مزاحمی که آن را نمی‏ بینیم

 عضوی از بدن که بزرگ‌شدن بیش از حد آن بر نیاز کودک به درمان تاکید می‏کند. برای همین است که متخصصان گوش و حلق و بینی همیشه تاکید می‏کنند اگر کودک شما برای مدت طولانی از راه دهان نفس بکشد، تغییراتی در شکل ظاهری صورت او ایجاد می‏شود که دیگر قابل درمان و جبران نیست.

لوزه سوم کجاست؟

با این حال خوب است بدانید لوزه سوم یکی از قسمت‏ های سیستم لنفاوی بدن است که جزو سیستم دفاعی محسوب می‏ شود و محل قرارگیری آن در ناحیه پشت بینی است؛ جایی که آن را به عنوان حلق بینی نامگذاری می‏ کنیم و در معاینه معمولی قابل رویت نیست.

بزرگی لوزه‏ ها بیماری است؟

اما قضیه از این قرار است که لوزه‏ها می‏تواند بزرگ شود. این بزرگی لوزه‏ ها به قدری شایع است و در بچه‏ ها زیاد دیده می ‏شود که به گفته دکتر محسن نراقی، متخصص گوش و حلق و بینی و رئیس انجمن تحقیقات راینولوژی ، صرف بزرگی آنها را یک بیماری نمی‏دانیم. این متخصص در گفت‌وگو با «جام‌جم» می‌گوید: بخصوص در کودکان سه‌تا‌شش سال به وفور لوزه سوم بزرگ می‏ شود. این بزرگی لوزه سوم را تنها زمانی بیماری و غیر‏طبیعی تلقی کرده و اقدام به درمان می‏کنیم که بخواهد موجب علائمی شود و اثرات نامطلوبی بر سلامت بگذارد. به طوری که بتواند راه تنفسی را هم مسدود کند. این موضوع در افراد مختلف ممکن است با درجات و شدت‌های مختلف رخ دهد.

چرا کار به تنفس دهانی می‏ کشد؟

اما والدینی که مدام شاهد این هستند که کودکشان حتی شب‌ها هنگام خواب از دهان نفس می‏کشد، خوب است بدانند به هر حال رشد غیرطبیعی لوزه سوم سوراخ ‏های پشت بینی را تنگ کرده و موجب تنفس دهانی خواهد شد.

این مهم‌ترین علامت بزرگی غیر‏طبیعی لوزه سوم است. به طوری که به‌عقیده دکتر نراقی نیز وقتی تنفس مشکل پیدا کرد، ممکن است صدادار شود و خرخر در خواب نیز اضافه شود.

گاهی این خرخر، والدین را بیشتر نگران می‏کند در صورتی که حتی اگر خرخر هم وجود نداشته باشد، همین که تنفس از راه دهان صورت می‏گیرد، یک مورد غیر‏طبیعی است.

قیافه‏ های لوزه سومی

نکته مهم دیگر در کودکان با لوزه سوم بزرگ، این است که صدایشان اغلب تودماغی می‏شود. تغییرات دیگری هم در این افراد ایجاد می‏ شود به طوری که به عقیده رئیس انجمن تحقیقات راینولوژی در دراز‏مدت قیافه این کودکان جوری تغییر می‏ کند که در اصطلاح پزشکی به آنها قیافه لوزه‏ سومی یا آدنوئید‌فیس می‏ گویند. دهان این کودکان نیز همیشه باز است.

لب‏ های بالایشان به طرف بالا برگشته و موجب نمایان‌شدن دندان‏ های جلویی‏شان می‏ شود. روی چشم‏هایشان هم گاهی اوقات کبود است.

لوزه سوم به جنگ همه ارگان‏ها می‏ رود

علاوه بر مشکل تنفسی، لوزه سوم روی سایر قسمت‏های بدن و ارگان‏ها هم تاثیر می‏گذارد. یکی از آنها ارگان‏های مجاور با لوزه سوم است. دکتر نراقی درباره این اختلالات توام با لوزه سوم توضیح می‏ دهد: در این کودکان غدد لنفاوی گردن در ناحیه زاویه فک بزرگ می‏شود که این حالت در پاسخ به التهاب و عفونت‏های طولانی لوزه‏هاست.

در بسیاری از کودکان نیز تجمع مایع در پشت پرده گوش ایجاد می‌شود. این کودکان همچنین ممکن است مستعد بیماری‏های مکرر گوش‌میانی شود. مشکل دیگر، بیماری‏های بینی و سینوس‏های اطراف آن است.
بینی این کودکان مدام ترشحات چرکی دارد. به طوری که خیلی اوقات والدین مجبورند مدام به آنها آنتی‏بیوتیک بدهند.

به گفته این متخصص گوش و حلق و بینی، مشکل دیگر اختلالات رشد فک و صورت این کودکان است، بخصوص فک بالا. در این کودکان فک به صورت طبیعی رشد نمی‏کند. به طوری که مشکل فک بالا به صورت عمیق‌شدن کام بروز می‏ کند. فک بالای این کودکان به صورتی است که رشد طولی آن صورت کودکان را دراز و کشیده می ‏کند. همچنین این کودکان اختلال جفت‌شدن دندان‏ها را دارند و لثه آنها نیز مشکل پیدا می‏ کند.

