صادق صندوقی، تصویرگر کتاب‌های درسی: نمی‌دانستم ابابیل چه شکلی هستند

علاقه‌اش به هنر نقاشی موجب شد امروز نامی ماندگار در کتاب‌های درسی بر جا گذارد. قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، کتاب قصه‌های قرآنی را به سفارش امام خمینی(ره) طراحی کرد و زمانی که از کارش استقبال شد به عنوان یک تصویرگر کتاب شناخته شد. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی کارش وارد مرحله جدیدی شد و تقریبا تمام شخصیت‌های اسلامی و چهره‌های مذهبی را نقاشی کرد. از سال 66 بود که وارد دفتر چاپ و توزیع کتاب‌های درسی شد و نقاشی کتاب‌های درسی را به عهده گرفت.

یکی از معروف‌ترین تصویرهایی که از شما در کتاب‌های درسی به یاد داریم، تصویر اصحاب فیل در کتاب‌های درسی بود. درباره این طرح صحبت کنید.

ما به عنوان تصویرگر براساس آنچه مولفان می‌دادند باید تصویری می‌کشیدیم. برای تصویرگری داستان اصحاب فیل خدا می‌داند چقدر مشقت کشیدم. اصلا نمی‌دانستم ابابیل چه شکلی هستند. همه شنیدیم که موجوداتی شبیه پرستو بودند، اما شکل دقیقی از آن را در ذهن نداشتم. هر چقدر با مولفان مشورت می‌کردم، آنها هم اظهار بی‌اطلاعی می‌کردند. از طرفی جدای از شکل ابابیل، تصویر کردن آن جسمی که آنان به سمت زمین پرتاب می‌کردند هم کار سختی بود. آن جسم باید چه شکلی می‌بود و چه وزنی می‌داشت؟ با همه این مشکلات اما خوشبختانه تصویر جواب داد و در حافظه‌ها باقی ماند.

غیر از آن تصویر، دیگر چه کارهایی از شما در کتاب‌های درسی تصویرگری شده است؟

قرار شد چند چهره از مشاهیر بخصوص مفاخر صد سال اخیر ایران کار کنیم. من چهره‌هایی مثل امیرکبیر، شیخ فضل‌الله نوری و بوعلی سینا را کار کردم که از بین آنها چهره امیرکبیر مقبولیت بیشتری پیدا کرد و در حافظه کتاب‌های درسی ماند.

آن زمان به شما برای تصویرگری کتاب‌های درسی سفارش می‌دادند یا تصویر شما در کنار چند تصویر مورد بررسی قرار می‌گرفت و در نهایت یکی گزینش می‌شد؟

نه. به من سفارش داده بودند و حالت مسابقه‌ای نداشت. آن زمان تعداد تصویرگرها کم و حجم کار هم زیاد بود. بنابراین خیلی هم فرصت نداشتیم.

شما در آن دوران به عنوان تصویرگر کتاب‌های درسی و همچنین تصویرگر کتاب‌های کودک و نوجوان چه مسائلی را لحاظ می‌کردید؟

اگر مطلب راجع به علوم بود دست ما تصویرگران بسته می‌شد. ما باید صددرصد تابع مطالب مولف می‌بودیم. نمی‌توانستیم در تصویرگری یک شیء طبیعی دخل و تصرف کنیم، اما در تصویرگری کتاب‌های فارسی و ادبیات و کلا کتاب‌های علوم انسانی دست ما بازتر بود و راحت‌تر می‌توانستیم فضا را فانتزی کنیم. البته باید به سن دانش‌آموزان هم توجه می‌کردیم.

سجاد روشنی / گروه فرهنگ و هنر