لحظه‌های شیرین زندگی در قاب کوچک

ساختمان پخش و تولید سیما محل استودیوی ضبط برنامه «گلبرگ» است. برنامه به پایان رسیده است. جواد بیگ‌محمدی (تهیه‌کننده) به همراه مجری و کارشناس برنامه ایستاده و مشغول صحبت هستند.

بیگ‌محمدی دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد در رشته الهیات است و نزدیک 10 سال تجربه تهیه‌کنندگی دارد و برنامه‌های مختلفی را همچون کوچه‌های بی‌قرار، لحظه‌های بارانی و... تهیه کرده است. او از شکل‌گیری طرح اولیه برنامه گلبرگ می‌گوید: «چند سال پیش که درسی به نام آیین زندگی را در یکی از دانشگاه‌های تهران تدریس می‌کردم، تصورم این بود که دانشجویان اطلاع بسیار کمی از فصول مربوط به زندگی مشترک و مشکلات ازدواج و... دارند. همین مساله انگیزه‌ای شد برای ارائه طرح برنامه‌ای در این خصوص به شبکه سوم؛ البته مباحث اخلاقی نظیر ارتباط دختر و پسر، نوع برخورد با والدین و مسائلی از این دست را نیز در ذهن داشتم. در ادامه و با دعوت از آقای دهنوی به عنوان کارشناس برنامه، گلبرگ بیشتر به بیان مسائلی در زمینه ازدواج اختصاص یافت. نحوه انتخاب همسر، مهریه، خواستگاری و...»

تهیه‌کننده برنامه ادامه می‌دهد: «ما در یک سال آغازین این برنامه بیشتر با سوالاتی روبه‌رو بوده‌ایم که درخصوص ازدواج و اقدامات قبل از زندگی مشترک پرسیده می‌شد، اما رفته‌رفته وارد مشکلات بعد از زندگی مشترک و برگزاری مراسم عروسی شدیم. در حال حاضر نیز به روابط بین فردی در خانواده و رنجش، جدایی و اختلاف زوج‌ها با یکدیگر می‌پردازیم.»

وجه پرسشگرانه برنامه گلبرگ و نوع ارتباط آن با مخاطب این فرصت را به وجود آورده است که بیننده برنامه سهم بسزایی در جهت‌دهی موضوعات برنامه داشته باشد.

بیگ‌‌محمدی در این‌باره می‌گوید: «یکی از بهترین شیوه‌های طرح موضوع، پاسخگویی به سوالات مردم است. در هر برنامه چیزی حدود 7 تا 10 هزار پیامک به دست ما می‌رسد و آقای دهنوی نیز به خاطر احترام به مخاطب و دوری از پراکنده‌گویی در برنامه، مباحث را فصل‌بندی می‌کند و سوالات مردم را در طبقه‌بندی‌ها جای می‌دهد.»

او اضافه می‌کند: «به دلیل زمان کم برنامه شخصا مایل بودم نیمی از زمان را به سوالات متنوع و پراکنده مخاطب پاسخ می‌دادیم. چراکه در میان فصل‌بندی‌های موضوعی، ممکن است سوالاتی نیز خارج از بحث پرسیده شود که ما طبق سیاست برنامه پاسخگویی به چنین سوالاتی را به زمان دیگری موکول می‌کنیم و متاسفانه بیننده مجبور می‌شود پاسخ خود را با تاخیر دریافت نماید و امیدوارم بتوانیم هرچه زودتر این مشکل را برطرف کنیم و به هدف اصلیمان که رضایت همه مخاطبانمان است، نزدیک شویم. مواقعی نیز در میان سوالات مربوط به خانواده، مباحثی در رابطه با تربیت کودک مطرح می‌شود و این مساله باعث شد تا در آینده نزدیک، طرحی را در این خصوص در برنامه پیاده کنیم تا ضمن پاسخگویی به مسائل بین زوجین، به تربیت فرزند نیز نگاهی داشته باشیم.»

شاهین آرپناهی از سال 82 همکاریش را با شبکه 3 سیما آغاز کرده و در این مدت در برنامه‌هایی چون پنجره روز، جشنواره امید، باز باران، بوی باران و... حضور داشته است. او که از ابتدا در برنامه «گلبرگ» به عنوان مجری همکاری کرده است، نوع اجرای این برنامه گفت‌و‌گویی را بیشتر وام‌دار برنامه‌ای به نام کنکاش (سیمای مرکز خوزستان) می‌داند و می‌گوید: «برنامه زنده کنکاش که به طرح مساله درخصوص مباحث روان‌شناسی، خانوادگی، حقوقی و... اختصاص داشت از جمله برنامه‌هایی بود که تجربیات ارزشمندی را در زمینه برنامه زنده و ارتباط با مخاطب در اختیار من گذاشت. امروز حدود 10 سال از اجرای آن برنامه گذشته است، برنامه گلبرگ نیز به نوعی ساده شده اجرایم در آن برنامه است.»

آرپناهی از جمله مجریانی است که در اجرا به متن متکی نیست. وی اضافه می‌کند: «از ابتدای کارم در تلویزیون با این موضوع مشکل داشتم و یکی از ضعف‌های مربوط به اجرا‌های اول را نیز خواندن از روی متن می‌دانم و برنامه کنکاش برای اولین‌بار این فرصت را برای من ایجاد کرد که ارتباط بی‌تکلفی با مخاطب برقرار کنم و خودم باشم. هیچ‌گاه در اجرای این برنامه سعی نکرده‌ام هیجانی خاص را به بیننده منتقل کنم و برایم بیش از هر چیز ارتباط چهره به چهره و آرامش مطرح است. به این معنی که وقتی به لنز دوربین نگاه می‌کنم همان احساس را دارم که در چشمان مخاطب نگاه می‌کنم. پس سعی می‌کنم روی آنتن خیلی عادی حرف بزنم، البته با حفظ مختصات و ویژگی‌های رسمی تلویزیون. هیچ جمله‌ای را از قبل آماده نمی‌کنم و در لحظه و مطابق با حس درونی خودم و حسی که از پیامک مردم دریافت می‌کنم به اجرای برنامه می‌پردازم. شاید خیلی‌ها هم از سبک اجرای من خوششان نیاید، اما گلبرگ مخاطبان خاصی دارد که این سبک و سیاق را پسندیده‌اند.»

