هشدار درباره کاهش سن زنان بی‌خانمان

برای نمونه در تهران فقط یک مرکز شبانه‌روزی برای نگهداری از زنان بی‌خانمان از سوی شهرداری ایجاد شده و این مرکز نیز جوابگوی نیاز زنان بی‌خانمان تهران نیست، این در حالی است که معاون توسعه خدمات اجتماعی سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران تاکید می‌کند سن زنان بی‌خانمان رو به کاهش است.

تا مدتی قبل بیشتر زنان بی‌خانمان قربانی اعتیاد بودند، اما این روز‌ها آمار زنان بی‌خانمانی که قربانی طلاق هستند نیز افزایش پیدا کرده است.

جهانگیری‌فر، معاون توسعه خدمات اجتماعی سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران در این باره می‌گوید: 15 تا 20 درصد بی‌خانمان‌های تهران زن هستند؛ این در حالی است که باید نسبت به کاهش سن زنان کارتن‌خواب معتاد و غیرمعتاد و افزایش تعداد آنها هشدار داد.

وی با اشاره به شیوع اعتیاد و طلاق ادامه می‌دهد: قصد سیاه‌نمایی نداریم، اما به عنوان یک هشدار باید بدانیم که سن زنان بی‌خانمان در حال کاهش است. در مقطعی تعداد زنانی که شوهرانشان فوت می‌شد بیشتر بود، اما اکنون متاسفانه آمار زنان‌ مطلقه یا زنانی که شوهرانشان آنها را ترک کرده‌اند، بیشتر است.همچنین به تعداد افراد مجردی که بی‌خانمان می‌شوند، نیز افزوده شده است، به همین دلیل باید برنامه‌ریزی‌های کلان برای این موضوع هر چه زودتر به مراحل اجرایی برسد.

بودجه نیست

همه کارشناسان بر این باورند که در حمایت از زنان بی‌خانمان باید برنامه‌های جدی‌تری را دنبال کرد، اما نکته اینجاست که این برنامه‌ها و اظهارنظرها به بهانه‌های مختلفی مانند نبود بودجه راه‌به جایی نمی‌برد.

جهانگیری‌فر می‌افزاید: در سال 90 به دنبال احداث مددسرای ویژه بانوان رفتیم، ولی به‌دلیل تامین نشدن اعتبار لازم امکان‌پذیر نشد، اکنون فقط مرکز شبانه‌روزی زنان لویزان وجود دارد که جوابگوی حجم مراجعه‌کننده‌ها‌ نیست.

وی در گفت‌وگو با ایسنا، به تشکیل مرکزی تحت عنوان «خانه کار و زندگی» برای زنان کارتن‌خواب اشاره و عنوان می‌کند: خانه کار و زندگی، مرکزی است که بانوان پس از آمدن به‌مرکز لویزان دوره‌ای از بازتوانی را سپری می‌کنند و زمانی که وضع آنها بهتر شد و از لحاظ روانی و اجتماعی اعتماد به نفس پیدا کردند، در این خانه‌ها به آنها شغل داده می‌شود و در همان‌جا هم زندگی می‌کنند. نگهداری در مرکز لویزان اجباری است، اما در خانه‌های کار براساس میل شخصی حضور پیدا می‌کنند.

به گفته وی پس از مدتی حضور در خانه‌های کار، وقتی این زنان توانستند روی پای خود بایستند به صورت گروه‌های پنج یا چهار نفره خانه‌ای اجاره می‌کنند و از مرکز خارج می‌شوند.

او یادآور می‌شود: اگر مشکل اوراق هویتی این افراد حل شود در تلاش هستیم تعاونی‌هایی برایشان تشکیل دهیم تا بتوانند از تسهیلات استفاده کنند.

