کاشان، سبزترین همسایه کویر

شاید بتوان علت دیگر شهرت کاشان را واقعه حمام فین و قتل امیرکبیر در آن دانست. البته از تپه‌های سیلک هم نباید گذشت که از اولین مراکز تمدن ایران و جهان محسوب می‌شود. باید این نکته را نیز گوشزد کرد که همه بضاعت کاشان برای گردشگران منحصر به این موارد نیست و اگر کسی بخواهد کاشان را آن‌گونه که شایسته است، ببیند، می‌توان صدها اثر دیدنی و جاذبه‌های گردشگری را در این شهر جستجو کرد.

شهر کاشان در فاصله ۲۴۰ کیلومتری جنوب تهران و در حدفاصل کوه کرکس، نطنز و دشت کویر قرار گرفته است. این شهرستان از شمال به آران و بیدگل، از جنوب به نطنز و اردستان، از غرب به کوه کرکس و سیاه کوه و شهرستان محلات و اراک و از شرق به کویر مرکزی ایران محدود می‌شود.

در مورد معنی نام کاشان، روایات متعددی وجود دارد. زبان‌شناسان بر این باورند که کاشان به خانه‌های تابستانی گفته می‌شود که از چوب و نی ساخته شده باشد. البته کاشان به دارالمومنین، شهر عقرب‌ها و دروازه کویر هم مشهور است.

آثار تاریخی و دیدنی فراوانی در این شهر وجود دارد که از آن میان می‌توان به باغ فین، مسجد و مدرسه آقابزرگ، خانه عامری‌ها، خانه عباسی‌ها، خانه طباطبایی، خانه بروجردی، حمام سلطان امیراحمد و قبر شاه‌عباس صفوی... اشاره کرد.

تپه‌های موسوم به سیلک واقع در 2 کیلومتری جنوب غربی کاشان یکی از کهن‌ترین مراکز استقرار بشر در فلات مرکزی ایران به شمار می‌آید. اینجا محل استقرار یکی از قدیمی‌ترین تمدن‌های ایران بوده است. خوشبختانه این تپه‌ها در مسیر منتهی به باغ فین قرار دارد و شما در سفر به کاشان می‌توانید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کنید که قبل از رسیدن به باغ فین به سیلک رفته و آنجا را نیز ببینید.

حدود 7000 سال پیش مردم سیلک، پایه و اساس تمدنی را بنیان نهادند که در دوره‌های مختلف پیشرفت شایانی داشته است. نشانه‌هایی از این پیشرفت و ترقی را می‌توان در آثار سفالین و اشیای مسی و مفرغی به‌دست آمده از این تپه‌ها (تپه‌های شمالی و جنوبی سیلک) که امروزه زینت‌بخش اکثر موزه‌های معتبر ایران و جهان است، مشاهده کرد. خوشبختانه امروز در کنار این تپه‌ها، موزه کوچکی از کشفیات باستان‌شناسی وجود دارد و علاوه بر آن شما می‌توانید اسکلت‌های چندهزار ساله را که به همان صورت کشف شده در محل حفظ و به نمایش گذاشته شده‌اند، ببینید.

یکی از سنن دیرین مردم فین کاشان، از قرون اولیه اسلامی تاکنون، رسمی است به نام «قالیشویان» که در نزدیک‌ترین جمعه به روز 17 مهر ماه در مشهد اردهال کاشان به یاد شهادت سلطان علی فرزند امام محمد باقر(ع) برگزار می‌شود. از چند روز قبل از این تاریخ، سیل جمعیت از پیر، جوان، زن و مرد برای شرکت در این آیین به مشهد اردهال روی می‌آورند.

در صبح این روز، هزاران تن از اهالی منطقه چوب به دست در محل چشمه آبی که در کنار بقعه شاهزاده سلطان حسین قرار دارد (محل شستن قالی) گرد‌می‌آیند و با شعار یاحسین یاحسین به طرف مرقد سلطان علی‌بن محمد باقر(ع) حرکت می‌کنند.

در ادامه مردم به نوحه‌خوانی و عزاداری می‌پردازند و پس از دقایقی، چوب به دست‌ها یکی از قالی‌های داخل حرم را برای شستن از خادمان امامزاده تحویل می‌گیرند. سپس قالی را لوله کرده و بر دوش می‌گذارند و آن را از صحن صفا خارج می‌کنند و در حالی که علم و کتل‌هایی در جلوی جمعیت حرکت می‌کند، حسین حسین‌گویان، قالی را به طرف چشمه آبی که در کنار بقعه شاهزاده سلطان حسین روان است، می‌برند. سپس قالیشویان قالی را به آب انداخته، چوب‌های خود را به آب زده و قالی را خیس می‌کنند و بعد از دقایقی در حالی که قالی خیس را در پناه چوب‌های خود سر دست گرفته‌اند، حسین حسین‌گویان به طرف محل برگزاری مراسم «مرقد سلطان علی‌بن محمد باقر(ع)» برمی‌گردند. این قالی سمبل جنازه مطهر امامزاده است و قالیشویان همانند جسدی که می‌خواهند به خاک بسپارند، نمی‌پذیرند که قالی را (جنازه را) تحویل دهند. در طول مراسم حمل قالی غیر از اهالی فین هیچ‌کس دیگری حق دست زدن به قالی را ندارد و تنها با عزاداری و سینه‌زنی می‌توانند جمع قالیشویان را همراهی کنند.

برخی دیگر از اماکن دیدنی شهر کاشان عبارتند از: مدرسه آقا بزرگ (دوره قاجار) واقع در خیابان فاضل نراقی

بازار کاشان: (قرن چهارم و دوره صفویه) این بازار از تقاطع خیابان باباافضل و میدان کمال‌الملک تا حدود دروازه دولت ادامه دارد. در مجموعه تاریخی بازار، علاوه بر راسته بازارهای اصلی نظیر مسگرها، زرگرها، کفاش‌ها، بزازها و بازارچه‌های میانچال، ملک، ضرابخانه و رنگرزها، مساجد، بقاع، کاروانسراها، تیمچه‌ها، حمام‌ها و آب‌انبارهای متعدد و مختلفی وجود دارد. مسجد جامع کاشان که در قرن پنجم ساخته شده است نیز در خیابان باباافضل
واقع شده است.

احسان محمدحسینی