نور و تاریکی؛ گالری داری در گالری اُ

این سومین نمایشگاه انفرادی الهام یزدانیان است که چنین دغدغه‌ای را سالیان سال است پی می‌گیرد. اما او این بار مفهومی تازه به نام «فاصله» را نیز به آثار اضافه کرده که سبب شده معناهایی تازه در آن تسری یابد. «افق رویداد» عنوان این مجموعه تازه است، در حالی که در ظاهر چنین به نظر می‌رسد هیچ رویدادی در پهنه بوم‌ها رخ نمی‌دهد، حتی در افق. در حاشیه این نمایشگاه نیز کتاب «هر آنچه می‌خواستید درباره گالری‌دارها بدانید اما جرات پرسیدنش را نداشتید» ترجمه شده توسط ارکیده درودی رونمایی شده که این روزها از سوی انتشارات نظر روانه بازار کتاب شده است.

از نور تا رویداد

مجموعه «افق رویداد» دارای شش نقاشی و 11 طراحی از الهام یزدانی است که ادامه نوینی از سبک ویژه او درباره تقابل نور و تاریکی به‌شمار می‌رود. آثار مملو از فضاهایی نور تابیده و در سیاهی فرورفته بود که در قالب کوچه رهگذرها به تصویر کشیده شده است. یزدانیان درباره دلیل توجه به مفهوم فاصله در این مجموعه به خبرنگار جام‌جم می‌گوید: فاصله یک فضاست؛ فضایی که در آن هر چیزی تغییر شکل پیدا می‌کند یا به‌وجود می‌آید و حتی از بین می‌رود.

این فاصله، شناختی متفاوت به من می‌دهد. تیرک‌ها، چرخ‌ها، اندازه‌ها و هر چیزی که بتواند فاصله را نگه دارد، کوچه را تعریف می‌کند. در واقع این نمادها، راه، رابطه، من و دیگری و نگاه را تعریف می‌کند. این همان فاصله من از دیگری یا فاصله من از من است که مدنظر من بوده است.

او تاکید می‌کند: چیزی که برایم مهم است، تاکید بر وجود همین فضایی است که فاصله آن را به وجود می‌آورد که حتما چیزی در این فاصله تغییر می‌کند؛ اما اصلا نمی‌خواهم جوابی در خوب یا بد بودن این فاصله و فضای آن ارائه داده باشم. یعنی بیشتر می‌خواهم که با گفتن این‌که چنین فضایی وجود دارد و باعث ایجاد تغییرات می‌شود، تنها جایی برای تفکر دوباره باز شود. در واقع قصد اصلی من طرح یک پرسش است؛ پرسشی که جوابی در خوب یا بد بودنش ندارم. می‌خواهم مخاطب با دیدن کارها خودش به جواب شخصی مد نظر خود برسد.

این هنرمند ادامه می‌دهد: خواسته من این است که مخاطب با تمام تجربه‌هایش از زندگی و ذهنیت شخصی‌اش با این فضا روبه‌رو شود و با فکر کردن و درک این فضا به نتیجه شخصی خود برسد.

سیاهچاله‌ها، فضاهای بدون انسان و گویی نمور و مخروبه، شاخصه آثار تازه این نقاش جوان‌ است. یزدانیان درباره دلیل نامگذاری این مجموعه به نام افق رویداد چنین توضیح می‌دهد: نزدیک به ده سال است فضای کاری من در زمینه «نور و تاریکی» است. در این مجموعه جدید نیز در ادامه همان روند، بر مفهوم فاصله‌ها تاکید داشتم. البته نگاه مفهومی ‌دیگری نیز داشتم و آن توجه به سیاهچاله‌ها بود؛ سیاهچاله‌ها نقاطی از فضا هستند که نیروی گرانش در آن مکان بسیار زیاد است، به اندازه‌ای که هیچ چیز، حتی نور، نمی‌تواند از آن بگریزد. در واقع به سطح یک سیاهچاله «افق رویداد» گفته می‌شود که آن سطح، معمولی به شمار نمی‌رود یعنی قابل رویت و لمس شدن نیست و تنها یک فضاست؛ فضایی که هر چیزی در آن فقط برای یک آن می‌تواند حضور داشته باشد. می‌خواهم که فضاها خالی از فیگور انسانی باشد تا مخاطب خودش با تجربه‌ها و ذهنیت خودش به کار نزدیک شود و با اثر ارتباط برقرار کند.

او نور را مترادف با آگاهی و شعور می‌نامد و می‌افزاید: نور برای من با آگاهی و شعور مترادف می‌شود. من این آگاهی را در خود و همه اطرافم جستجو می‌کنم. در فضایی که به‌واسطه این نور و تاریکی شکل می‌گیرد و با رنگ و بوم آن را تجربه می‌کنم.

او درباره تداعی فضاهایی نظیر کوچه باغ‌های قدیمی در آثارش اظهار می‌کند: در برخی از آثار به صورت محو شکل‌هایی هست که شبیه به حرکت کودکانه است. در واقع من سعی داشتم خاطرات را به صورت محو در اثر داشته باشم یعنی در یک کار پخته خطی کودکانه دیده شود، اما به طور حتم دنبال فضای نوستالژیک نبودم.

