خواب بد شب کابوس روز

حدود یک‌سوم زندگی انسان در خواب می‌گذرد و با توجه به اهمیت این موضوع، پزشکان و متخصصان 30 سال اخیر عواقب نامطلوب اختلالات و بیمار‌های خواب و بخصوص اختلالات تنفسی در خواب را مورد بررسی و مطالعه قرار داده‌اند.

اگر چه اختلالات تنفسی در خواب بیماری جدیدی نیست، اما امروزه محققان در پژوهش‌های خود به اطلاعات جدیدی درباره تهدیدهای سلامت ناشی از این اختلالات دست یافته‌اند. این تحقیقات می‌تواند راهگشای دستیابی به روش‌های درمانی موثر علیه بیماری‌ها و اختلالات خواب باشد. بی‌خوابی به معنی کمبود خواب از نظر کمی یا کیفی است و معمولا با مدت زمان خواب فرد یا زمانی که طول می‌کشد تا فردی به خواب رود، تعریف نمی‌شود.

افراد از نظر نیازشان به خواب و همچنین احساس رضایت از خواب با هم متفاوت هستند. نتایج تحقیقات انجام شده در این زمینه حاکی از آن است که بی‌خوابی می‌تواند زمینه مناسبی را برای بروز مشکلاتی مانند احساس خستگی، کمبود انرژی، عدم تمرکز حواس و تحریک‌پذیری به وجود آورد. معمولا سالمندان، زنان و افرادی که به افسردگی مبتلا هستند، بیش از دیگر گروه‌ها از بی‌خوابی شکایت دارند.

عوامل متعددی در بی‌خوابی موثر است. بیماری‌های جسمی مانند التهاب مفاصل، آسم، نارسایی قلبی، وقفه تنفسی، پارکینسون و بیماری‌های روحی از بیماری‌هایی هستند که سبب بی‌خوابی می‌شوند. علاوه بر این مصرف بیش از اندازه قهوه، استعمال دخانیات یا خواب نیمروزی نیز می‌توانند اختلالاتی را در خواب شبانه به وجود آورده و سبب بی‌خوابی شوند.

حدود یک سوم مردم از بی‌خوابی رنج می‌برند. این افراد به آسانی نمی‌خوابند، نیمه شب بارها از خواب بیدار می‌شوند یا این که صبح زود بدون احساس طراوت و شادابی از خواب شبانه، از خواب بیدار می‌شوند. این گروه از افراد خسته و زودرنج بوده و حتی توانایی تمرکز برای انجام کارهای ساده را ندارند.

درمان بی‌خوابی به شناسایی عامل به وجود آورنده چنین اختلالاتی نیاز دارد و یکی از بهترین روش‌ها برای جلوگیری از بی‌خوابی تغییر در شیوه زندگی است. هیچ‌گاه با نگرانی و اضطراب به رختخواب نروید چرا که این نگرانی سبب می‌شود نتوانید براحتی بخوابید. به یاد داشته باشید هرچه کمتر نگران بی‌خوابی باشید راحت‌تر به خواب می‌روید.

شیوع اختلالات خواب در افراد چاق‌

به گفته دکتر محمدرضا مسجدی، دبیر علمی سمینار اختلالات خواب و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، با توجه به مطالعات مربوط به افزایش اختلالات خواب در افراد، می‌توان نتیجه گرفت افراد چاق یکی از گروه‌هایی هستند که بیشتر در معرض این نوع اختلالات قرار دارند.

