طرح‌های غیرکاربردی برای آلودگی

از آنجا که صحبت از وضعیت آلودگی هوای شهر تهران هم حربه‌ای شده برای چالش‌های سیاسی، آیت‌الله محسنی‌گرکانی در ابتدای نامه خود به رییس‌جمهور ضمن تاکید بر این که این نامه با اخلاص و خالی از هر گونه شائبه سیاسی است، انتظارات خود را در قالب پنج پیشنهاد مطرح کرده که در راس آنها توسعه مترو قرار دارد، اما به جزئیات این پیشنهادها اشاره نشده است.

این اولین بار است که مقامی عالی‌رتبه در نامه‌ای به عالی‌ترین مقام اجرایی کشور، وضعیت آلودگی هوای تهران که البته گریبان سایر کلانشهرهای کشور را هم گرفته، گوشزد می‌کند و راهکار می‌دهد.

اما موضوع، بحث جدیدی نیست چرا که برنامه جامع کاهش آلودگی هوا سال 1379 در هیات دولت وقت به تصویب رسید.

در این برنامه قرار شد طی یک دوره 10 ساله میزان آلودگی هوا به حد استانداردهای ملی تقلیل یابد که امسال با گذشت یک دهه از این مصوبه نه تنها هوای تهران بهتر نشده، بلکه تهران رکورد بیشترین روزهای آلودگی را هم زده است.

گزارش وضعیت آلودگی هوای پایتخت در 10ماهه ابتدایی سال 90 از سوی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران هفته گذشته منتشر شد.

براساس این گزارش از 306 روز ده ماهه نخست امسال تنها دو روز هوای تهران پاک بوده، 111 روز هوا در شرایط سالم قرار داشته و تعداد روزهای ناسالم و بسیار ناسالم 193‌روز بوده است.

ضمن این که سه روز در وضعیت بسیار ناسالم قرار داشته و به عبارتی 63.4 درصد روزهای سال هوا ناسالم و بسیار ناسالم و تنها 36.6 درصد روزهای سال نیز هوا سالم و پاک بوده است.

بنا بر این، گزارش تعداد روزهای سالم و پاک هوای تهران از 269 روز در سال 88 به 224 روز در سال 89 و 113 روز در سال 90 کاهش پیدا کرده است.

در دی ماه امسال جاری نیز هوای تهران 24 روز ناسالم و تنها شش روز سالم بوده که در مقایسه با مدت مشابه در سال‌های 88 و 89 در وضعیت نامطلوب‌تری قرار داشته است.

این عدد و رقم‌ها را کنار هم که بگذاریم مشخص می‌شود نامه رییس دیوان‌عالی کشور نه تنها سیاسی نبوده بلکه تنها از سر دلسوزی و انجام وظیفه بوده است.

وحید نوروزی، مشاور معاون شهردار تهران در امور محیط زیست ارسال نامه به رئیس‌جمهور با موضوع آلودگی هوا از طرف یک مقام عالی‌رتبه قضایی را به فال نیک گرفته و به ایسنا می‌گوید: این به معنای آن است که داشتن هوای پاک در هیچ دوره‌ای سیاست و سیاست‌بازی نمی‌شناسد؛ چرا که همگان از هر جناح سیاسی از یک هوا تنفس می‌کنند و این امر با هوشمندی در این نامه مطرح شده که آلودگی هوا موضوعی سیاسی نیست و کسانی که درباره هوا صحبت می‌کنند، انگ سیاسی بر نمی‌تابند.

او با اشاره به تاکید این نامه بر تردد فراوان خودروهای شخصی و دولتی به عنوان عوامل آلودگی هوا، ادامه می‌دهد: گر چه تعداد خودروهای دولتی به مراتب کمتر از خودروهای شخصی است اما متاسفانه شرایط این خودروها که بسیار بدتر از خودروهای شخصی است، به آلودگی هوا دامن می‌زند.

نوروزی با تاکید بر این که آلایندگی خودروهای دولتی جدی گرفته نمی‌شود، اضافه می‌کند: برخی از ارگان‌های دولتی بعضا اتوبوس‌هایی دارند که به دلیل فرسودگی از دایره حمل و نقل شهری کنار گذاشته شده‌اند، اما با اعمال تغییرات به عنوان سرویس این ارگان‌ها تردد می‌کنند که این مساله جای نگرانی دارد.

بحث بر سر تشکیل پرونده قضایی و محکوم کردن مسوولانی که در امر کنترل آلودگی هوا کوتاهی می‌کنند، مدت‌هاست که مطرح شده و مشاور معاون شهردار تهران نیز خواستار رسیدگی قوه قضاییه به شیوه مسوولان دولتی در عدم اجرای مصوبات مجلس و حتی مصوبات خود دولت شده است.

