هواشناسی به گزارش ما

 علاوه بر این، امنیت ترافیک هوایی، بهبود مدیریت منابع آب، کشاورزی، تعدیل آب و هوا، مدیریت راه‌ها و پیش‌بینی عمومی وضع آب و هوا بخشی از اهداف سازمان هواشناسی کشور است.

برای این که بدانیم کارشناسان مرکز هواشناسی چطور وضع آب و هوا را پیش‌بینی می‌کنند به سازمان هواشناسی کشور رفتیم؛ جایی که کارشناسان‌اش همیشه در حال بررسی اطلاعات و نقشه‌های هواشناسی هستند.

تلفن‌ها مدام زنگ می‌خورد، عده‌ای هم که تعدادشان کم نیست، مشغول سر و کله زدن با کامپیوترها هستند و هر چند لحظه یکبار اطلاعاتی را که برایشان ارسال می‌شود، بررسی می‌کنند، در نگاه اول و تا زمانی که نقشه‌های هواشناسی را ندیده باشید، شاید سالن پیش‌بینی وضع آب و هوای سازمان هواشناسی برایتان بی‌شباهت به تالار بورس نباشد، اما اینجا کارشناسان فقط با داده‌ها و نقشه‌های هواشناسی سر و کار دارند، روی صفحه مانیتور کامپیوترهای آنها نقشه‌های هواشناسی که از چند و چون وضع جوی کشور حکایت دارد هر لحظه به روز می‌شود، علاوه بر این کارشناسان این مرکز اطلاعات ایستگاه‌های هواشناسی داخل و خارج از کشورمان را کنار یکدیگر قرار می‌دهند و با مقایسه آنها و استفاده از تجربه خود سعی می‌کنند وضع آب و هوا را برای روزهای آینده پیش‌بینی کنند.

افرادی هم که با آنها در تماس هستند، می‌خواهند بدانند وضع آب و هوا در روزهای آینده چه تغییراتی خواهد کرد.

کارشناسان هواشناسی در بخش پیش‌بینی به صورت شیفتی کار می‌کنند برای همین در هر ساعت از شبانه‌روز تعدادی از آنها در این سالن حضور دارند و نقشه‌های هواشناسی را بررسی کرده و گزارش‌های خود را در اختیار ارگان‌ها و افرادی که با آنها در تماس هستند، می‌گذارند.

96 درصد صحت دارد

محمد اصغری، مسئول پیش‌بینی سازمان هواشناسی کشور درباره این که پیش‌بینی کارشناسان این سازمان چقدر درست از آب درمی‌آید، می‌گوید: پیش‌بینی‌هایی که ما ارائه می‌کنیم، 96 درصد صحت دارد. هواشناسی، علمی جهانی است و هیچ سازمانی در دنیا نمی‌تواند صد درصد اخبار آب و هوا را درست پیش‌بینی کند.

به گفته اصغری، کارشناسان می‌توانند وضع آب و هوا را برای فصل‌های آینده نیز بررسی کنند، اما میزان درستی این اطلاعات کاهش پیدا کرده و به 60 تا 70 درصد می‌رسد.

او در این باره مثالی می‌زند: شما اگر یک گوی را روی زمین به حرکت درآورید، می‌توانید با مشخص کردن سرعت یا مشخصات سطح زمین، حرکت و زمان رسیدن این گوی را از نقطه 1 به 2 پیش‌بینی کنید، اما برای نمونه اگر قرار باشد حرکت دود در هوا را پیش‌بینی کنید کار خیلی سخت می‌شود. پیش‌بینی آب و هوا هم مانند پیش‌بینی حرکت دود در هوا است، به همین علت است که گاهی پیش‌بینی‌ها اشتباه از آب درمی‌آید.

کارشناسان هواشناسی برحسب مدل‌های مختلفی که از پیش مشخص‌شده و در آزمایش‌ها نتیجه موفقیت‌آمیزی داشته است، وضع آب و هوا را پیش‌بینی می‌کنند، در واقع برآیند گرفتن اطلاعات، بررسی و مقایسه داده‌های هواشناسی سبب می‌شود آنها بتوانند وضع آب و هوا را پیش‌بینی کنند.

جالب اینجا است که کارشناسان هواشناسی هنگام کار باید حواس‌شان به دو ساعت مشخص باشد؛ یکی ساعت معمول کشور و دیگری ساعت گرینویچ، چرا که آنها سر ساعت‌های مشخص‌شده‌ای باید اطلاعات را از ایستگاه‌های داخلی و خارجی کشور گرفته و اطلاعات خود را هم برای دیگر کشورها مخابره کنند تا کارشناسان هواشناسی سایر کشور‌ها نیز با کنار هم قراردادن این اطلاعات بتوانند وضع آب و هوای کشور خود را پیش‌بینی کنند.