آپنه خواب بیماری خطرناکی است که سبب وقفه تنفسی هنگام خواب می‌شود. در این حالت ماهیچه‌های انتهای زبان و زبان کوچک بیش از حد سست می‌شود و مسیر خروج هوا را مسدود می‌کنند. 9 تا 18درصد افراد جامعه به آپنه انسدادی مبتلا هستند. ممکن است در هر ساعت 20تا 30‌حمله آپنه اتفاق افتد. تشخیص و درمان این بیماری بسیار مهم است، زیرا این نارسایی علاوه بر ایجاد اختلال در خواب می‌تواند سبب افزایش فشارخون، سکته قلبی و مغزی و حتی نارسایی قلب و ریه شود. آپنه معمولا هنگامی رخ می‌دهد که مسیر عبور هوا در نتیجه شل شدن عضلات در حین خواب کاملا مسدود شده و علی‌رغم تلاش برای تنفس، تبادل هوا از ریه به محیط انجام نشود.

عدم ورود و خروج هوا از ریه باعث افزایش سطح دی‌اکسید کربن خون و کاهش سطح اکسیژن خون می‌شود، این تغییرات فرد را از خواب بیدار می‌کند. با بیدار شدن فرد بیمار عضلات حلق به وضعیت طبیعی بازگشته و مسیر عبور هوا مجددا باز می‌شود.

اگرچه بیدار شدن‌های مکرر بیمار در حین خواب سبب تداوم تنفس می‌شود، اما از سوی دیگر، باعث می‌شود بیمار خواب عمیقی نداشته باشد.

به گفته مسجدی 42 درصد مردان و 57 درصد زنان در کشور به عدم تناسب وزن نسبت به قد (شاخص توده بدنی)‌ دچار هستند و بر این اساس می‌توان گفت زنان بیش از مردان در معرض خطر وقفه تنفسی در خواب هستند.

اختلالات تنفسی خواب شامل طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها از خرناس ساده، سندرم افزایش مقاومت مجاری تنفسی تا وقفه تنفسی در خواب است. بسیاری از متخصصان بر این باروند که این بیماری‌ها از خرناس ساده شروع می‌شود و با گذشت زمان بتدریج به صورت وقفه تنفسی پیشرفت می‌کند؛ به همین دلیل تشخیص زودرس و درمان مناسب برای افراد مبتلا در مراحل اولیه بیماری اهمیت بسیار زیادی دارد.

اگر بیماری شدید نباشد، درمان آن از طریق تغییرات ساده رفتاری مانند کاهش وزن، مصرف نکردن دخانیات، به پهلو خوابیدن و... امکان‌پذیر است. با توجه به این که افراد سیگاری بیشتر دچار خرخر و آپنه انسدادی می‌شوند، توصیه می‌شود با مصرف نکردن دخانیات، تغذیه مناسب، ورزش و پرهیز از استرس، از ابتلا به این گروه از بیماری‌های غیرواگیر که امروزه عامل تهدیدکننده جوامع به شمار می‌آیند، جلوگیری شود.

نقش طب خواب در درمان بیماری‌ها

به گفته دکتر محمد فرهادی، رئیس انجمن علمی خواب ایران، خواب حالت فعالی از زندگی انسان است که این حالت نیز باید به سلامت طی شود و به همین دلیل، در سال‌های اخیر موضوع خواب مورد توجه قرار گرفته و اطلاعات بسیاری درباره آن به دست آمده است.

با شکل‌گیری مراکز اختلالات خواب در اواسط دهه 80 میلادی، فیزیولوژی انسان در خواب مورد بررسی قرار گرفت و بسیاری از اختلالات خواب شناخته شد. براساس تقسیم‌بندی بین‌المللی انجام شده در سال 2005، هشت گروه مختلف از بیماری‌ها و اختلالات خواب شناخته شده‌اند. همچنین در این مطالعات محققان دریافته‌اند که 160 بیماری با خواب مرتبط هستند.

طب خواب نیز یک طب بین‌رشته‌ای است که تخصص‌های مختلفی مانند گوش و حلق و بینی، فک و صورت، بیماری‌های ریه، داخلی، گوارش، قلب و عروق، بیماری‌های اعصاب، روانپزشکی و حتی دندانپزشکی را شامل می‌شود. علت بین رشته‌ای بودن طب خواب این است که چنین بیماری‌هایی گروه‌های سنی مختلفی را تهدید می‌کند و فرد از بدو تولد تا کهنسالی می‌تواند مشکل خواب داشته باشد.