این نوع ارتباط با مخاطب لازمه بستری است که بتواند مباحث تلفیقی معارفی و روان‌شناختی را ارائه دهد. حسین دهنوی (کارشناس برنامه) در این خصوص معتقد است: « طرح چنین مباحثی می‌بایست در حوزه معارف دینی و آموزه‌های عصمت و طهارت و نیز علوم روز شکل گیرد. چراکه دین برای سعادت بشر است و علوم انسانی در پی آنند که گره‌ای از مشکلات انسان باز کنند. پس لازمه اثر‌گذاری، بیان مسائل در این دو بعد و تلفیق آن به طریقی محسوس، مصداقی و کاربردی است.»

پیوند مسائل حوزه دین و روان‌شناسی امروز یکی از ویژگی‌های ساخت رسانه‌ای برنامه‌ای مثل گلبرگ است، اما مصداق کاربردی آن چگونه در قالب کلام رسانه‌ای می‌گنجد؟ حسین دهنوی چنین پاسخ می‌دهد: «در این برنامه از قبل بیشترین مشکلات مخاطبان را فهرست کرده‌ایم. سپس به سراغ روان‌شناسی رفته‌ایم و به جواب‌های قابل تاملی رسیده‌ایم، در حوزه دین نیز به کلید‌هایی برای یافتن پاسخ رسیده‌ایم. در این راه نیز از مدارک باارزشی همچون کلام ائمه اطهار(ع) بهره می‌بریم. در هر زمینه‌ای که با پذیرش امامان معصوم روبه‌رو شویم، می‌توان به عنوان مصداقی کاربردی در زندگی از آن استفاده کرد. چراکه دین در هر حوزه از زندگی و مخصوصا در مسائل مربوط به خانواده راهکاری عملی در اختیار ما گذاشته است. ما در برنامه گلبرگ این راهکارها را با زبانی امروزی و با بیانی صادقانه مطرح می‌کنیم تا مخاطب احساس کند که این کارشناس در زندگی شخصی به این نتایج رسیده است و دارد به آنها عمل می‌کند.

حرف باید در باور گوینده باشد در غیر این صورت کلامی است که شیرینی و پذیرشی به اندازه 2 یا 3 جلسه را دارد و پس از آن از یاد می‌رود. اما می‌بینید که گلبرگ 3 سال روی آنتن قرار دارد و مخاطب ما کم که نمی‌شود، هر روز افزایش نیز می‌یابد.»

اما آنچه امروز به عنوان شاخصه‌های تربیتی در بسیاری از جوامع ترویج می‌یابد، اصولی ریشه‌ای در فرهنگ و مذهب ماست که در پاره‌ای موارد با استناد به کلام بزرگان دین و فرهنگ ما مسائل نوینی در حوزه روان‌شناختی و تربیتی به خود ما نیز برگردانده می‌شود که با پذیرش نیز مواجه است. دهنوی مهم‌ترین دلیل این پذیرش را در نوع بیان می‌داند و می‌گوید: «ما هم در دین و هم در آموزه‌های اخلاقی‌مان مدارک بسیاری داریم تا با بهره‌مندی از آنها زندگی را زیباتر و ارزشنمدتر سازیم. امامان معصوم ما آدم‌شناس بودند و به منبع وحی متصل، پس نسخه‌ای را در اختیار ما قرار دادند که امروز هم می‌توان از آن استفاده برد. اما این مسائل در بسیاری از برنامه‌ها بخوبی بیان نمی‌شود. گلبرگ جذاب است چون شیرینی دین را به بیننده می‌چشاند و با یک بیان ساده حرفی را که 1400 سال پیش امام صادق(ع) در حوزه مسائل خانوادگی بیان کرده‌اند و امروز دکتر جان‌گری در کتاب مردان مریخی- زنان ونوسی می‌نویسد، به مخاطب انتقال می‌دهد.»

گلبرگ برنامه‌ای است که با وجود مخاطبانی که عمدتا روال حرکتی این برنامه را می‌پسندند، نقدهایی هم بر آن وارد می‌شود. مجری گلبرگ ضمن اشاره به این مساله می‌گوید: «برنامه گلبرگ روال خود را با طمانینه در طول این 3 سال ادامه داده است و در این مدت سعی نکردیم با دستکاری‌های مدام منطقی را که بر کار حاکم است، تغییر دهیم.»

آرپناهی همچنین درباره ارتباطش با کارشناس برنامه و پیشبرد مباحث می‌گوید: «کسانی که بنده را به عنوان مجری در این برنامه انتخاب کردند، می‌دانستند که بنده در حوزه کارگاه‌های شخصیت‌شناسی و روان‌شناختی دستی بر آتش دارم. اما بنده صرفا به عنوان مجری فعال هستم، هرچند بسیاری از گفته‌های آقای دهنوی را در آموزه‌هایم به صورت تجربی کسب کرده‌ام، اما روی آنتن به انتقال آنها نمی‌پردازم و در بسیاری موارد نیز از کلام آقای دهنوی استفاده می‌کنم.»