آینده روشن صنعت رباتیک

کشور ما ازجمله کشور‌های در حال توسعه در زمینه رباتیک و مکاترونیک است و تردیدی نیست که برگزاری رویدادهای علمی می‌تواند نقطه عطفی برای متخصصان این حوزه و تکامل یک رویکرد جمعی برای دستیابی به نیازهای امروز و آینده صنعت رباتیک باشد. برگزاری کنفرانس‌های بین‌المللی ازجمله رویدادهای علمی است که می‌تواند نقش مهمی در ایجاد هماهنگی و همراهی میان بخش‌های علمی و صنعتی کشور داشته باشد.

دومین کنفرانس بین‌المللی رباتیک و مکاترونیک بیست‌و‌سوم تا بیست‌وپنجم مهر امسال از سوی انجمن رباتیک ایران و با همکاری دیگر انجمن‌های علمی ازجمله انجمن مکاترونیک ایران و با هدف ایجاد فضایی برای ارتباط میان محققان و صاحبان صنایع مرتبط با این حوزه به میزبانی دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی برگزار شد. این در حالی است که نخستین کنفرانس بین‌المللی رباتیک، سال گذشته به همت انجمن رباتیک و به میزبانی دانشگاه صنعتی شریف برگزار شده بود.

رباتیک، هسته اصلی مکاترونیک

مکاترونیک حوزه مشترک مهندسی‌های مکانیک، الکترونیک و کامپیوتر است. به عبارت دیگر بسیاری از تجهیزات و سیستم‌های خودکار امروز مهندسی نیازمند مشارکت متخصصان این سه رشته مهندسی است و به این ترتیب برای این شاخه از مهندسی تقریبا از یک یا شاید دو دهه پیش در دانشگاه‌های دنیا طرح نوشته شده و این رشته راه‌اندازی شده است.

دکتر علی‌اکبر موسویان، مدیر انجمن رباتیک ایران با اشاره به این موضوع می‌گوید: معمولا مکاترونیک به عنوان یکی از رشته‌های مقطع کارشناسی ارشد یا تحصیلات تکمیلی مورد توجه است تا به این ترتیب دانشجویانی که فارغ‌التحصیل این سه رشته هستند، بتوانند وارد دوره‌های تحصیلات تکمیلی مکاترونیک شوند. البته این گروه از دانشجویان باید پس از گذراندن تعدادی واحدهای جبرانی از مهندسی‌های دوگانه، دیگر واحدهای درسی را بگذرانند و به این ترتیب در یک فضای مشترک برای طراحی و بهره‌برداری از چنین سیستم‌هایی کار کنند. البته به ندرت در بعضی کشورها دوره‌های کارشناسی این رشته هم راه‌اندازی شده که در دانشگاه‌های داخل یک یا دو دانشگاه این کار را انجام داده‌اند.

وی با اشاره به نقش دانش رباتیک در پیشرفت کشورها درباره اهمیت دانش رباتیک در دنیای امروز این طور توضیح می‌دهد: رباتیک تقریبا هسته اصلی مکاترونیک است. به این ترتیب می‌تواند پایگاه تولید دانش و فناوری نه‌تنها برای سیستم‌های رباتیک بلکه برای بسیاری از سیستم‌های نوین باشد. به عبارت دیگر فرض کنید اگر امروز روی حسگرها کار می‌شود یا درباره عملگرها تحقیقاتی در سطح دنیا انجام می‌شود یا موضوع پردازش اطلاعات به صورت سمعی یا بصری تا این اندازه مورد توجه قرار می‌گیرد، در بسیاری از میادین بهره‌برداری نتیجه این تحقیقات می‌تواند در زمینه سیستم‌های غیررباتیک هم مورد استفاده قرار گیرد. برای مثال پردازش تصویر موضوعی است که ابتدا در حوزه رباتیک مطرح شد، اما امروز حتی برای شناسایی افراد در کارت‌های حضور و غیاب در سازمان‌های مختلف و حتی در سطح کشور خودمان از اثر انگشت استفاده می‌شود تا ورود و خروج افراد ثبت شود. بنابراین کاربرد دانش و فناوری در بستر سیستم‌های رباتیک توسعه داده می‌شود و در بسیاری زمینه‌های دیگر مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. در نتیجه می‌توان گفت به عنوان یک شاخه جدید مهندسی از سه یا چهار دهه پیش رباتیک به عنوان محلی برای چالش فناوری مطرح شده و کارهایی که در این حوزه انجام می‌شود به طور مستقیم یا غیرمستقیم بسیاری از حوزه‌های دیگر را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

توجه به ارتباطات بین‌المللی

ربات‌های پای ثابت تقریبا همه کارخانه‌ها را تسخیر کرده‌اند. دیگر نوبت ربات‌های پای متحرک است که حتی در زندگی روزمره در خانه یا دانشگاه و حتی بیمارستان‌ها مورد بهره‌برداری قرار گیرند و انجام کارهای سخت، تکراری، دقیق و ظریف به آنها واگذار شود.

