سامانه‌های هوشمند ابزاری موثر در تحقیقات لرزه‌نگاری

پیش‌بینی زلزله به حقیقت نزدیک میشود

این‌که زلزله‌ها در کجا رخ می‌دهند قابل پیش‌بینی است، اما این‌که در چه زمان و با چه قدرتی اتفاق می‌افتند هنوز یک معماست و در‌هاله‌ای از ابهام قرار دارد. در واقع با این‌که پیش‌بینی حوادث طبیعی از جمله زلزله از آرزوهای دیرینه بشر محسوب می‌شود، اما دانشمندان همچنان در تلاشند راهی برای پیش‌بینی حوادث کنترل‌نشدنی چون زلزله بیابند. اهمیت پیش‌بینی زلزله باعث شده نخستین همایش پیش‌بینی زلزله با محوریت پیش‌یابی زلزله در کشور برگزار شود که در آن به نصب و راه‌اندازی سامانه‌های هوشمند و ایستگاه‌های لرزه‌نگاری در کشوراشاره شده است .
کد خبر: ۲۱۷۴۷۵

مردم عامی، در کلامی ساده زلزله را حرکت ناگهانی زمین ناشی از خشم نیروهای ماوراء‌الطبیعه و خدایان بر بندگان عاصی و عصیانگر می‌دانند و شاید به همین دلیل است که سابقه پیش‌بینی زلزله به زمان امپراتوری‌های چین بر‌می‌گردد. آنها از منجمان می‌خواستند زلزله‌ها را پیش‌بینی کنند تا به این ترتیب از خشم خدایان در امان بمانند. 

البته اگرچه در گذر زمان دیدگاه عمومی نسبت به زلزله تغییر کرد، اما از آنجا که این پدیده از جمله حوادث غیرمترقبه‌ای محسوب می‌شود که بیشتر محدوده جهان را با خود درگیر کرده است، تلاش برای پیش‌بینی زلزله تاکنون ادامه پیدا کرده و امروز کشورهای پیشرفته و صاحب علم و دانش، دانشمندان خود را موظف کرده‌اند در این زمینه دست به تحقیق و تفحص بزنند. هرچند با وجود تمام تلاش‌ها هنوز به نتایج امیدوارکننده‌ای نرسیده‌اند. در هر حال، پژوهشگران با تحت نظر قرار دادن تغییرات ژئوفیزیکی، ژئو شیمیایی، زیست‌شناختی در مناطقی که احتمال زلزله می‌رود سعی کرده‌اند به شواهد علمی دست یابند. اگر چه پاره‌ای از زلزله‌ها با توجه به علائم از قبل پیش‌بینی و از خطرات آن کاسته شده اما وجود همان علائم در جای دیگر یا نبود هر یک از علائم فوق نتوانسته موفقیت‌آمیز باشد.

یکی از علائمی که در پیش‌بینی مورد استفاده قرار می‌گیرد تجزیه و تحلیل پس‌لرزه‌ها است. چنان‌که در شهر اورویل کالیفرنیا، زلزله‌سنج‌ها تعداد زیادی از زلزله‌های کوچک و معینی با بزرگی 7/4 را ثبت کرده بودند و تعداد زلزله‌های کوچک در حال افزایش بود و بر همین اساس متخصصان توانستند زلزله را پیش‌بینی کنند و در آگوست 1975 زلزله‌ای با بزرگی 7/5 اتفاق افتاد. با وجود این زلزله‌های مرگباری اتفاق افتاده‌اند که از قبل زلزله‌ای نداشته‌اند یا درمناطقی که یک دوره آرامش فعال را پشت سر گذاشته‌اند، زلزله‌ای اتفاق افتاده است. به همین دلیل، پیش‌بینی زلزله از مسائلی است که دانشمندان جهان را همچنان به تحقیق وادار می‌کند.

ورود به فضای تحقیقاتی

اگرچه در کشور ما در سالیان گذشته مطالعات متعددی در مقوله پیش‌بینی زلزله انجام شده، اما تا همین چند سال پیش به محض این‌که محققی به دستاوردی در زمینه پیش‌بینی احتمالی زلزله دست می‌یافت، این مساله بلافاصله به محافل عمومی کشیده می‌شد. اما امروزه وقتی محققی به دستاوردی دست می‌یابد، سعی می‌کند از حالت هیجانی خارج و وارد فضای علمی و پژوهشی شود، شاید به همین علت است که کشور در زمینه پیش‌بینی زلزله در حال وارد شدن به فضای تحقیقاتی و پژوهشی است.

به گفته دکتر مهدی زارع، معاون پژوهشی فناوری پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله از 20 سال گذشته تاکنون اقدامات خوبی درخصوص پیش‌بینی با هدف کاهش خطر زلزله در کشور صورت گرفته است، اما با توجه به زلزله‌خیز بودن کشور اقدامات اساسی‌تری مورد نیاز است. اهمیت پیش‌بینی زلزله باعث شده تا نخستین همایش پیش‌بینی زلزله با محوریت پیش‌یابی زلزله در کشور برگزار شود. این همایش می‌تواند سرآغاز شناسایی متخصصان این حوزه و دعوت از آنها برای گسترش مطالعات باشد.