به گفته اصغری، همه کشورها در ساعت مشخصی پارامترهای هواشناسی منطقه خود را برای یکدیگر مخابره می‌کنند تا کارشناسان با کنار هم قراردادن پارامترهایی مانند میزان رطوبت، دما و سرعت و جهت باد بتوانند نقشه‌های هواشناسی را تهیه کرده و با توجه به همین نقشه‌ها دست به پیش‌بینی هوا بزنند.

ایستگاه‌های هواشناسی

اطلاعاتی که در اختیار کارشناسان سازمان هواشناسی قرار می‌گیرد از ایستگاه‌های هواشناسی کشور برای آنها مخابره می‌شود، ایستگاه‌هایی که برخی از آنها به صورت اتوماتیک اطلاعات را ارسال می‌کنند و ایستگاه‌هایی که کارشناسان هواشناسی در آنجا حضور دارند و مشغول به کار هستند.

کارشناس پیش‌بینی سازمان هواشناسی اضافه می‌کند: تعدادی از ایستگاه‌های هواشناسی در مناطق صعب‌العبور و مناطق کوهستانی قرار گرفته‌ است، چون رفت‌وآمد به این ایستگاه‌ها مشکل است، طوری برنامه‌ریزی‌شده تا این دستگاه‌ها به طور خودکار اطلاعاتی که سنسور‌ها ثبت می‌کنند، مانند میزان درجه دما و رطوبت را مخابره کنند.

علاوه بر این ایستگاه‌های اتوماتیک، ایستگاه‌های دیگری نیز در کشور وجود دارد که از سوی کارشناسان هواشناسی اداره می‌شود.

اصغری ادامه می‌دهد: سازمان هواشناسی صدها ایستگاه در سراسر کشور دارد که شامل ایستگاه‌های سینوپتیک، دریایی، فرودگاهی، خودکار، جاده‌ای، کشاورزی، باران‌سنجی و اقلیم‌شناسی می‌شود.

سازمان هواشناسی یکی از بزرگ‌ترین سازمان‌های کشور است که بخش‌های زیادی دارد؛ قسمت‌هایی مانند بخش فنی که محلی است برای ساخت ابزارهای هواشناسی مانند بادسنج و رطوبت‌سنج. بخش مخابرات که در آن داده‌های به دست‌آمده در ابرکامپیوتر‌ها ذخیره‌‌شده و برای ارگان‌های مختلف ارسال می‌شود.

اصغری عنوان می‌کند: بخش پیش‌بینی، پژوهشکده و RMTC (دانشگاه هواشناسی) را نیز باید به دیگر بخش‌های سازمان هواشناسی اضافه کرد.

خدمات پیش‌بینی‌ها

اطلاعاتی که کارشناسان سازمان هواشناسی به دست می‌آورند، برای خیلی از ارگان‌ها و مراکز کشور نقش تعیین‌کننده‌ای دارد.

برای نمونه به هیچ هواپیمایی در کشور تا زمانی که کارشناسان سازمان هواشناسی وضع جوی را مناسب پرواز ندانند، اجازه پرواز داده نمی‌شود. در بخش دریایی هم کشتی‌های مسافربری یا سوخت‌رسان باید قبل از حرکت از وضع جوی باخبر شوند تا اگر دریا مواج و توفانی بود به دریا نروند.

علاوه بر این، توصیه‌های کارشناسان هواشناسی سبب صرفه‌جویی در سوخت هواپیما‌ها و کشتی‌ها هم می‌شود؛ چون آنها با توجه به شرایط جوی مسیر مناسبی را برای حرکت خود در نظر می‌گیرند.

اصغری ادامه می‌دهد: در بخش کشاورزی هم پیش‌بینی کارشناسان ما نقش مهمی دارد؛ خیلی از کشاورزان با ما در تماس هستند و وضع بارندگی در فصل‌های مختلف را جویا می‌شوند تا بتوانند محصولات بهتری را به عمل بیاورند.

سازمان هواشناسی یکی از معاونت‌های سازمان گردشگری هم محسوب می‌شود و از این طریق اطلاعات خود را در اختیار کارشناسان این مرکز قرار می‌دهد. برای نمونه آنها با بررسی این داده‌ها برای سفرهای نوروزی برنامه‌ریزی می‌کنند.

علاوه بر این، سازمان هواشناسی با کمک راهداری 58 گردنه خطرناک کشور را شناسایی و در این محل‌ها ایستگاه خودکار هواشناسی نصب کرده تا وضع جوی این مناطق در اختیار مسافران قرار بگیرد.

پیش‌بینی برای لایه‌های مختلف

کارشناسان هواشناسی برای لایه‌های مختلف جوی نقشه پیش‌بینی تهیه می‌کنند تا با کنار هم قرار دادن آنها بتوانند با دقت بیشتری وضع آب و هوا را پیش‌بینی کنند.

