دفاع مقدس بر «خاک سرخ»

این را خود حاتمی‌کیا هم می‌دانست و بیشتر از همه خود او مشتاق بود که در تلویزیون اثری جنگی را به نمایش بگذارد. خاک سرخ که امضای حاتمی‌کیا را به عنوان کارگردان پای خود داشت و از سوی دیگر به دلیل داستان پرکشش و پرفراز و نشیب‌اش، در زمان پخش با استقبال زیادی روبه‌رو شد، طیف گسترده‌ای از مخاطبان را جذب کرد. این مجموعه به قلم مسعود بهبهانی‌نیا در ادامه نگاه حاتمی‌کیا به مقوله جنگ و آدم‌هایش بوده و او این سریال را با نگاهی کاملا انسانی و با تاکید بر مقاومت‌های مردمی در جریان آزادسازی خرمشهر ساخت.

خاک سرخ گرچه چند مقطع به هم پیوسته در روزهای اشغال و سقوط خرمشهر را به تصویر می‌کشد، اما به لحاظ القای حس آواره شدن، از دست دادن داشته‌ها و بر باد رفتن میراث‌های ارزشمند مناسبت‌ها و پیوندهای خانوادگی، قومی و ملیتی، اثری است که گویی به کل جنگ و دفاع هشت ساله قابل تعمیم است. این سریال یک سند تاریخی از مقاومت و سقوط یکی از مهم‌ترین شهرهای ایران در زمان جنگ است و از این منظر خاک سرخ را می‌توان یکی از آثار ماندگار تلویزیون دانست.

از سوی دیگر، فضاسازی‌ها در مجموعه خاک سرخ بسیار دقیق شکل گرفته و حاتمی‌کیا در کمال ظرافت از همه تجربه‌ها و دانسته‌هایش برای هرچه طبیعی‌ترشدن و واقعی‌تر جلوه دادن چنین فضاهایی سود جسته است. فضاسازی مجموعه آنچنان طبیعی و باورپذیر به نظر می‌رسد که کمتر کسی در واقعی نبودن این فضاها و بازسازی سینمایی صحنه‌هایی از جنگ، تردیدی به دل راه می‌دهد. در همه صحنه‌های مجموعه، همواره حس غریبی جریان دارد و بیننده حضور دشمن را همیشه در یک قدمی آدم‌هایی که در حال دفاع از خانه و کاشانه خود هستند، آشکارا حس می‌کند. انتقال چنین حسی در سراسر سریال، احساس عجیبی به تماشاگر می‌دهد و او را تا پایان قصه درگیر خود می‌کند.

حاتمی‌کیا در انتخاب بازیگران هم دقت و وسواس زیادی از خود نشان داده و با ترکیب پرویز پرستویی، لاله اسکندری، بهناز جعفری، مهتاب کرامتی و حبیب رضایی مجموعه‌ای از بازیگران مستعد و پرتوان را در کنار هم قرار داده تا در ایفای نقش‌های کلیدی این مجموعه کاری پذیرفتنی ارائه کنند. موسیقی متن به یادماندنی محمدرضا علیقلی را نیز باید یکی دیگر از امتیازهای قابل توجه مجموعه به حساب آورد که قدرت تاثیرگذاری حسی بر تماشاگر را افزایش می‌دهد.

خاک سرخ در گونه سریال‌های متعلق به سینمای دفاع مقدس، کاری به یاد‌ماندنی و ماندگار است و حتی تماشای مجدد آن پس از سال‌ها می‌تواند برای مخاطبان خاطره‌انگیز و لذت‌بخش باشد؛ آن هم در شرایطی که سال‌ها از جنگ تحمیلی می‌گذرد و نسل جوان، امروز بجز مطالعه و شنیدن خاطرات دفاع مقدس یا دیدن فیلم‌ها و سریال‌های این حوزه، ابزاری برای شناخت بهتر اوضاع و شرایط آن زمان در اختیار ندارد. بی‌شک این نویسندگان و فیلمسازان جنگ هستند که باید این مهم را انجام دهند و حاتمی‌کیا دین خود را نسبت به این نسل خوب ادا کرده است.

عرفان جلالی/ گروه رادیو و تلویزیون