سرای لویزان

یکی از مشکلاتی که سبب شده مسائل زنان بی‌خانمان حل‌نشده باقی بماند، چرخه معیوبی است که باعث می‌شود آنها در جامعه رها شوند. برای نمونه در شهری مانند تهران شهرداری مسئول جمع‌آوری زنان بی‌خانمان است، به این شکل که ماموران شهرداری با همکاری نیروی انتظامی، زنان بی‌خانمان را از سطح شهر جمع‌آوری کرده و آنها را به تنها مرکز موجود برای این کار که با عنوان «سامان‌سرای لویزان» که مخصوص زنان متکدی و بی‌خانمان است، منتقل می‌کند.در این مرکز زنان بی‌خانمان 18 سال به بالا را نگهداری می‌کنند. زنان بی‌خانمان زیر 18 سال نیز در اختیار مرکز مداخله در بحران بهزیستی قرار می‌گیرند تا به‌وضع آنها رسیدگی شود.

در بین این زنان کارتن‌خواب، متکدیان، افرادی با بیماری روحی روانی و معلولیت وجود دارند. گفته می‌شود بیشتر آنها بین 25 تا 40 سال دارند. هرچند ظرفیت این مرکز حدود 150‌نفر است، اما مسئولان سرای لویزان در فصل‌های سرد سال تا 180 زن بی‌خانمان را نیز در این مرکز نگهداری می‌کنند، زیرا در روز‌های سرد زنان بی‌خانمان تمایل بیشتری به حضور در این مرکز دارند.در واقع در مرکز لویزان زنان بی‌خانمان اسکان موقت داده می‌شوند.

به این شکل که بعد از تشکیل پرونده از سوی مددکاران، مقام قضایی با توجه به پرونده تشکیل شده برای زنان بی‌خانمان دستور صادر می‌کند تا این افراد یا در اختیار بستگان خود قرار گیرند یا روانه مراکز بهزیستی شوند.

رها در جامعه

این در حالی است که با توجه به ظرفیت‌های پایین سازمان بهزیستی برای پذیرش و نگهداری از زنان بی‌خانمان، این افراد برای مدت‌ها در خانه لویزان اسکان موقت داده می‌شوند.باید تاکید کرد خیلی از زنان بی‌خانمان بعد از شناسایی و معرفی به بهزیستی دوباره در سطح شهر رها شده و سر از مرکز لویزان درمی‌آورند، زیرا فرآیند حمایتی از آنها معیوب است و زنان بی‌خانمان هیچ وقت برای حضور در جامعه توانمند نمی‌شوند.

به گفته کارشناسان، آمار زنان بی‌خانمان در منطقه شوش و دروازه غار بیشتر از دیگر نقاط تهران است؛ این در حالی است که باید تاکید کرد بیشتر سالمندان بی‌خانمان نیز افرادی هستند که خانواده‌هایشان به دلیل مشکلات اقتصادی از نگهداری آنها سر باز می‌زنند.

بیشتر زنان بی‌خانمان قربانی بی‌توجهی جامعه هستند، زیرا اگر محلی وجود داشت که این زنان در صورت بروز مشکل به آنجا پناه می‌بردند، خیلی از آنها امروز قربانی آسیب‌هایی نظیر اعتیاد یا تن‌فروشی نمی‌شدند؛ این در حالی است که باید تاکید کرد زنان‌بی‌خانمان بعد از جدا شدن از خانواده برای پیدا کردن سرپناه، گرفتار باند‌های تبهکار شده یا با خشونت وادار به انجام کارهای خلاف قانون می‌شوند، به همین دلیل اگر مراکزی با عنوان خانه امن وجود داشت که خدمات مددکاری و اجتماعی به این افراد ارائه می‌کرد، آمار آسیب‌های این افراد نیز به شکل جدی کاهش‌ پیدا‌ می‌کرد.

معصومه آباد، عضو شورای شهر تهران در این باره به جام‌جم می‌گوید: اگر فضا به صورت اختصاصی برای خانم‌ها باشد، ایجاد خانه‌های امن مفید است، به این شرط که روی این مراکز نظارت کامل صورت گیرد تا خدمات ارائه شده، واقعا سبب کاهش آسیب‌های اجتماعی شود. این در حالی است که باید گفت به دلیل این‌که نهاد مشخصی برای جمع‌آوری اطلاعات و آمار در حوزه زنان آسیب‌دیده وجود ندارد، نه آمار مشخصی از این افراد وجود دارد و نه متولی مشخصی برای سر و سامان دادن به آنها وارد عمل می‌شود.

مهدی آیینی - گروه جامعه