مدیر انجمن رباتیک ایران درباره جایگاه کشور ما در مقایسه با دیگر کشورها این طور توضیح می‌دهد: از نظر تولید دانش فنی ما جایگاه خیلی خوبی داریم یعنی دانشگاه‌های ما چه در زمینه آموزش این بحث و چه در زمینه پژوهش در زمینه‌های مختلف بسیار فعال هستند. دانش‌آموخته‌های دوره‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد و حتی دکتری این حوزه برای مقاطع بالاتر و گرفتن شغل در سراسر دنیا مورد استقبال قرار می‌گیرند؛ اما در زمینه بهر‌ه‌برداری از این پتانسیل در صنعت از نظر سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی شاید به بازبینی نیاز داشته باشیم.

وی در توضیح دستاوردهای همایش امسال می‌گوید: برگزاری همایش‌های علمی می‌تواند به ایجاد محیطی برای تبادل نظر بین دانشگاهیان و کارشناسان صنعت منتهی شود. در نشست‌های علمی، میزگردهایی که در این همایش برگزار شد، سخنرانی‌های کلیدی و همچنین پرسش و پاسخ و نمایشگاه صنعتی و دستاوردهایی که در حاشیه این همایش برگزار شد، بستر خوبی برای مذاکرات بین اعضای انجمن و مسئولان و مدیران فراهم آمد و خوشبختانه تصمیم‌گیری‌های خوبی را در این زمینه شاهد بودیم. به نظر می‌رسد ارتباطات بین‌المللی در این بخش ارتقا پیدا کرده است. ما در این همایش از کشورهای دیگری مانند آلمان، رومانی، ایتالیا و روسیه شرکت‌کننده‌هایی داشتیم که برای برگزاری یک کنفرانس بین‌المللی در کشور وجود چنین شرکت‌کننده‌هایی بسیار مغتنم و ارزشمند است.

رونمایی از ربات‌های متنوع

در دومین همایش بین‌المللی رباتیک و مکاترونیک از ربات‌های مختلفی رونمایی شد. به گفته دکتر موسویان موضوع اغلب مقالات پیرامون ربات‌هایی بود که از سوی دانشجویان طراحی شده‌اند. در این همایش انواع ربات‌ها از ربات‌های پوشیدنی تا ربات‌هایی که از آنها با هدف توانبخشی استفاده می‌شود مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. ربات‌های موازی، ربات‌های کابلی و همچنین ربات‌های سری از دیگر ربات‌هایی است که در این همایش از دیدگاه صنعتی و همچنین آنالیز دینامیک و کنترل به عنوان حاصل کار پژوهشگران ارائه شد.

مدیر انجمن رباتیک ایران در توضیح آینده صنعت رباتیک در ایران می‌افزاید: آینده صنعت رباتیک به آینده صنعت کشور وابسته است و این منوط به از میان برداشتن مشکلات و محدودیت‌های اولیه در این حوزه است. اگر مشکلات اولیه برطرف شود، با پتانسیل بالای منابع انسانی و البته منابع مالی که در کشور وجود دارد آینده روشنی در این حوزه پیش رو داریم. باید پذیرفت کشور ما از سال‌های پیش در حال توسعه است. متاسفانه برخی فراز و نشیب‌ها که در مسیر توسعه پیش رو قرار می‌گیرد، توسعه را به تاخیر می‌اندازد. امیدوارم با شرایط اعتدال سیاسی که بر کشور حاکم شده و همچنین برنامه‌ریزی‌های مناسبی که در این زمینه انجام می‌شود، دولت تدبیر و امید بتواند این امیدواری را نسبت به آینده ایجاد کند.

رونمایی از نسل سوم ربات انسان‌نما، زمستان امسال

ربات‌های انسان‌‌نما یکی از حوزه‌های جالب توجه در صنعت رباتیک است. محققان حوزه رباتیک همواره در تلاش بوده‌‌اند با ایجاد تغییراتی در ویژگی‌های ظاهری و توانمندی‌های این ربات‌ها بیش از پیش آنها را به توانایی‌ها و مشخصات رفتاری انسان‌ها شبیه سازند. در کشور ما نیز تعدادی از دانشگاه‌ها و صنایع در زمینه تولید ربات انسان‌نما تحقیقات و مطالعاتی انجام داده‌اند. انجمن توسعه و تحقیق صنایع و معادن از پنج سال پیش طرح ربات انسان‌نمایی را که بتواند نقش مجری برنامه را داشته باشد مورد توجه قرار داد و به این ترتیب پروژه ربات انسان‌نما یا سورنا با محوریت دانشگاه تهران کلید خورد. بتدریج با ساخته شدن سورنا ـ 1 و سورنا ـ 2 کاستی‌ها و نواقصی که در این ربات وجود داشت برطرف شد تا این که پروژه نسل سوم ربات انسان‌نمای ایرانی از دو سال پیش آغاز شد.

دانشگاه‌های تهران، شریف، تربیت مدرس، خواجه نصیر الدین طوسی و دانشگاه شیراز در این پروژه همکاری دارند. آزمایش‌های انجام شده روی این ربات بهار امسال با موفقیت سپری شده و قرار است زمستان امسال از این ربات رونمایی شود.

فعالیت چند ساله این گروه پژوهشی که با محوریت دانشگاه تهران انجام شده با همکاری دانشگاه‌های مختلف کشور به طراحی نسل سوم ربات انسان‌نمای ایرانی منجر شده است. براساس برنامه ریزی‌های انجام شده تا پایان سال جاری، یعنی در زمستان امسال از نسل سوم ربات انسان‌نمای ایرانی یا به عبارتی سورنا ـ 3 رونمایی خواهد شد.

فرانک فراهانی‌جم /‌ گروه دانش