معجزه دموکراتیک اندونزی

این مساله به اندازه خود اندونزی پیچیده است. بندیکت آندرسون، ریشه‌های این موضوع را در فرهنگ جاوه‌ای اندونزی، بویژه سنت مذهبی وایانگ می‌داند. طبق نظر آندرسون برخلاف ادیان بزرگ خاور نزدیک... مذهب وایانگ، پیامبر، کتاب مقدس، منجی، و... ندارد. تنوع بی‌پایان و یگانگی وجهه اجتماعی خاص آن نشان می‌دهد که وایانگ تنوع زندگی انسان را از دریچه فرهنگ جاوه‌ای بازتاب می دهد.

بطور خلاصه فرهنگ جاوه‌ای به اندونزی کمک می‌کند تا افکار متفاوت را بگونه‌ای که برای یک دموکراسی نوپا نیاز است، مدیریت کند.

از سوی دیگر، باید سنت ریشه‌دار اندونزیایی  حل اختلافات از طریق مشورت و هم‌رایی را نیز در نظر داشت. البته این سنت همواره نتوانسته از خشونت بویژه کشتارهای متعاقب کودتای سال 1966 علیه سوکارنو جلوگیری کند.

علاوه بر این 10 سال پیش ودر دوران بحران مالی آسیا، فوران دوباره خشونت‌های ضد چینی باعث شد تا چینی ‌های زیادی  از اندونزی بگریزند. با این وجود، هم اکنون بسیاری از چینی‌ها به اندونزی بازگشته‌اند وبه عنوان پدیده‌ای فوق‌العاده، فرهنگ و زبان چینی که دهه‌ها در اندونزی ممنوع بود، اجازه نشر آزادانه را یافته است.

در مقابل، آزادی فرهنگ و زبان کردی درترکیه یکی دیگر از پیشرفته‌ترین اعضای  سازمان کنفرانس اسلامی را درنظر بگیرید.

عملکرد اندونزی  در مقایسه با ایالات‌متحده، حتی چشمگیرتر نیز به نظر می‌آید. آمریکایی‌ها با اشاره به حملات تروریستی 11 سپتامبر پسرفت دموکراتیک خود را توجیه می‌کنند.  اندونزی نیز کمتر از یک سال پس از یازده سپتامبر -در 12 اکتبر2002- با بمب‌گذاری در بالی مورد تهاجم قرار گرفت ولی برخلاف آمریکا دموکراسی خودرا مستحکم‌تر کرد.

در سال 2005 خانه آزادی اعلام کرد اندونزی از «نسبتا آزاد» به« آزاد» تغییر جایگاه داده است. ساسیلو بمبنگ یادهویونو، رئیس‌جمهور اندونزی به خاطر این موفقیت شگرف، شایسته تقدیر زیادی است.

در دوران رهبری‌ وی، منازعه طولانی مدت و دردناک آچه بطور صلح‌آمیزی حل شد. بعضی‌ها سونامی سال 2004 که موجب کشته شدن  صدهاهزارنفر از مردم آچه شد را دلیل این موفقیت می دانند؛ درحالیکه سریلانکا نیز از این سونامی به شدت آسیب دید ولی از آن پس درگیری با ببرهای تامیل شدیدتر شد.

گرچه شماری  از آمریکایی‌ها موفقیت دموکراسی اندونزی را خواستارند ولی بزرگترین تهدید برای  دموکراسی اندونزی ازجانب آمریکا است. مسلمانان اندونزی با دراختیارداشتن فناوری‌های نوین براحتی می توانند اوضاع مصیبت بار فلسسطینیان در غزه، عواقب فاجعه بار حمله آمریکا به عراق وافغانستان و سکوت آمریکا در قبال مورد تهاجم واقع شدن لبنان در سال 2006 را مشاهده کنند.

بسیاری از آمریکایی‌ها از اینکه دولت سکولار ترکیه - عضو دیرین ناتو - اجازه استفاده نیروهای آمریکایی از خاک ترکیه به عنوان پایگاهی برای حمله به عراق را صادر نکرد، متحیر شدند. پس وقتی که جامعه  نسبتا سکولار ترکیه می‌تواند در احساسات ضدآمریکایی غوطه‌ور شود جامعه اندونزی نیز می‌تواند اینگونه باشد.

در واقع کشمکش اصلی میان کسانی که می‌خواهند اندونزی، جامعه‌ای بنیادگرا شود با آنانی که در پی حفظ ماهیت بطورسنتی باز و متساهل فرهنگ جاوه‌ای هستند در جریان است. درحالیکه بسیاری از آمریکایی‌ها و اروپائیان خواستار پیروزی افکار مسلمانان میانه رو در اندونزی (وحنوب آسیا) هستند ولی در اغلب مواقع با سیاست‌های ضداسلامی خود میانه‌روها را تضعیف می‌کنند.

موضع آمریکا درباره کمک‌های نظامی را می‌توان به عنوان نمونه نام برد. شماری از اعضای سنای ایالات‌متحده با کاستن از کمک نظامی و محدود کردن آموزش نظامی اندونزیایی‌ها در آمریکا، خط مشی تنبیهی در قبال اندونزی را ادامه داده‌اند.

باید خاطر نشان ساخت که سیاست‌های تنبیهی خودابطالگرند. ارتش اندونزی در سال‌های اخیر الگویی را برای نیروهای نظامی کشورهای جهان سوم درباره پذیرش گذار به دموکراسی کامل ارائه داده است. در این کشور خطر کودتا وجود ندارد و ژنرال‌های ارشد همچون بمبنگ، که در دانشکده‌های نظامی ایالات‌متحده آموزش دیده‌اند به عنوان افرادی  دمکرات به اندونزی بازگشته‌اند.

تاسف‌آور است که نادیده گرفته شدن تغییرات صورت گرفته در اندونزی، توسعه دموکراتیک -ونقش آن به عنوان مشعل هدایت جهان اسلام به سوی آزادی و امید- را به مخاطره انداخته است. امید می‌رود باراک اوباما ،‌رئیس‌جمهور منتخب آمریکا که در اندونزی بزرگ شده، اندونزی متساهل را به خاطر داشته  و متناسب با  آن سیاست‌های ایالات‌متحده را شکل دهد.

* کیشور محبوبانی ، رئیس دانشکده سیاست‌گذاری عمومی در دانشگاه ملی سنگاپور است. آخرین کتاب وی «نیمکره جدید آسیا: جابجایی مقاومت‌ناپذیر قدرت جهانی به  شرق» نام دارد.

مترجم: یعقوب نعمتی وروجنی
منبع: گاردین