به نام کارگر، به کام دیگران

این رویه کاری برای ماه‌ها طی می‌شود، ولی در طول این مدت کارگر بیمه نیست و در حالی که با سرمایه عمر و جسمش کار می‌کند، اما هیچ بازنشستگی و دورنمای روشنی برای دوران کهنسالی‌اش وجود ندارد و معلوم نیست زمانی که دیگر قادر به کار کردن نیست، چگونه باید امرار معاش‌کند.

بدتر از همه این‌که اگر سانحه‌ای در محل کار برایش اتفاق بیفتد و دیگر قادر به کار کردن نباشد، نه می‌تواند از خدمات رایگان درمان بهره‌مند شود و نه بیمه‌ای وجود دارد که بخواهد مقرری ماهانه بگیرد.

شاید با خود بگویید کارفرما موظف است ساختمان در حال ساخت را بیمه کند و اگر برای کارگر ساختمانی سانحه‌ای رخ دهد، بیمه باید حق از کارافتادگی را به کارگر پرداخت کند، اما معمولا وضع به این خوبی که در قانون ذکر شده است، تحقق پیدا نمی‌کند و بین قانون تا واقعیت، فاصله چشمگیری وجود دارد.

‌اکنون بسیاری از ساختمان‌های در حال ساخت بیمه نیستند و ساخت و سازهای غیرمجاز تا دلتان بخواهد در سراسر کشور وجود دارد؛ یعنی وقتی ساختمانی به‌طور غیرقانونی ساخته می‌شود، بدیهی است کارفرما آن ساختمان را بیمه نمی‌کند، ولی از خدمات کارگر فصلی بهره‌مند می‌شود؛ بدون آن‌که بخواهد حق بیمه‌ای پرداخت کند.

حتی اگر سانحه‌ای هم در محل کار برای کارگر فصلی رخ ندهد، باز هم این کارگر ساختمانی است که ضرر می‌کند و به ازای کار روزانه‌ای که در ساخت و سازهای مجاز یا غیرمجاز انجام می‌دهد، هیچ تسهیلاتی بجز حقوق روزانه‌اش دریافت نمی‌کند.

مجموع این شرایط تلخ باعث شد بیمه کارگران ساختمانی به کمک این گروه از کارگران فصلی بیاید و آنها را در برابر حوادث بیمه و همچنین شرایط بازنشستگی را برای آنان فراهم کند.

با وجود آن‌که کمترین حق بیمه ممکن از کارگران ساختمانی گرفته می‌شود، اما به دلیل ضعف‌های اجرایی این قانون، بسیاری از کارگران ساختمان از نعمت بیمه‌های تامین اجتماعی محروم هستند.

کارگر واقعی بیمه نمی‌شود

با وجود آن‌که از سال 82 نخستین زمزمه‌های تدوین قانون بیمه کارگران ساختمانی شنیده شد، اما در نهایت سال 88 اولین اقدام عملی برای بیمه کارگران ساختمانی کلید خورد.

اما مشکل عمده‌ای که تاکنون نیز سر راه بیمه‌های کارگری قرار گرفته، تشخیص فرد کارگر از غیرکارگر است.

یعنی براساس سیستم غربالگری وزارت کار، هر فردی با هر شغلی می‌تواند در آزمون مهارت کارگری شرکت کرده و کارت مهارت کارگری دریافت کند.

جالب آن‌که داشتن همین کارت نیز برای برخورداری از همه مزایای بیمه کارگران ساختمانی کفایت می‌کند و مثلا یک فروشنده لوازم التحریر هم می‌تواند در آزمون مهارت کارگری شرکت کند و پس از قبولی در آزمون از خدمات بیمه کارگران ساختمانی بهره‌مند شود.

