نور، صدا، دوربین... تورق

گشت‌وگذار در غرفه‌های ناشران مختلف با شناخت قبلی و اطلاع دقیق از کتاب‌های مورد نظر، کار دستیابی و خرید را آسان و دلپذیر می‌کند.

همچنین استفاده از ظرفیت نمایشگاه مجازی کتاب، به‌ویژه برای آن گروه از علاقه‌مندانی که امکان حضور فیزیکی در این رویداد را ندارند، پیشنهاد می‌شود. ما اما اینجا کار شما علاقه‌مندان کتاب‌های سینمایی را کمی بیشتر تسهیل می‌کنیم و با اشاره به بعضی از تازه‌های این عرصه و برخی کتاب‌های همیشه خواستنی و پرطرفدار در زمان برگزاری نمایشگاه کتاب، به سهم خود با شما مخاطبان فرهیخته علاقه‌مند به سینما همراه شده‌ایم.

شیفتگان و علاقه‌مندان سینما اگر اهل کتاب و کتابخوانی هم باشند،عیش و ضیافت بیشتری را تجربه خواهند کرد و آن آگاهی‌های دریافتی از طریق آثار سینمایی را با مکملی روشنگرانه چون کتاب‌های سینمایی افزایش خواهند داد. ضمن آرزومندی برای این‌که اهالی و عوامل سینمای ایران هم مطالعه و کتابخوانی را بیش‌ازپیش در سبدفرهنگی خود قرار دهند تا شاهد تاثیرات مثبت آن در وضعیت سینمای کشور و کیفیت و محتوای فیلم و سریال‌های تولیدی باشیم.

کتابی درباره چهره‌پردازی

یکی از جذاب‌ترین شاخه‌های سینما، گریم و چهره‌پردازی است؛ هنری که هم نشان از چیره‌دستی طراحان و مجریان آن دارد و هم به مدد بازیگران برای بازی در نقش‌های مختلف می‌آید. چه بسیار بازیگرانی که با چهره‌پردازی‌های بیژن محتشم، عبدا...‌اسکندری، جلال‌الدین معیریان، مهری شیرازی، مهین نویدی و گریمورهای نسل‌های بعدی چون مجید اسکندری، سعید ملکان و مهرداد میرکیانی و دیگران، مخاطبان را غافلگیر کردند. گرچه چهره‌پردازی هنری عملی است و باید برای تجربه‌اندوزی و کسب مهارت در این زمینه، راه صورتگری فیزیکی را برگزید و به تئوری اکتفا نکرد اما قطعا نگارش کتاب‌هایی با موضوع این شاخه هنری، به هنرجویان کمک می‌کند. کتاب «کاربرد گریم در سینما» نوشته محیا مهردادیان و مهسا مهردادیان و محصول انتشارات پرتا قلم که امسال در نمایشگاه کتاب تهران عرضه می‌شود، می‌تواند قدم خوبی در این حوزه باشد.

کتابخوانی در غروب آفتاب

ژانر وسترن اصیل‌ترین ژانر سینمای آمریکاست و روایت‌های غرب وحشی و محو شدن کابوی‌ها در غروب آفتاب غرب وحشی، نقش مهمی در تاریخ‌سازی و کسب هویت برای این کشور داشت. گرچه نفس فیلم‌های وسترن در اواخر دهه ۶۰ میلادی به شماره افتاد و بعد از جرقه‌هایی در دهه ۷۰، دچار افول و بی‌اعتنایی کمپانی‌ها و فیلمسازان شد اما این ژانر هنوز هم طرفداران پروپاقرصی دارد و همچنان می‌توان از گنجینه تمام‌نشدنی سینمای کلاسیک در این گونه سینمایی بهره برد. فارغ از ضیافت‌های ابدی جان فورد، هاوارد هاکس و دیگر غول‌های سینمای وسترن، وجود بزرگانی چون کلینت ایستوود و فعالیت کم و بیش در این زمینه و عشق و انرژی کارگردان‌هایی چون تیلور شریدان که منطبق با تغییرات زمانه، از عناصر وسترن بهره‌برداری دراماتیک می‌کنند، کورسوهای امیدی برای علاقه‌مندان دنیای کابوی‌ها، به حساب می‌آید. بنابراین چراغ مطالعه در این عرصه هم می‌تواند روشن باشد. از این‌رو خواندن عرصه‌ سینما وسترن(دانشنامه ژانر) نوشته گابریل لوچی و ترجمه ابراهیم سلیمانی‌راد و محصول انتشارات افزار که در نمایشگاه مجازی کتاب تهران در دسترس است به شما پیشنهاد‌می‌شود. روی جلد کتاب هم تصویری از کلینت ایستوود قهرمان کم‌حرف سه‌گانه سرجیو لئونه(به خاطر یک مشت دلار، به خاطر چند دلار بیشتر، خوب بد زشت) به‌عنوان یکی از معدود پرچمداران سینمای وسترن در جهان امروز است.

