از مینی‌مالیسم تا عرفان ایرانی

در این مطلب تصمیم داریم برخی از آثار مجتبی سلطان‌محمدی، از گرافیست‌های هنرمند و برجسته کشور را مورد بررسی و دقت نظر قرار دهیم. با بررسی آثار این هنرمند گرافیست متوجه می‌شویم که بحق شاگرد قباد شیوا است و رد پای ویژگی آثار گرافیکی قباد شیوا و نحوه بروز مفاهیم را در پروسه آثارش می‌توان دید. دوم آن‌که سیاق بسیاری از آثارش به آثار کازیمیر مالویچ شباهت دارد از این حیث که هردو به اشکال هندسی و خطوط مورب و... توجه دارند و آثارشان با استفاده از این اشکال شکل می‌گیرد. بنابراین نوعی از مینی‌مالیسم در آثار این گرافیست برجسته مشاهده‌می‌شود. بنیان تمامی آثار هنری جهان، اشکال هندسی پایه‌ای است از قبیل مربع، مثلث، دایره و... زمانی که هنرمندی بتواند مفاهیم کلیدی خود را در ساختاری از اشکال هندسی و درعین‌حال در ساختاری مملو از نمادها و نشانه‌ها و با زیبایی‌شناسی یک اثر هنری خلق کند، بسیار قابل‌توجه است و شاید بتوان از چنین هنرمندی به‌عنوان هنرمند هادی یا «هنرمند رهبر» نام برد. زیرا بسیاری از هنرمندان برمبنای ساختار آثار هنری چنین هنرمندانی، آثار خود را خلق می‌کنند بی‌آن‌که از این هنرمندان یاد کنند. در این مجال به‌صورت موجز برخی از آثار این هنرمند را بررسی می‌کنیم. 

استفاده از اشکال هندسی

پیش از این گفته شد که مجتبی سلطان‌محمدی به‌دلیل استفاده از اشکال هندسی و خطوط شیوه‌ای مشابه کازیمیر مالویچ دارد. در لوگوی «هپی‌ران» به‌خوبی این ویژگی مشاهده می‌شود. ضمن آن‌که استفاده از خطوط مورب در عین ایجاد حرکت سریع برای نشان‌دادن ویژگی دویدن است با توجه به چهره دونده به‌صورت یک دایره کوچک و تنها تصویرگری خط منحنی خنده او که در لوگو به‌صورت سه‌بعدی به نظر می‌رسد، ویژگی متفاوتی به این لوگو می‌دهد. می‌توان گفت هنرمند به‌خوبی توانسته است با تلفیق تصاویر دوجهی و سه‌وجهی دارای پرسپکتیو مفهومی، دویدن همراه با شادی را تفسیر کند. درعین‌حال رنگ‌هایی از شوق و انرژی‌های منطبق با حیات یعنی سبز با معنای انرژی رویش و رشد و انرژی صورتی که در قسمت پای دونده استفاده شده برای نشان‌دادن انرژی‌هایی که باعث حیات می‌شود از انرژی‌های حیاتی تا انرژ‌ی‌هایی که مفاهیم جنسی را نیز حتی در بر می‌گیرد، نوعی‌از تحرک‌بالا را در مسأله دویدن نشان می‌دهد. همچنین پا، محفل انواع انرژی‌هاست. درعین‌حال مینی‌مالیسم در بیان مفهوم کلمه Happy Run ابتدای دو کلمه HوR نیز درشیوه حرکت دست‌وپای دونده مشاهده می‌شود. مجتبی سلطان‌محمدی به‌خوبی توانسته است مفاهیم بنیادین را در ساختار شاکله اندام یک دونده نشان دهد.