حسن صادقی، معاون دبیرکل خانه کارگر کشور به جام‌جم می‌گوید: حتی در بین ثبت‌نام شده‌های بیمه کارگران ساختمانی، فردی را داشتیم که پزشک عمومی بود و با جرات می‌توان گفت از هر شغلی که فکرش را بکنید، برای بیمه کارگران ساختمانی اقدام کرده‌اند.

صادقی تاکید می‌کند که حداقل نیمی از افرادی که از این بیمه کارگری استفاده می‌کنند، اصلا کارگر ساختمان نیستند و در پوشش کارگر، حق بیمه کمتری پرداخت می‌کنند.

حق بیمه‌ای که کارگر ساختمانی پرداخت می‌کند، حدود 7 درصد از حداقل حقوق است که تقریبا معادل ماهانه 30 هزارتومان می‌شود.

همین حق بیمه پایین باعث شده است که خیلی‌ها وسوسه شوند که از بیمه کارگری ساختمان استفاده کنند.

تعهدات نیمه کاره دولت

براساس قانون بیمه کارگری ساختمان، قرار بود تا پایان سال 91 حدود 800 هزار کارگر ساختمانی بیمه شوند، اما صادقی یادآوری می‌کند که تا این لحظه دولت فقط به نیمی از تعهداتش عمل کرده و هم‌اکنون 400 هزار نفر از بیمه کارگری ساختمان استفاده می‌کنند.

قسمت بد ماجرا هم اینجاست که در خوش‌بینانه‌ترین حالت، فقط نیمی از این 400 هزار نفر، کارگر واقعی ساختمان هستند و به قول صادقی، با این حساب می‌توانیم بگوییم که دولت به‌جای 800 هزار نفر، فقط 200 هزار کارگر فصلی ساختمان را بیمه کرده است.

با توجه به این‌که پوشش بیمه‌ای همه کارگران ساختمانی، بار مالی زیادی می‌طلبد، به نظر می‌رسد دولت تنها در شرایطی می‌تواند به تعهداتش عمل کند که سیستم غربالگری درستی برای تشخیص کارگر واقعی از غیرواقعی وجود داشته باشد و می‌تواند برای این کار از نمایندگان واقعی انجمن‌های کارگری کمک بخواهد و در حقیقت، کار غربالگری را به آنها بسپارد.

این کار موجب می‌شود بار مالی اجرای این قانون صرف کسانی نشود که به شغل دیگری غیر از کارگری ساختمان مشغول هستند.

آموزشگاه‌ها؛ رابط بیمه و کارگر

در این که دولت باید وظیفه تشخیص کارگر واقعی از غیرواقعی را به اهلش بسپارد و برای بیمه کارگران ساختمان، فریب غیرکارگرها را نخورد شکی نیست، اما احمد رعیتی، رئیس انجمن معماران تجربی استان تهران و البرز که به‌طور مستقیم با جمعیت کارگران ساختمان در ارتباط است، پیشنهاد می‌کند دولت برای این کار از آموزشگاه‌های کارگری استفاده کند که زیرنظر سازمان فنی و حرفه‌ای کار می‌کنند.

رعیتی در گفت‌وگو با جام‌جم توضیح می‌دهد کارگران ساختمانی با حضور در این آموزشگاه‌ها می‌توانند هم مهارت خود را بالاتر ببرند و هم تائیدیه کارگری را از این آموزشگاه‌ها دریافت کنند.

وی بر این باور است اگر مسئولان این آموزشگاه‌ها، نمایندگان واقعی کارگران ساختمانی باشند، مشکل تشخیص کارگر واقعی از غیرواقعی حل می‌شود.

با توجه به این‌که ‌اکنون این طرح در استان تهران و البرز از سوی انجمن معماران تجربی اجرا می‌شود، باید منتظر ماند و دید آیا نتیجه این طرح به یاری کارگران واقعی ساختمان می‌آید یا این‌که باز هم گروه‌های سودجو، راه‌های دیگری برای دور زدن بیمه کارگران ساختمانی پیدا می‌کنند.

امین جلالوند‌ / ‌گروه جامعه