حفظ سلامت پشت میز و نیمکت

این روزها هم دوباره دانش‌آموزان با کیف و کتاب‌های‌شان راهی مدرسه شده‌اند تا سال تحصیلی جدید را هرچه بهتر و با موفقیت بیشتر شروع کنند و تا پایان هم ادامه دهند.

اما نکته‌ بسیار مهمی که حتما باید مورد توجه قرار گیرد، حفظ سلامت دانش‌آموزان در این دوران است؛ دانش‌آموزانی که هر روز باید کیفی پر از کتاب و دفتر را به مدرسه ببرند و ساعت‌ها در کلاس درس بنشینند.

شاید تصور کنید کاری از دست شما ساخته نیست، ولی متخصصان می‌گویند با اقداماتی ساده می‌توان از بروز اختلالات اسکلتی، عضلانی پیشگیری و به حفظ سلامت دانش‌آموزان کمک کرد.

دکتر سید احمد رییس‌السادات، دبیر انجمن طب فیزیکی و توانبخشی ایران با اشاره به اهمیت تهیه کیف و کفش مناسب برای دانش‌آموزان به جام‌جم می‌گوید: هنگام خرید کیف کودکان، بهتر است کوله‌پشتی‌های دوبنده را که بندهای عریضی دارد، انتخاب کنید تا فشار زیادی روی شانه‌های کودک وارد نشود.

این عضو هیات علمی بیمارستان مدرس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با تاکید بر این‌که وزن کیف کودکان هم باید مورد توجه قرار گیرد، یادآور می‌شود: وزن کیف همراه با محتویات آن نباید از 10 تا 15 درصد وزن کودک بیشتر باشد؛ به این معنی که اگر وزن کودک 23‌کیلوگرم است، کیف و وسایل داخل آن باید وزنی کمتر از 2.5 تا سه کیلوگرم داشته باشد.

دکتر رییس‌السادات با اشاره به استفاده از کفش‌های راحت و مناسب می‌گوید: کفش دانش‌آموزان باید راحت و اندازه پای آنها باشد. همچنین به یاد داشته باشید کفش‌هایی که کفی نرم و نازکی دارد، مناسب نیست؛ این موضوع بخصوص در شرایطی که کودک برای رسیدن به مدرسه مسیر ناهمواری را طی می‌کند، اهمیت ویژه‌ای می‌یابد.

وی به والدینی که کفش بزرگ‌تر از اندازه پای کودک برایش تهیه می‌کنند، اشاره می‌کند و می‌گوید: برخی افراد به امید این‌که کودک بتواند سال آینده هم از همان کفش استفاده کند، کفشی بزرگ‌تر برایش می‌خرند، در حالی که این کار به هیچ وجه صحیح نیست.

بارها درباره عوارض نشستن‌های طولانی‌مدت صحبت شده و حالا همه می‌دانند هنگام نشستن هم باید موارد خاصی را رعایت کرد تا آسیبی به بدن وارد نشود؛ اما درباره میز و صندلی‌های مدرسه چطور؟ آیا می‌توان برای کاهش مشکلات دانش‌آموزان، کاری در این زمینه انجام داد؟

دکتر رییس‌السادات در این‌باره چنین می‌گوید: بهتر است میز و صندلی دانش‌آموزان قابلیت تنظیم براساس قد و قامت‌شان را داشته باشد تا از بروز اختلالات اسکلتی پیشگیری شود. اما متاسفانه در حال حاضر چنین شرایطی در کشور ما وجود ندارد و به همین دلیل توصیه می‌شود معلمان به دانش‌آموز اجازه دهند روی صندلی جابه‌جا شده یا به صورت مقطعی از جایش بلند شود.

به گفته وی، حتی اگر دانش‌آموز به شیوه مناسب روی صندلی بنشیند، ولی برای مدتی طولانی نتواند وضعش را تغییر دهید، دچار خستگی عضلات و دردهای اسکلتی می‌شود.

دبیر انجمن طب فیزیکی و توانبخشی ایران، برای کاهش مشکلات دانش‌آموزان توصیه می‌کند‌ دانش‌آموزان با کمک معلم‌شان ‌زمانی که در جای خود نشسته‌اند، حرکات ورزشی و کششی خاصی ‌انجام دهند؛ این تمرینات علاوه بر کاهش خستگی عضلات، موجب ایجاد فضایی بانشاط در کلاس درس نیز می‌شود.

این پزشک متخصص می‌افزاید: عادت درست نشستن در دوران کودکی، به مرور زمان سبب می‌شود فرد در بزرگسالی دردهای عضلانی، اسکلتی کمتری را تجربه کند. همچنین باید این نکته را هم در نظر داشته باشید که نشستن‌های طولانی‌مدت معلمان و دانش‌آموزان در مقاطع بالاتر، می‌تواند باعث کوتاهی عضلات شود و این مساله نیز موجب به‌هم خوردن تعادل، انعطاف‌پذیری و قدرت عضلات ‌ شده و می‌تواند زمینه‌ساز بروز کمر دردهای مزمن، دردهای ناحیه بالای کتف و درد و گرفتگی ساق پاها شود.

زنگ تفریح فرصت مناسبی برای استراحت و فعالیت دانش‌آموزان به حساب می‌آید؛ اما متاسفانه بسیاری از دانش‌آموزان و بخصوص کسانی که در مقاطع بالاتر تحصیل می‌کنند، حتی در این ساعات هم ترجیح می‌دهند در کلاس یا حیاط مدرسه بنشینند و تحرکی نداشته باشند. در حالی که متخصصان می‌گویند برنامه‌ریزی صحیح در این ساعت‌ها نکته بسیار مهمی است که نباید فراموش شود.