تلفیقی از فانتزی و انیمیشن

هنرمند برای نشان‌دادن افشره میوه‌ها در لوگوی مربوط به تولیدات میوه خشک یک تصویر دوگانه فانتزی و انیمیشنی را تلفیق می‌کند. سمت چپ تصویر یک پرتقال که معروف‌ترین میوه که سراسر ویتامین  C است را نشان می‌دهد که با دیدگاهی ملهم از دیدگاه‌های مالویچ همراه است. یعنی استفاده از خطوط و اشکال هندسی که به زیبایی با انتخاب رنگ نارنجی تصویری از پرتقال طبیعی را نیز القا می‌کند. درحالی‌که نیمه دوم پرتقال، افشره‌ای است که مجتبی سلطان‌محمدی با زیرکی و خبرگی توانسته است با درنظرگرفتن نام محصول یعنی VITAMIN C یک‌بار دیگر افشره حاوی ویتامین C را نشان دهد. اگرچه اساسا نام را یک‌بار دیگر به‌صورت انیمیشنی تصویر می‌کند، اما تو گویی افشره حاوی ویتامین C را به‌صورت مشکی نشان می‌دهد و خارق‌العاده است که چنین فونتی را برای نشان‌دادن ویتامین C طراحی کرده است. اما یک نکته کلیدی استفاده از رنگ سبز به مفهوم تازگی میوه است که در عین آن‌که رنگ برگ سبز پرتقال تازه است در مفهوم ماهیت بسته خوراکی با نوشتن کلمه میوه خشک‌شده آن‌هم با رنگ سبز، هنرمند می‌خواهد تجلی تازگی میوه‌های خشک‌شده را نشان ‌دهد. 

بازی با رنگ‌ها

در تصویر لوگوی روتین بنارسی ما با بازی رنگ‌ها و حروف مواجه هستیم. در این تصویر رنگ آبی در مقابل رنگ نارنجی مفهوم رنگ‌های مکمل را نشان می‌دهد تا بیننده را به اوج زیبایی‌شناسی برساند و رنگ سفید به‌مراتب وضوح نام لوگو را در فضای آبی سرمه‌ای بالا می‌برد که در خواندن نام لوگو موثر است. درعین‌حال ابتدای دو کلمه ROTINA و BENARSI با یکدیگر تلفیق شده‌اند و یک RوB متفاوت و تلفیقی خلق کرده‌اند که در نوع خود بی‌نظیر است و درعین‌حال برای نشان‌دادن شکوه و استیلای این دو حرف که تلفیق شده، حروف تلفیقی طوری طراحی شده‌اند که به فونت‌های رومی مشابهت دارد. 

تصویرگری تازه و خلاقانه

بنیان لوگو «سلطانی » مبتنی بر تصویرگری تازگی و زنده‌شدن دوباره است. از آنجا که مجتبی سلطان‌محمدی با استفاده از تصویرگری گل نیلوفرآبی یا لوتوس مفهوم زندگی دوباره را در روند ماساژ نشان می‌دهد. چرخه سلامتی و زندگی با خطی مورب در قسمت پایین لوگو، مفهوم دوگانه‌ای را نشان می‌دهد. به‌نوعی هنرمند می‌خواهد حیات بعد از ماساژ و قبل از ماساژ را یادآوری می‌کند. هنرمند به سهولت با خطی نامرئی دو بخش از زندگی را تفسیر می‌کند. پیش از ماساژ در قسمت تحتانی ریشه گل و بعد از خط مورب نامرئی، رویش گل نیلوفرآبی را مشاهده می‌کنیم. همچنین گل نیلوفرآبی در بنیان عارفان مفهوم پیچیده‌ای دارد که جا دارد به مفاهیم آن به‌صورت خلاصه بپردازیم. در دین زرتشت این گل سمبل اهورا مزداست. سمبل انسانی اهورا مزدا، نیم‌تنه مردی است که شاخه‌ای از گل لوتوس را در میان انگشتان خود گرفته ‌است. طراحی گل نیلوفرآبی همواره به رنگ سبز ایرانی است. یعنی رنگی که مجتبی سلطان‌محمدی گرافیست خلاق، آن را برای مفهوم سرزندگی و نشاط و دوباره زنده‌شدن از طریق ماساژ در نظر گرفته است. اما همان‌طور که می‌دانید ظهور نیلوفر از آب‌های اولیه که عاری از هرگونه آلودگی بوده، نشانه خلوص، پاکی و نیروی بالقوه ‌است که از درون آن نیروی مقدس حیات، دانش و معرفت ظهور می‌کند. بنابراین استفاده از گل نیلوفرآبی برای نشان‌دادن مفهوم حیات دوباره، خارق‌العاده است. به‌خصوص که مبنایی عرفانی، ایرانی نیز در بر دارد. با توجه به آثار یادشده به جهان‌بینی مجتبی سلطان‌محمدی پی می‌بریم. جهانی مملو از المان، نماد ایرانی و عارفانه و همچنین دارای مفاهیم خاص که در تلفیق مینی‌مالیسم توانسته است در هنر گرافیک، خودنمایی کند. جا دارد به تلاش این هنرمند دست‌مریزاد بگوییم تا در مسیر هنرمندانه‌اش موفق‌تر باشد.