یزدانیان درباره زمان اتمام مجموعه افق رویداد چنین می‌گوید: این مجموعه حدود سه سال به طول انجامید اما این مجموعه نیز در ادامه روند کارهای قبلی من بود؛ البته در آن مجموعه نیز منبع نور مدنظر بود اما کم کم منبع نور حذف شد و فقط خود نور اهمیت پیدا کرد و به این کوچه‌ها رسید که درحال تعریف کردن فاصله است. این آثار در حال ادامه پیدا کردن است یعنی این‌گونه نیست که یک مجموعه تمام شود و من کار تازه‌ای را آغاز کنم، زیرا همه چیز دنبال یکدیگر رخ می‌دهد و در ادامه یکدیگر است. او درباره متریال کارش می‌گوید: در کل با دو متریال اصلی اکریلیک و رنگ‌روغن کار می‌کنم. ابتدای کار با اکریلیک است چون سریع خشک می‌شود و به من این امکان را می‌دهد که سریع کار کنم و تمام آن انرژی اولیه‌ای را که برای به تصویر کشیدن دارم، سریع و بی‌وقفه روی بوم پیاده کنم. اتمام کار با رنگ‌روغن است که زمان و دقت زیادتری را می‌طلبد.

یزدانیان با اشاره به این‌که پالت رنگی او در استفاده از رنگ‌روغن گسترده نیست، ادامه می‌دهد: طیف‌های متفاوت قهوه‌ای، اکر، طلایی، سبز و خاکستری‌های رنگی و البته رنگ سیاه که بر کار غالب است عموما در آثار من استفاده می‌شود، اما در استفاده از اکریلیک محدودیتی ندارم و هر رنگی را که مایل باشم استفاده می‌کنم.

کتابی با محتوای تازه

هنرهای تجسمی در زمینه کتاب غنی نیست و در این میان فقر عجیبی درباره گالری‌داری به چشم می‌خورد. اما اکنون به همت ارکیده درودی، مدیر گالری اُ کتاب هر آنچه می‌خواستید درباره گالری‌دارها بدانید، اما جرات پرسیدنش را نداشتید نوشته آندریا بلینی ترجمه شده که خودش می‌تواند آغاز یک راه نو در تامین منابع در این زمینه تلقی شود. این کتاب در کنار نمایشگاه افق رویداد به جامعه هنری معرفی شده است.

درودی، کتاب را دارای موضوعات جالبی برای هنرمندان و علاقه‌مندان به هنر تجسمی می‌داند و در این‌باره معتقد است: من نخستین بار این کتاب را در موزه لاکما لس‌آنجلس دیدم و به نظرم کتاب جالبی آمد. کل کتاب ٥٠ گفت‌وگو با گالری دارانی است که شاید معروف نباشند، اما در همان کشور و شهر خودشان تاثیرگذار عمل کرده‌اند.

او ادامه می‌دهد: بسیاری از سوالات مانند این‌که گالری‌داران، هنرمندان خود را چطور انتخاب می‌کنند یا رابطه آنها با هنرمندان چگونه است، در این کتاب به صورت تکراری پرسیده می شود، اما جواب‌ها متفاوت و بسیار جالب توجه است. در واقع این کتاب برای من آموزنده بود و امیدوارم برای دیگران هم همین‌گونه باشد.

مدیر گالری اُ درباره نزدیکی فضای کتاب به ایران می‌گوید: بدیهی است نکاتی در کتاب وجود دارد که از فضای ایران دور است اما مواردی هم هست که افراد علاقه مند می‌توانند از آن دریافت‌های جالبی اخذ کنند. درودی درباره گروه مخاطبان کتاب چنین اظهار می‌کند: این کتاب علاوه بر گالری‌داران به مجموعه‌داران نیز نگاهی دارد و پیشنهادهایی را در قالب نکاتی کوتاه ارائه می‌کند که قابل توجه است. به نظر من از آنجا که این کتاب تجربیاتی درباره رابطه هنرمندان با گالری‌داران ارائه می‌دهد، می‌تواند برای هنرمندان هم جالب باشد.

او می‌افزاید: این کتاب برای من که تجربه ترجمه نداشتم و عمده وقتم معطوف به تاسیس گالری بود، طولانی شد و بالغ بر 18 ماه طول کشید. در بدو امر شش مصاحبه از کتاب در مجله گلستانه منتشر شد، اما بعد مجموعه کامل آن توسط انتشارات نظر به چاپ رسید. درودی بیان می‌کند: تا جایی که من می‌دانم تا امروز منبعی که تا این حد روی گالری‌داری تمرکز داشته باشد، در ایران ترجمه نشده است. درست است که این کتاب روی بخش معنوی گالری‌داری تمرکز دارد، اما بخش اقتصادی را نیز مد نظر قرار داده که بسیار جالب توجه است. شاید این اثر الهام‌بخش ترجمه دیگر کتب با چنین مضامینی شود.

نمایشگاه افق رویداد در گالری اُ واقع در خیابان ویلا، کوچه خسرو پلاک ٤٦ پذیرای علاقه‌مندان است.

سجاد روشنی / گروه فرهنگ و هنر