دشواری‌های سرباز معلمی

سربازمعلم‌ها افراد زیرپرچمی هستند که پذیرفته‌اند در ازای دریافت حقوق و مزایایی بیشتر از سربازان عادی، به مدارس مناطق محروم و دورافتاده بروند و در عین حال که کسری نیروی انسانی در آموزش و پرورش را جبران می‌کنند خود نیز دوران سربازی را با آسودگی بیشتر تمام می‌کنند.

اما اوضاع برای همه سربازمعلمان به این آرامی طی نمی‌شود. یکی از این معلمان امریه‌ای که در یکی از مدارس سلماس تدریس می‌کند در تماس با جام‌جم از وعده‌های روزهای نخستین جذب سرباز‌معلم‌های همدوره‌اش می‌گوید، از روزهایی که یکی از مسئولان آموزش و پرورش در پادگان برای آنها از پایه حقوق‌های 450 هزار تومانی، از حقوق‌های بالای 500 هزار تومان، از تسهیلات ویژه برای متاهلان و از احتمال قریب به یقین استخدام آنها حرف می‌زد و مزایای سربازمعلمی را آنچنان با آب و تاب می‌شمرد که همه داوطلبان برای سربازمعلم شدن تردیدها را کنار گذاشتند.

او خودش جذب این وعده‌ها شده است، خوب نیز یادش مانده در روزهای تصمیم‌گیری، همراه داوطلبان دیگر به این موضوع فکر می‌کرد دو سال تدریس در مدرسه که عایدی مالی‌اش بسیار بیشتر از خدمت سربازی در پادگان است و دیگر اسلحه به دست گرفتن و پست دادن و شرکت در فعالیت‌های نظامی نیز در کار نیست به همه سختی‌هایش می‌ارزد.

اما حالا این سربازمعلم پشیمان است، چون می‌گوید حقوقش فقط 213 هزار تومان در ماه است که دو ماه یکبار پرداخت می‌شود و کفاف زندگی دو نفره با همسرش را نمی‌دهد در حالی که فشردگی کار نیز امکان مرخصی گرفتن را از او گرفته و دیگر تردیدی برای ترک معلمی در او باقی نگذاشته است.

البته آن طور که او می‌گوید در مناطق شهری و روستایی سلماس حتی در برخی دیگر از شهرهای استان آذربایجان غربی او تنها سربازمعلمی نیست که چنین تصمیمی گرفته، چون تاکنون چند نفر از سربازان امریه‌ای از معلمی انصراف داده و گذران خدمت سربازی در پادگان را به خدمت در مدارس ترجیح داده‌اند.

سکوت آموزش و پرورش

گفته‌های این سربازمعلم شاید قابل تعمیم به همه همکاران او نباشد، شاید راه این گلایه را نیز برای مسئولان آموزش و پرورش باز بگذارد که چرا رسانه‌ها یکطرفه به قاضی می‌روند و به گفته‌های چند معترض استناد می‌کنند، برای همین جام‌جم در تماس‌های مکرر با روابط عمومی وزارت آموزش و پرورش قصد داشت تاخیر در پرداخت حقوق‌ها، کم بودن دستمزد‌ها و دشواری‌های سربازمعلم‌ها برای پیگیری مسائل اداری را علت‌یابی کند و از تعداد معلمان منصرف شده باخبر شود که هماهنگ نشدن مصاحبه با معاون اداری این وزارتخانه تمام این پرسش‌ها و ابهامات را بی‌پاسخ گذاشت.

سربازمعلم؛ آری یا خیر؟

مشوق‌های مالی همیشه جزو بهترین عوامل ایجاد انگیزه در افراد شناخته می‌شود. حالا اگر این مشوق‌ها به افرادی داده شود که با انگیزه کارکردنشان به نفع یک نظام تمام می‌شود، شکی نیست هزینه‌کردن در این بخش، سرمایه‌گذاری است نه خرج کردن.

وضع سربازمعلم‌ها هم این گونه است یعنی اگر آموزش و پرورش برای ایجاد انگیزه در این افراد تلاش کند سود آن به سیستم آموزشی کشور می‌رسد.

اما در کنار ایجاد انگیزه و بها‌دادن به وضع معیشت سربازمعلم‌ها که هم حق آنهاست و هم به بهبود کیفیت تدریس‌شان کمک می‌کند باید به گزینش درست این افراد نیز توجه کرد تا بهترین و شایسته‌ترین افراد در جایگاه معلمی قرار بگیرند.

با این حال آن طور که خبر می‌رسد این موضوع همیشه با دقت صورت نمی‌گیرد به طوری که مدیر یکی از مدارس روستایی شهرستان شوشتر در گفت و گو با جام‌جم از تجربه کار با چند سربازمعلم می‌گوید که در دوره خدمت نه دل به تدریس می‌دادند و نه تعهدی نسبت به مدرسه و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان داشتند. او حتی از سربازمعلمی حرف می‌زند که در ساعات کلاس، دانش‌آموزان را مجبور به واکس‌زدن کفش‌هایش می‌کرد یا از آنها می‌خواست برایش خوردنی بیاورند.

این مدیر مدرسه که در روستایشان معلمی هم می‌کند به این نتیجه رسیده که بیشتر سربازمعلم‌ها چون تجربه تدریس ندارند و فقط به واسطه داشتن مدرک تحصیلی دانشگاهی به کار گرفته می‌شوند و از آنجا که عمر کاری خود را بیشتر از دو سال نمی‌بینند، آموزش‌های باکیفیتی ارائه نمی‌دهند به طوری که معلمانی که در پایه بعد دانش‌آموزان آنها را تحویل می‌گیرند باید دوباره مباحث درسی سال قبل را برایشان تکرار کنند.