دکتر رییس‌السادات در این زمینه خاطرنشان می‌کند: دانش‌آموزان حتما باید هنگام زنگ تفریح کلاس را ترک کنند و در محیط باز مشغول فعالیت فیزیکی شوند؛ این فعالیت می‌تواند حداقل به شکل قدم‌زدن در حیاط مدرسه باشد. تغییر وضع در زنگ تفریح علاوه بر بهبود عملکرد ذهنی دانش‌آموزان، برای کاهش دردهای عضلانی، اسکلتی نیز بسیار مفید خواهدبود.

دبیر انجمن طب فیزیکی و توانبخشی ایران، در مورد اهمیت زنگ‌‌های ورزش نیز چنین می‌گوید: این ساعت‌ها فرصتی مناسب برای انجام حرکات ورزشی و اصلاحی به حساب می‌آید بنابراین خوب است با توجه به علاقه کودکان، حرکاتی متناسب با وضع آنها در برنامه‌های ورزشی گنجانده شود البته بچه‌ها باید بیاموزند حتما قبل از شروع ورزش ده تا 15 دقیقه بدن خود را گرم کنند و پس از پایان کار هم ده دقیقه فعالیت ورزشی سبک داشته باشند تا به اصطلاح بدنشان به آرامی سرد شود.

وی با اشاره به این‌که انتخاب نوع ورزش به شرایط جسمانی، فیزیک بدنی و علاقه کودکان بستگی دارد، توصیه می‌کند: بهتر است کودکان حداقل یک نوبت قبل از رفتن به مدرسه برای ارزیابی وضع اسکلتی، عضلانی به پزشک مراجعه کنند تا چنانچه مشکلی در این زمینه وجود دارد، بموقع مشخص شود. در این بررسی‌ها علاوه بر این‌که ناهنجاری‌ها تشخیص داده شده‌ و اصلاح می‌شود، ورزش‌های متناسب با وضع کودک نیز به او پیشنهاد خواهد شد.

این پزشک متخصص می‌افزاید: کودکان در مقایسه با بزرگسالان تمایل بیشتری به فعالیت بدنی و جنب و جوش دارند و همین موضوع باعث می‌شود تناسب بدنی بهتری هم داشته باشند البته باید این نکته را در نظر داشته باشید که کودکان به رشد و بلوغ کافی جسمانی، فیزیولوژی و روانی نرسیده‌اند؛ بنابراین حتما فعالیت‌هایشان باید با نظارت بزرگسالان انجام شود. همچنین با توجه به این‌که ورزش موجب افزایش دمای بدن می‌شود، برای مقابله با کم‌آبی حتما باید هنگام ورزش و فعالیت‌های فیزیکی آب کافی در دسترس کودکان قرار دهید.

دانش‌آموزان معمولا وقتی از مدرسه به خانه برمی‌گردند، چندان توجهی به حالت نشستن خود ندارند و به همین دلیل در وضع نامناسبی مشغول انجام تکالیف مدرسه می‌شوند بنابراین بیشتر آنها هنگام نوشتن تکالیف، به حالت چمباتمه یا درازکش قرار می‌گیرند؛ غافل از این‌که چنین شرایطی در طولانی‌مدت می‌تواند به بروز دردهای عضلانی، آسیب ستون فقرات و گاه تشدید خمیدگی پشت (قوز) یا قوس کمر منجر شود.

دکتر رئیس‌السادات ضمن بیان این نکات می‌افزاید: بهتر است در خانه هم از میز و صندلی متناسب با قد و قامت دانش‌آموز استفاده شود و چنانچه این شرایط فراهم نیست، می‌توانید از میزهای کوتاه کمک بگیرید تا زمانی که دانش‌آموز روی زمین می‌نشیند، براحتی به جایی تکیه داده و تکالیفش را انجام دهد. البته باز هم بر این نکته تاکید می‌شود که هر از گاهی کودک باید از جای خود بلند شود و وضع خود را تغییر دهد.

بسیاری از والدین نمی‌دانند چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنند تا مشکلات اسکلتی، عضلانی کودک بموقع تشخیص داده شده و برطرف شود.

دکتر رییس‌السادات در این‌باره می‌گوید: برخی از مشکلات عصبی، عضلانی و اسکلتی نهفته است و با معاینه کامل پزشک تشخیص داده می‌شود. بنابراین خوب است از همان ابتدا و پیش از شروع دبستان، کودکان معاینه و غربالگری شوند؛ چراکه در این سنین بسیاری از ناهنجاری‌ها قابل اصلاح است یا حداقل می‌توان از شدت پیشرفت آنها کاست.

به گفته وی، زمانی که کودک سابقه خانوادگی مثبت یا علائم خفیف ناهنجاری‌ را داشته باشد، مراجعه بموقع به پزشک می‌تواند به بهبود سریع‌تر او منجر شود. وجود برخی از مشکلات خفیف عضلانی، اسکلتی مانند اختلالات کف پا یا زانوها در کودکان زیر پنج سال طبیعی است؛ بنابراین بررسی از سوی پزشک متخصص می‌تواند از درمان‌های نابجا و اضافی جلوگیری کرده و نگرانی‌ والدین را کاهش دهد.