نوروزی می‌گوید: البته پیشنهادهایی در این زمینه همچون تشکیل «کارگروه ویژه آلودگی هوا» و حتی تشکیل «دادگاه ویژه آلودگی هوا در قوه قضاییه» ارائه شده که همچنان مورد تاکید است.

هر چند دادگاهی شدن مسوولانی که از توجه به سلامت مردم شانه خالی کرده اند، اتفاق مناسب و خوبی به نظر می‌رسد؛ اما ظاهرا این مسائل فقط در حد خبر باقی می‌مانند، در حالی که راه‌های گریز مسوولان از قانون بسته نیست.

مدیرکل بهداشت محیط و کار وزارت بهداشت، سال گذشته اعلام کرد: وزارت بهداشت هر سال مطالعات دقیقی را درباره اثرات آلودگی هوا بر سلامت مردم انجام می‌دهد، این مطالعه در سال 88 نیز انجام شد و نشان داد که بین 3500 تا 4000 نفر به علت عوارض ناشی از آلودگی‌ها فوت کردند.

به گفته کاظم ندافی، بیشتر افرادی که بر اثر آ‌لودگی هوا جان خود را از دست دادند به بیماری‌های قلبی، عروقی، تنفسی مثل آسم مبتلا بودند یا افراد سالخورده بودند.

چندی پیش که باز بحث تعداد قربانیان آلودگی هوا و نبود عدد و رقم در این خصوص مطرح شد، رئیس مرکز تحقیقات پزشکی قانونی کشور با اعلام این‌که هیچ مرجع و دستگاهی که بتواند مرگ ناشی از تاثیر مستقیم آلودگی هوا را تشخیص دهد وجود ندارد، گفت: تحقیقات نشان داده که ریه افراد سیگاری که در شمال کشور زندگی می‌کنند به ریه افراد غیرسیگاری در تهران از نظر بیماری و مصدومیت شباهت دارد.

محمود خدادوست در مورد برخی اخبار و گزارش‌ها مبنی بر اعلام آمار فوتی‌های تهران بر اثر آلودگی هوا افزود: پزشکی قانونی کشور تنها مرجع اعلام آمار، کالبد شکافی و تشخیص فوت در کشور است و به جرات می‌توانم بگویم که با هیچ ابزاری نمی‌توان عنوان کرد که فردی تنها بر اثر آلودگی هوا فوت کرده ‌است و این‌که رسانه و یا مرجعی اعلام کند مرگ این تعداد شهروند تنها به دلیل آلودگی هوا بوده دروغ بزرگ است.

بر این اساس اگر دادگاهی هم تشکیل شود ظاهرا چون مشخص نمی‌شود چه کسانی بر اثر آلودگی هوای تهران فوت شده‌اند، محکومی هم در کار نخواهد بود. ناگفته نماند که همه منابع علمی و پزشکی بر آثار سوء جسمی و روانی آلودگی هوا تاکید دارند.

در سال‌های اخیر راهکارهای کاربردی و غیرکاربردی زیادی در خصوص کاهش آلودگی هوای تهران مطرح بوده است، اما دیروز همزمان با خبر نامه رئیس دیوان‌عالی کشور، قائم‌مقام سازمان حفاظت محیط زیست از توزیع دستگاه‌های کاهنده آلودگی هوا در منازل از سال آینده خبر داد و به ایسنا گفت: دستگاه‌های تصفیه هوای محیط‌های بسته با قیمت 100 هزار تومان از سال 91 عرضه می‌شود.

این مساله در حالی مطرح می‌شود که مدیرکل تجهیزات پزشکی وزارت بهداشت آذر امسال اعلام کرد: تجهیزات و وسایل مجازی برای تصفیه آلودگی هوا که از وزارت بهداشت مجوز داشته باشد نداریم، اما اکسیژن‌سازها و وسایل مجاز تصفیه آلودگی‌های میکروبی داروخانه‌ها موثرند.

به گفته رضا شاهمرادی، این دستگاه‌ها معمولا گرد و غبارهای هوا را که حامل میکروب هستند فیلتر و به کمک اشعه UV و گاز ازن هوا را میکروب‌کشی می‌کند؛ اما این دستگاه‌های گران‌قیمت هیچ تاثیری بر گازهای سمی مانند منواکسیدکربن و اکسیدهای نیتروژن و گوگرد ندارد.

با این تفاسیر، این سوال همچنان پا برجاست که طرح‌های موقت مانند سراسری شدن تردد خودروها براساس زوج و فرد بودن پلاک‌ها یا طرح‌های غیرکاربردی مانند توزیع دستگاه کاهش آلودگی هوای تهران تا کی می‌تواند اجرای برنامه جامع کاهش آلودگی هوا را به تاخیر بیندازد.

مستوره برادران‌نصیری - گروه جامعه