در واقع، این گفته‌ها به کیفی‌نبودن بخشی از این نیروها اشاره دارد که البته مسئولان آموزش و پرورش این موضوع را نمی‌پذیرند، ولی کارشناسانی همچون محمد الهی بر آن اذعان دارند.

این کارشناس آموزشی که خود سال‌ها در وزارت آموزش و پرورش مدیریت کرده و با مسائل سربازمعلم‌ها از نزدیک آشنا بوده گرچه به عملکرد برخی از این نیروها نقد دارد، اما از آنجا که معتقد است به علت کمبود معلم رسمی بسیاری از مدارس مناطق روستایی در خطر انحلال قرار دارد و بیم ترک تحصیل دانش‌آموزان می‌رود، حضور سربازمعلم‌ها برای نگهداشتن دانش‌آموزان در مدرسه ضروری است.

او با این حال از آموزش‌های ناکافی سربازمعلمان گله دارد. الهی، بیشتر سربازمعلم‌ها را جوانان کم‌تجربه صاحب فوق‌دیپلم یا لیسانس می‌داند که برای معلم شدن آموزش ندیده‌اند بویژه آموزش‌های فرهنگی که لازمه شغل معلمی است. به همین پیشنهاد می‌دهد دلیل گزینش سربازمعلمان همان طور که برای معلمان رسمی، سفت و سخت گرفته می‌شود به همان اندازه جدی گرفته شود تا امر تعلیم و تربیت به دست شایسته‌ترین افراد سپرده شود.

گلایه‌ها را منتقل کنید

کیفی‌نبودن بخش زیادی از جامعه سربازمعلم‌ها البته موضوعی نیست که معاون وزیر آموزش و پرورش آن را بپذیرد. فاطمه قربان در گفت‌وگو با جام‌جم سربازمعلم‌ها را نیروهای باانگیزه‌ای می‌داند که با میل و رغبت، دوره سربازی را در آموزش و پرورش می‌گذرانند، همان نیروهایی که به گفته او بررسی‌ها نشان می‌دهد که می‌توانند به لحاظ کیفی هم فعالیت کنند.

قربان، آموزش‌های سربازمعلم‌ها قبل از اعزام به محل خدمت را کافی می‌داند همچنین از نظارت مستمر کارشناسان آموزشی بر عملکرد آنها سخن می‌گوید، همین طور از نحوه گزینش‌ها دفاع می‌کند و توضیح می‌دهد در بازدیدهای مکررش به مدارس ابتدایی مناطق مختلف کشور تا به حال گزارشی دال بر کم‌کاری سربازمعلم‌ها دریافت نکرده و حتی در یکی از بازدیدهایش با معلم فعالی آشنا شده که جزو سربازمعلم‌ها بوده است.

او همه این اطلاعات را به جام‌جم داد تا نتیجه بگیرد سربازمعلم‌ها نیروهای خدمت‌رسان به سیستم آموزشی کشور هستند و اگر در گوشه‌ای از کشور سربازی تخلفی می‌کند تقصیر به گردن مدیر مدرسه‌ای است که آن کم‌کاری در آن رخ داده است.

قربان در عین حال وجود مشکلات احتمالی را رد نکرد به همین علت از مدیران، دانش‌آموزان و اولیای آنها خواست تا اگر سربازمعلم بی‌کیفیتی را دیدند موضوع را با اداره آموزش و پرورش شهرستان یا منطقه در میان بگذارند.

سربازمعلمی، نیازمند اصلاح

روزی که تصمیم گرفته شد از سربازان به عنوان معلم استفاده شود، ذهنیت تصمیم‌گیران این بود که سربازان تحصیلکرده به جای بایکوت شدن در پادگان‌ها می‌توانند نیروهایی اثرگذار باشند و خلأ کمبود معلم را در مدارس جبران کنند.

این استدلال درستی بود و هست، چون هنوز هم اعتقاد بر این است که کمبود نیروی انسانی در آموزش و پرورش بویژه در مناطق روستایی و عشایری را به هیچ طریقی جز به کارگیری سربازمعلمان نمی‌توان جبران کرد، اما موضوع این است که این سربازان تنها در شرایطی می‌توانند به کمک سیستم آموزشی بیایند که تخصص و تجربه داشته باشند نه این که مدارس، حیاط خلوتی برای گذران بی‌دغدغه دوره خدمت سربازی‌شان باشد.

شاید بهترین روش برای کیفی‌کردن طرح سربازمعلم این باشد که این نیروها فقط از میان سربازانی که در رشته‌های مرتبط با معلمی تحصیل کرده‌اند، انتخاب شوند یا اگر افراد انتخاب‌شده هیچ‌گاه معلم نبوده و سابقه تدریس نداشته‌اند آموزش‌های قبل از اعزامشان به نحوی باشد که از آنها در یک دوره کوتاه، معلمی با حداقل استاندارد‌ها بسازد. وقتی همه این جزئیات کنار هم قرار گرفت آن گاه نوبت پرداختن به مشوق‌ها می‌رسد تا رفع دغدغه‌های معیشتی سربازان، آنها را به معلمانی با انگیزه و متعهد تبدیل کند که باری از دوش نظام آموزشی بردارند.

مریم خباز ‌/ گروه جامعه