ضمن آن‌که آشنایی متخصصان با تازه‌ترین اطلاعات علمی وفنی در زمینه مطالعه پیش نشانگرها، پیش‌یابی زلزله و ارائه نتایج کارهای پژوهشی در سطح کشور و ارائه برنامه‌های مرکز ملی پیش‌بینی زلزله پژوهشگاه بین‌المللی زلزله و مهندسی زلزله و دیگر موسسه‌ها و گروه‌های فعال را هم می‌توان از دیگر اهداف برگزاری این همایش دانست.

محورهای برگزاری این همایش نیز شامل امکان‌سنجی پیش‌بینی زلزله، معرفی پیش نشانگرهای مکانی و زمانی زلزله، معرفی مطالعات موردی انجام شده در زمینه شناخت، رصد و بررسی پیش نشانگرهای زلزله می‌شوند.

زارع می‌افزاید: پیش‌یابی به معنای پیش‌بینی احتمالی زلزله است ودر دنیای امروز بیشتر تحقیقات و مقالاتی که درخصوص زلزله نوشته می‌شود به سمت و سوی پیش‌یابی می‌رود.

به‌طور کلی در بحث پیش‌یابی زلزله، بازه زمانی و مکانی وجود دارد، یعنی احتمال وقوع زلزله در یک زمان و مکان مشخص پیش‌بینی می‌شود. خوشبختانه کشور ما در مقایسه با کشورهای زلزله‌خیز از نظر علمی دارای پایگاه‌های خوبی است، اما باید این علم به مرحله عمل درآید.

سامانه‌های هوشمند زلزله

مطالعات لرزه‌خیزی و پیش‌یابی زلزله در منطقه جنوب البرز مرکزی بویژه تهران از اواخر سال گذشته آغاز شده است.

در این مطالعات با بررسی آمار زلزله‌های گذشته و روند فعالیت گسل‌ها، احتمال وقوع زلزله در این مناطق بررسی می‌شود. البته پیش از این هم این طرح در مناطق زلزله‌خیز مانند بندرعباس اجرا شده و به نتایج خوبی رسیده، به‌نحوی که در این منطقه چند زلزله با بزرگی 4 و 5 ریشتر پیش‌یابی شده است.در منطقه جنوب شرقی تهران نیز در شهرهای گرمسار و ورامین زمین‌لرزه‌هایی در شهریور سال گذشته و در یک بازه زمانی یک‌ماهه پیش‌یابی شده است.

کارشناسان بر این باورند که جمع‌آوری اطلاعات گسل‌های تهران تا شعاع 150 کیلومتری شهر از‌جمله؛ گسل‌های مشاء، شمال تهران، ری، طالقان و ایوانکی  دارای اهمیت است.با توجه به راه‌اندازی شبکه‌های پیش نشانگر، حرکات گسل‌های مهم تهران از طریق ثبت لرزه‌ای تحت نظر قرار گرفته شده است. صاحب‌نظران معتقدند در حال حاضر تهران در سکوت لرزه‌ای قرار گرفته است که این موضوع باید مورد توجه قرار گیرد.

25 ایستگاه لرزه‌نگاری طی 5 سال آینده در کشور نصب می‌شوند. دکتر عباسعلی تسنیمی، رئیس پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، در اولین همایش پیش‌یابی زلزله با اعلام این مطلب افزود: در مبحث پیش‌بینی زلزله، یک روی سکه مردم هستند که آگاهی آنها نسبت به این مسائل پایین است و روی دیگر آن پیدا کردن راه‌های علمی است که متاسفانه دیده شده گاهی مطلب مطرح می‌شود و بعضی از مسوولان هم تحت تاثیر قرار می‌گیرند.

تسنیمی می‌افزاید: بعضی از زمین‌لرزه‌ها در بازه زمانی و مکانی مد نظر قرار می‌گیرند و طبق مطالعات، معلوم شده این نمونه‌ها در زاگرس بسیار زیادند.

تسنیمی با اشاره به استفاده و به کارگیری ازسامانه هوشمند می‌گوید: در این زمینه امروزه وابستگی به کشورهای غربی پیدا شده، لذا در عرصه‌های تجهیزات، امکانات مکانیک و سیستم‌های ماهواره‌ای بشدت باید کار شود. با بکارگیری سامانه‌های هوشمند حتی می‌توانیم به سمتی برویم که با تجهیزات مدرن تاریخچه وقوع زلزله‌ها را در بیاوریم کما این‌که ما در این عرصه ضعیف هستیم.

تسنیمی می‌افزاید: سامانه‌های هوشمند هم در شکل شناسایی گسل‌ها و در سیستم‌های شبکه زلزله نگاری و لرزه‌نگاری کاربرد دارد و هم در سیستم‌های ماهواره‌ای که ما می‌توانیم اطلاعات را از طریق ماهواره به دست بیاوریم؛ در‌این‌خصوص تاکنون حرکت‌های خوبی صورت گرفته که لازم است با شتاب بیشتری دنبال شود.

بهاره صفوی

newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰

نیازمندی ها