لوزه سومی‏ ها بیش ‏فعال و از غذا متنفرند

«اما فراموش نشود کودکان مبتلا بتدریج اشتهای خود‌را از دست خواهند داد. چون کودک به علت تنفس از راه دهان، نمی‏تواند همزمان هم تنفس کند و هم غذا بخورد برای همین کم‌اشتها شده و به دنبال آن کاهش رشد جسمی پیدا می‏ کند.

دکتر نراقی تاکید می‏ کند: همچنین سیستم ایمنی بدن این کودکان چون ضعیف‏تر می‏شود، نسبت به عفونت‏ها حساس‏تر خواهد شد. نکته دیگر اثرات لوزه سوم بر هوش و رشد ذهنی کودکان است. فعالیت ذهنی این کودکان به کاهش اکسیژن هنگام خواب و عفونت‏های مکرر، کم می‏شود به طوری که آنها معمولا در انجام تکالیف مدرسه و در درسشان عقب‏تر هستند و گاهی مبتلا به بیش ‏فعالی و عدم تمرکز نیز می‏ شوند.

علاوه بر همه اینها مساله دیگر اختلال خواب است. این کودکان خوابشان منقطع است. چون هنگام خوابیدن مشکل تنفسی دارند و مجبور می‏شوند شرایط خود را در خواب مدام تغییر دهند. این مساله در کودکان کوچک‏تر عاملی است که آنها را مستعد شب‏ادراری هم می‏کند. در موارد خیلی شدید حتی این مشکل روی سیستم قلبی عروقی آنها هم می‏ تواند تاثیر بگذارد.

شعار همیشگی: اول پیشگیری

حالا می‏ بینیم لوزه سوم که ساده و پیش‌پاافتاده به نظر می‏رسد، در صورت بیماری چقدر می‏ تواند عواقب داشته باشد. برای همین است که متخصصان همیشه پیشگیری را در این اختلال مقدم بر درمان می‏دانند. چون به طور مثال در کودکی که دچار اختلال رشد فک و صورت شده و دندان‏هایش جفت نمی‏ شود، با بزرگ‌شدن کودک با این که لوزه سوم از بین می‏رود، ولی آثاری که در رشد فک و صورت است، به شکل یک یادگار دائمی با او می‏ ماند.

لوزه سوم را چطور تشخیص دهیم؟

دکتر نراقی معتقد است: تشخیص این اختلال خیلی مهم است، چون متاسفانه بزرگی لوزه سوم در بعضی موارد با سایر بیماری‏ ها اشتباه گرفته می‏شود. علائم بزرگی لوزه سوم گرفتگی بینی و ترشحات آن است. کودکی هم که دچار عفونت‏های سینوسی مزمن است، مهم‌ترین علامتش گرفتگی و ترشح بینی است. این علائم در کودکی هم که دچار آلرژی مزمن است، دیده می‏شود. بنابراین ما نیاز داریم که برای افتراق این علائم اقدامات تشخیصی انجام دهیم.

با این اوصاف به گفته این متخصص گوش و حلق و بینی اولین قدم معاینه ساده است که شامل معاینه بینی و حلق و گوش می‏ شود. بعد از آن برای این که دقیقا ارزیابی را کامل کنیم، معاینه دقیق‏تر به کمک آندوسکوپ از راه بینی است.

به این ترتیب تمام مشکلاتی را که شامل سینوزیت، آلرژی، پولیپ، لوزه سوم و بزرگی شاخک‏ های بینی است می‏توانیم افتراق و تشخیص دهیم. در صورتی که تشخیص ما بر این بود که مشکل از لوزه سوم است، در وهله اول بزرگی لوزه سوم را بر حسب میزان بزرگی و بر حسب شدت علائم درجه‏ بندی می‏ کنیم. اگر در کودک علائم تازه شروع شده باشد و مدت زیادی از آن نگذشته باشد، با درمان‏های دارویی شروع می‏ کنیم تا از رشد بیشتر لوزه سوم جلوگیری کنیم. در کودکانی که علائم خیلی شدید است و مشکلات خیلی جدی در تنفس دارند، در صورتی که لوزه سوم هم از نظر درجه‏بندی اندازه بزرگی داشته باشد، درمان‏های جراحی برای خارج کردن لوزه سوم لازم است.

درمان بدون تیغ جراحی

البته به گفته دکتر نراقی، گروهی از بچه‏ ها هستند که ممکن است آنها را با یک روش جدید که نه دارویی است و نه جراحی، بتوانیم درمان کنیم. در این کودکان ممکن است بتوانیم حجم لوزه سوم را بدون بیهوشی با روش‏هایی مثل استفاده از امواج رادیوفرکانس کم کنیم. این کار مزایایی دارد که مثل عمل جراحی خونریزی ندارد، احتیاجی به بیهوشی هم ندارد. علاوه بر این که بافت‏های طبیعی هم مشکلی برایشان ایجاد نخواهد شد و استرس کودک هم در مورد جراحی و اتاق عمل از بین خواهد رفت. به این ترتیب تعداد عمل‏های جراحی در مورد لوزه سوم را می‌توانیم به حداقل ممکن برسانیم.