اصغری در این باره می‌گوید: برای لایه‌های مختلف نقشه تهیه می‌شود؛ از سطح زمین گرفته تا لایه‌هایی که هواپیماها در آن پرواز می‌کنند، برای نمونه سطح 850 میلی بار و 500 میلی بار.

کارشناسان هواشناسی وضع لایه‌های مختلف را بررسی می‌کنند چرا که اطلاعات هر لایه کاربرد مشخصی دارد، برای نمونه هلی‌کوپترها در لایه 850 تا 700 میلی‌بار پرواز می‌کنند. اصغری اضافه می‌کند: این روزها که چند زلزله در کشور اتفاق افتاده هلی‌کوپترهای امداد و نجات اخبار وضع جوی را از ما می‌گیرند، چرا که آنها باید بدانند در محدوده پروازی خود چه میزان رطوبت وجود دارد یا سرعت و جهت وزش باد چگونه است یا درخصوص هواپیما‌های مسافربری باید به آنها بگوییم دمای هوا در چه مناطقی خیلی سرد است تا موتورهای آنها دچار یخ‌زدگی نشود.با به دست آمدن این اطلاعات کارشناسان هواشناسی حتی می‌توانند برای خلبان‌ها پیش‌بینی کنند کجا و در چه ارتفاعی ممکن است با چاله هوایی روبه‌رو شوند. چاله‌های هوایی در واقع محل‌هایی هستند که فشار هوا بشدت کاهش پیدا می‌کند.

برای پیش‌بینی‌هایی که هر روز از رادیو و تلویزیون برای همه مردم پخش می‌شود کارشناسان بیشتر به اطلاعاتی که در سطح زمین و لایه 500 میلی بار به دست می‌آورند توجه می‌کنند. اصغری توضیح می‌دهد: در سطح زمین کارشناسان بیشتر میزان رطوبت هوا را بررسی می‌کنند، لایه 500 میلی‌بار هم چون لایه میانی جو است مورد بررسی قرار می‌گیرد.

بعد از این که اطلاعات ایستگاه‌های هواشناسی در اختیار کارشناسان قرار گرفت آنها نقشه‌های مختلف هواشناسی را آماده می‌کنند تا با استفاده از آنها و قرار دادنشان در مدل‌های هواشناسی بتوان وضع آب و هوا را پیش‌بینی کرد.

اصغری ادامه می‌دهد: چند نوع مدل هواشناسی داریم که هر کدام فرمول خاص خود را دارد. وقتی اطلاعات در این مدل‌ها قرار گرفت نتیجه‌هایی به دست می‌آید، برای نمونه ممکن است یک مدل از بارش باران یا دیگری از بارش تگرگ و برف خبر بدهد، برای همین کارشناسان ما اطلاعات به دست آمده همه مدل‌ها را در کنار هم قرار داده و آنها را با هم مقایسه می‌کنند.

به این ترتیب کارشناسان با تجربه‌ای که دارند نتایج به دست آمده از هر مدل را بررسی کرده و وضع آب و هوا را پیش‌بینی می‌کند. بعد از این که پیش‌بینی‌ها اطلاعات لازم در خصوص وضع جوی را به دست آورند آنها را در اختیار واحد مخابرات سازمان هواشناسی قرار می‌دهند تا کاربرهای مختلف مانند سازمان هواپیمایی و کشتیرانی از این اطلاعات برای عملکرد مناسب استفاده کنند.

برج مراقبت و کارشناسان هواشناسی

هرچند این روزها در بیشتر فرودگاه‌های دنیا اتاقی مخصوص به نام «بری فینگ» قرار دارد و در آن کارشناس هواشناس هواشناسی وضع آب و هوا را طبق فهرست پرواز برای خلبانان آماده می‌کند، اما علاوه بر این هرازگاهی هم برج‌های مراقبت فرودگاه‌ها با سازمان هواشناسی تماس می‌گیرند تا از وضع آب و هوا بیشتر باخبر شوند.

اصغری در این خصوص ادامه می‌دهد: معمولا در ابتدای هر فصل شرکت‌های هواپیمایی فهرست پرواز‌های خود را برای ما ارسال می‌کنند تا کارشناسان هواشناسی با توجه به تاریخ و ساعت‌های پرواز وضع آب و هوا را بررسی کنند و اگر شرایط جوی برای پرواز نامناسب بود شرکت‌های هواشناسی را باخبر کنند.

علاوه بر این همه خلبان‌ها قبل از پرواز نقشه وضع آب و هوا را هم تحویل می‌گیرند تا طبق آن فاکتورهایی مانند ارتفاع یا سرعت پرواز را مشخص کنند.

