پول اسرائیل) معادل 11هزار دلار از دولت بابت خروج از غزه و ترک شهرکها پیش غرامت گرفته است.
علاوه بر این ، رقمی معادل 200تا 400هزار دلار و اجاره دو ساله خانه در سرزمین های اشغالی به هر خانواده داده می شود. براساس این طرح ، هر خانواده شهرک نشین بابت هر متر مربع از جایی که در غزه در آن ساکن بودند، هزار دلار دریافت می کنند.

فرجام
جدای از مطالب بالا و بیان نظرات و تحلیل ها که هر یک خروج از غزه را دستاوردی برای فلسطینیان یا صهیونیست ها دانستند به نظر می رسد بزرگترین دستاورد فرار اشغالگران صهیونیست از غزه برای فلسطینیان شکسته شدن ایده و افکار پوچ و توخالی و بدون هیچ مدرک و دلایل تاریخی ایده از نیل تا فرات این رژیم است ؛ایده ای که بیش از سه دهه بر افکار صهیونیست ها سیطره داشت.
دستاورد دیگر این عقب نشینی جان گرفتن دوباره مقاومت در دل فلسطینیان است که به این باور همیشگی برسند که فقط با مقاومت و جانفشانی برابر اشغالگران صهیونیست می توان دشمن اشغالگر را از سرزمین های مقدس بیرون راند؛ همچنین خروج اشغالگران از غزه گروههای مبارز را نیز با هم منسجم تر کرده و باعث شده است برای نیل به هدفی خاص که همانا خروج اشغالگران از سرزمین های اشغالی و تشکیل کشور مستقل فلسطینی را در پی خواهد داشت به اجماع و اتفاقی کلی دست یابند.
با وجود این به نظر می رسد بازیهای سیاسی محمودعباس نیز در این راه بی تاثیر نبوده و نیست ؛هر چند برخی فلسطینیان معتقدند ابومازن با صهیونیست ها همدست است ، ولی به هر حال نمی توان این موضوع را کتمان کرد که ایجاد تشکیلاتی در قلب سرزمین های اشغالی برای تشکیل دولتی فلسطینی بی تاثیر نخواهد بود.

محمدعلی احمدنیا
newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰

نیازمندی ها