سوغات کرمان تنها زیره نیست!

پسته میوه خاص و سوغات ویژه کرمان، کیفیت و تنوع فراوانی دارد و از دیدگاهی دیگر، به عنوان یکی از محصولات کشاورزی ارزشمند، پشتوانه اقتصاد کشور است. انواع پسته کرمان عبارتند از: کله قوچی، اوحدی، رباطی، بادامی، کدویی، راوری و ممتاز. قاووت که در لهجه کرمانی به آن قُووِتو می‌گویند، از سوغاتی‌های کرمان است که قدمتی طولانی دارد.

این پودر خوراکی که در واقع باید آن را نوعی شیرینی به حساب آورد در انواع مختلفی تولید می‌شود و طعم‌های متفاوتی دارد.

برای تهیه قووتو دانه گیاهان زیادی مانند سیاه دانه، خرفه، قهوه، جو، بذرکتان، موردانه، هل باد و... را کمی برشته کرده و با شکر مخلوط و سپس آسیاب نموده و به این ترتیب پودر قهوه‌ای رنگی بدست می‌آید و همان طور که از نامش پیداست بسیار مقوی است. انواع دیگر آن پسته‌ای، نارگیلی و نخودی است که در هرکدام به ترتیب پسته، نارگیل و نخود با شکر مخلوط می‌شود.

عطریات و عرقیات: به‌طور کلی کرمانی‌ها به داروهای گیاهی اعتقاد خاصی دارند و از زمان‌های قدیم تهیه عرقیات با کیفیت بسیار عالی در خانه‌ها مرسوم بوده است. در منطقه لاله‌زار در نزدیکی بافت، عرقیات و بویژه گلاب بسیار عالی تهیه می‌شود.

قالیبافی: بافتن فرش یکی از هنرهای رایج در کرمان از روزگاران قدیم بوده است. «سر پرسی سایکس» در سفرنامه خود در این خصوص آورده: کرمان تا همین اواخر برای شال‌های اعلای خود اشتهار تامی داشته ولی امروز صنعت قالیبافی گوی سبقت را از صنعت مزبور ربوده است. طرح‌های معروف قالی کرمان عبارت است از: شاه عباسی، افشان، ترنجی، خوشه، برگ فرنگی، درختی، شکارگاه و قاب قرآنی.

قالیچه‌های افشار: در منطقه سیرجان قالیچه‌هایی موسوم به افشاری بافته می‌شود که دارای شهرت خاصی است. این قالیچه‌ها توسط ایل افشار که به کرمان کوچ کرده‌اند بافته می‌شود. در واقع اصالت قالیچه‌های کرمان را در کارهای ایلات افشار باید جستجو کرد که نقشه و طرز بافت آنها وجه مشترکی از هنر مردم آذربایجان و کرمان است که به خوبی با هم آمیخته شده‌اند.

گلیم شیریکی پیچ: شیریکی پیچ نامی است که بافندگان ایلیاتی و گاه روستایی کرمان به نوع خاصی از گلیم می‌دهند. این نوع گلیم که در اصطلاح بومی با عناوین شیریکی پیچ و سوزنی نیز از آن یاد می‌شود ظاهری همانند قالی دارد و بافت آن نیز درست به اندازه بافت قالی مشکل و وقت‌گیر است. شیریکی پیچ در مناطق عشایری و روستایی شهرهای سیرجان، بافق و کرمان بافته می‌شود.

پته‌دوزی: نوعی سوزن‌دوزی ایرانی است که از دوخت ریس‌های پشمی رنگین روی شال زمینه در طرح‌های زیبایی چون بوته، سرو و ترنج پدید می‌آید و منظره‌ای بدیع از گل و بوته‌های رنگین را که حاصل تلاش دختران و زنان زحمتکش کرمانی است، جلوه‌گر می‌کند. پته به‌طور انحصاری در کرمان تهیه می‌شود و دوخت آن در تمام شهرستان‌ها و روستا‌های اطراف استان بویژه کرمان، سیرجان و رفسنجان رایج است. یکی از نمونه‌های بسیار زیبای پته که دوخت بسیار بدیع و بی‌نظیری دارد، روپوش مقبره شاه نعمت‌الله ولی است. تاریخ دوخت این پته سال 1285 است. این اثر نتیجه 2 سال کار مداوم 16 زن پته‌دوز کرمانی بر پارچه‌ای به طول 355 سانتی‌متر و عرض 210 سانتی‌متر است.

شال‌بافی: شال‌بافی یکی از هنر‌های قدیمی و اصیل صنایع دستی در هوتک کرمان است. این صنعت خانگی است و کارگاهش در خانه‌ها قرار دارد.

عریض بافی: عریض، پارچه دستباف پشمی و کمی ضخیم است که روی آن زنان پته‌دوز، پته‌دوزی انجام می‌دهند. در گذشته از عریض استفاده‌های دیگری نظیر کت و پالتو می‌شد، ولی امروزه مصرف عریض بسیار کم و حتی در پته‌دوزی نیز محدود شده است.

نمد مالی: نمد مالی یکی دیگر از هنرهای رایج درگذشته بوده که متاسفانه آن نیز منسوخ شده است. در ایران معمولا اتاق را در تابستان با نمد و در زمستان با قالی فرش می‌کردند.

عبابافی: از دیگر هنرهای سنتی کرمان عبابافی بوده است که متاسفانه این هنر نیز مانند نمدمالی و شال‌بافی منسوخ و متروک شده است. از دیگر صنایع دستی رایج در استان کرمان، باید از ترمه‌بافی نام برد که البته تولید آن محدود به چند صنعتگر هنرمند شده است.

فاطمه کردی