تاریخچه هواشناسی در کشور

درباره تاریخچه هواشناسی هم باید گفت هرچند دانشمندانی مانند ابوعلی سینا، خیام، ابوریحان بیرونی و زکریای رازی درباره شرایط جوی نوشته‌هایی دارند اما فعالیت‌های دقیق کارشناسان این علم در کشورمان به سال‌هایی برمی‌گردد که انگلستان و روسیه در مناطق نفت‌خیز کشورمان فعالیت می‌کردند. درس هواشناسی سال 1298 در برنامه درسی مدرسه «برزگران» گنجانده شد و استادان فرانسوی آن را تدریس می‌کردند، اولین ایستگاه هواشناسی کشور هم سال 1308 در این مدرسه دایر شد.

به این ترتیب رفته‌رفته به تعداد ایستگاه‌های کشور اضافه شد وکارشناسان پارامترها را بررسی کرده و در اختیار بخش کشاورزی و آبیاری قرار می‌دادند، بعد از جنگ جهانی دوم هم متفقین برای کنترل و پرواز هواپیمای خود چند واحد هواشناسی در کشور درست کردند.

سرانجام سال 1334 اداره کل هواشناسی کشور تاسیس شد. این اداره ابتدا به وزارت راه وابسته بود، کمی بعد این اداره زیر نظر وزارت جنگ قرار گرفت، اما بعد از پیروزی انقلاب اداره هواشناسی دوباره زیر نظر وزارت راه و ترابری قرار گرفت.

تحقیق و شناخت اتمسفر، تجزیه و تحلیل اطلاعات و آمارهای هواشناسی به منظور افزایش بازدهی فعالیت‌هایی مانند دامپروری، کشاورزی، آبیاری و سدسازی قسمتی از اهداف سازمان هواشناسی کشور است.

گرم‌ترین و سردترین مناطق ایران

کارشناسان هواشناسی می‌گویند همیشه مردم وقتی آنها را بیرون از مرکز می‌بینند درباره درستی پیش‌بینی از آنها سوال کرده یا می‌پرسند دماهایی که برای گرمترین و سردترین مناطق اعلام می‌کنند، چقدر درست است.

اصغری دراین باره می‌گوید: سازمان ما همیشه به دور از هر گونه سیاست اخبار درست را منتشر می‌کند، اما برخی‌ها فکر می‌کنند ما اطلاعات را دستکاری می‌کنیم مثلا آنها که در شهر‌های جنوبی کشور زندگی می‌کنند ادعا می‌کنند چون در دمای بالای 50 درجه باید اداره و مدرسه‌ها تعطیل شود ما هیچ وقت اطلاعات درست را اعلام نمی‌کنیم.

یکی از علت‌هایی که برخی‌ها تصور می‌کنند هواشناسی دمای هوا را به درستی اعلام نمی‌کند این است که وقتی دما از مرز 40 درجه عبورکند شرایط طاقت‌فرسایی را به وجود می‌آورد.

اصغری ادامه می‌دهد: در چنین شرایطی فرد کلافه‌شده و خیال می‌کند دما خیلی بیشتر از چیزی است که کارشناسان سازمان هواشناسی اعلام کرده‌اند.

نکته دیگری که آقای کارشناس به آن اشاره می‌کند شرایط استاندارد اندازه‌گیری دما است. او توضیح می‌دهد: برای خیلی‌ها شاید این سوال به وجود بیاید که ما دمای منطقه‌ای که سایه است، اعلام می‌کنیم یا جایی که زیر تابش نور مستقیم خورشید قرار دارد، در این باره باید بگویم ایستگاه‌های ما مانند ایستگاه‌های استاندارد سراسر جهان عمل می‌کند و دماسنجی که دما را اندازه‌گیری می‌کند درون محفظه و ایستگاه قرار دارد.

به گفته اصغری تاکنون پیش نیامده که سیاست در انتشار اخبار هواشناسی نقش داشته باشد به همین علت او و همکارانش همیشه اخبار واقعی را در خصوص وضع آب و هوا منتشر می‌کنند.

جالب است بدانید در 50 سال اخیر سردترین دما برای تهران 15 درجه زیر صفر بوده که در هجدهم دی 1347 ثبت‌شده و گرم‌ترین روز با 43 درجه سانتی‌گراد هم در دوازدهم تیر 1337 تجربه شده است.

اردبیل هم در این مدت سردترین روز خود را با 33.8 درجه سانتی‌گراد زیر صفر در 14 بهمن 1367 تجربه کرده است. اهواز هم داغ‌ترین روز خود را با دمای 54 درجه سانتی‌گراد در بیست و چهارم تیر 1346 تجربه کرده است.

مهدی آیینی - گروه جامعه