علم خواب، علم جدیدی است که قدمت آن در دنیا حدود 20 سال است. در کشور ما نیز از 15 سال پیش این رشته پزشکی مورد توجه قرار گرفته است که در نتیجه آن آزمایشگاه‌های تشخیصی و درمانی خواب از 5 سال پیش در کشور راه‌اندازی شده است.

 همچنین انجمن علمی پزشکی خواب ایران نیز فعالیت خود را از 3 سال پیش با مشارکت تخصص‌های مختلف آغاز کرده است. یکی از مهم‌ترین نکاتی که در رعایت بهداشت خواب باید مورد توجه قرار گیرد، هماهنگی با ساعت زیستی بدن است، زیرا چرخه‌های خواب و بیداری هر فرد توسط ساعت زیستی بدن او تنظیم می‌شود.بسیاری از فرآیندهای بدن مانند ترشح هورمون‌ها با یک دوره فیزیولوژیکی 24 ساعته تنظیم می‌شوند که شرط لازم برای داشتن خواب خوب شبانه هماهنگی با این ساعت زیستی است.

 بهداشت خواب شامل ایجاد تغییرات کوچکی در شیوه زندگی افراد است که می‌تواند اثرات بسیار چشمگیری در بهبود خواب داشته باشد.

به گفته فرهادی، بیش از 23 درصد حوادث شغلی و ترافیکی ناشی از اختلالات خواب است. همچنین بیش از 50 درصد مقاومت به داروها نیز ریشه در این گروه از اختلالات و بیماری‌ها دارد. اگرچه اختلالات خواب نقش مهمی در ابتلا به بسیاری از بیماری‌های خطرناک دارد، اما نوعی بیماری است که قابل درمان، کنترل و پیشگیری است.

متاسفانه از میزان شیوع و بروز اختلالات خواب در کشور آمار دقیقی وجود ندارد. اما در کشور امریکا بر اساس بررسی‌های انجام شده، 70 میلیون نفر از اختلالات خواب و بخصوص بی‌خوابی رنج می‌برند.

بسیاری از پزشکان و متخصصان نیز بر این باورند که گروهی از بیماران دیابتی مقاوم به درمان دچار نوعی اختلال خواب هستند که این بیماری سبب ایجاد مقاومت دارویی در آنها شده است.

با توجه به آنچه گفته شد، می‌توان نتیجه گرفت اگرچه اختلالات خواب اغلب در مقایسه با دیگر بیماری‌ها کمتر مورد توجه قرار گرفته و درباره درمان آن تصمیم مناسبی اتخاذ می‌شود، اما باید این گروه از بیماری‌ها در مراحل اولیه تحت درمان قرار گیرند تا مانع از بروز مشکلات و بیماری‌های دیگری که مرتبط با اختلالات خواب هستند، بشویم.

سندرم پاهای بی‌قرار

این بیماری یکی از اختلالات و بیماری‌های خواب است که گروهی از افراد به آن مبتلا هستند.

این افراد معمولا هنگام خواب احساس می‌کنند پاهایشان درد می‌کند، می‌خارد یا می‌سوزد و به همین علت مجبور می‌شوند راه بروند، یا پاهایشان را در ارتفاع بالاتری قرار دهند تا احساس راحتی کنند. البته فراموش نکنید علی‌رغم آن که این بیماری در اکثر مواقع هنگام استراحت بروز می‌کند در موارد شدیدتر، هنگام فعالیت هم اتفاق می‌افتد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد احتمالا سندرم پاهای بی‌قرار یک بیماری ارثی است. البته تغییرات هورمونی در دوران بارداری نیز سبب افزایش علائم بیماری در این دوران می‌شود. علاوه بر این، فقر آهن یا آسیب عصبی در پاها نیز می‌تواند زمینه‌ساز ابتلا به این بیماری باشد.

فرانک فراهانی جم‌