آنتی جِم

اگر همه آشنایی‌تان با سینمای ترکیه، مربوط به سریال‌های سطحی و خیانت‌خیز و پر از اغراق این کشور است که با دوبله نچسب فارسی از شبکه‌های جم به قله ابتذال صعود می‌کنند، خواهش می‌کنیم تجدیدنظر کنید و سراغ سینمای متفاوت و اندیشمندانه آن بروید؛ از آثار ییلماز گونی همچون «راه» تا همه فیلم‌هایی که نوری بیلگه جیلان ساخته‌است؛ فیملسازی که از قضا بسیار علاقه‌مند سینمای ایران و به‌ویژه متاثر از آثار عباس کیارستمی است و این گرایش را با جهان منحصربه‌فرد خود ترکیب می‌کند و به دستاوردهای خیره‌کننده و به‌شدت اثرگذاری می‌رسد که آثارش حتی پس از تماشا، دست از ذهن مخاطب برنمی‌دارد. کارگردان فیلم‌های تحسین‌شده‌ای چون روزی روزگاری در آناتولی، خواب زمستانی و درخت گلابی وحشی، به‌زودی و در جشنواره پیش‌رو کن از تازه‌ترین ساخته‌اش «درباره علف‌های خشک» رونمایی می‌کند. اگر دوست دارید بیشتر با جهان این فیلمساز آشنا شوید، خواندن کتاب «همیشه همان ابرها» را به شما پیشنهاد می‌کنیم؛ اثری که به همت مهمت اریلماز گردآوری شده و شامل گفت‌و‌گوهایی روشنگرانه با جیلان است.

حمیدرضا صدر زنده است

زنده‌یاد حمیدرضا صدر در سال‌های اخیر بیشتر به‌عنوان کارشناس فوتبال شناخته می‌شد و شاهد حضورهای تلویزیونی او و تفسیرهای متفاوت و پر از نکته و ارجاعش بودیم که چطور با حافظه مثال‌زدنی‌اش مخاطبان فوتبال را غافلگیر می‌کرد. اما صدر پیش از این شهرت فوتبالی، یکی از سرشناس‌ترین و بهترین منتقدان فیلم بود و نوشته‌های سینمایی‌اش به‌ویژه در مجله «فیلم» و در بخش سایه خیال، مخاطبان و علاقه‌مندان بسیاری داشت. خوش‌قلمی صدر و اشراف او به سینما، فوتبال و برخی دیگر از شاخه‌های اجتماعی، فارغ از مجلات و نشریات در چند کتاب هم ثبت و ماندگار شد. تو در قاهره خواهی مرد، پیراهن‌های همیشه، روزی روزگاری فوتبال؛ فوتبال و جامعه‌شناسی، پسری روی سکوها: وقایع‌نگاری چهاردهه‌ای فوتبال ایرانی، نیکمت داغ: از حشمت مهاجرانی تا الکس فرگوسن و ژوزه مورینیو، از کتاب‌های حمیدرضا صدر هستند که با اقبال خوب خوانندگان مواجه شدند و به چاپ‌های بعدی رسیدند. «از قیطریه تا اورنج کانتی: وقایع‌نگاری یک مرگ ازپیش تعیین‌شده» خودنگاره‌ای درباره مبارزه صدر با بیماری سرطان است که پس از درگذشت این چهره رسانه‌ای منتشر و خیلی سریع چندبار تجدید چاپ شد اما به جز این با انتشار کتاب دیگری که نام صدر را یدک می‌کشد، انگار این نویسنده و منتقد دوست‌داشتنی همچنان اینجا و زنده است. مگر نه این‌که این چنین نامیرایی و جاودانگی‌هایی از ویژگی‌های ادبیات و سینما و هنر است. «همیشه بازمی‌گردم...: جستارهایی درباره‌ بازیگران، فیلمسازان و فیلم‌ها» با عکس روی جلد جین کلی، بازیگر و کارگردان ضمن این‌که ارجاعی به این حضور جادوانه دارد، حاوی برخی از مهم‌‌ترین نقد و نوشته‌های سینمایی صدر است و گرچه شاید بعضی یا همه آنها را طی سال‌ها در نشریات تخصصی سینما خوانده‌باشید اما مرور و بازخوانی این آثار در یک قالب و مجموعه، لطف دیگری دارد.

پای درس استاد لومت

کارگردانی را هم باید در عمل یاد گرفت و نمی‌توانید انتظار داشته‌باشید تنها با خواندن کتاب، تبدیل به هیچکاک، برگمان، جیمز کامرون، فرهادی و مجیدی شوید. راهش ترکیبی از تحصیلات و ساخت فیلم کوتاه است. در کنار این روش‌های عملی، مطالعه هم جایگاه ویژه خودش را دارد و مسیر شما را در این زمینه هموار می‌کند. یکی از این کلاس‌های کم‌هزینه، خواندن کتاب‌هایی است که کارگردان‌های درجه یک و معتبر سینما در آن از تجربیات خود گفته‌اند. متاسفانه هرچقدر کارگردانان سینمای ایران در این زمینه، خست به خرج می‌دهد و این تجربیات را قلمی نمی‌کند، در سینمای جهان فوت کوزه‌گری استادان سینما به‌صورت سرگشاده در قالب کتاب‌های سینمایی در دسترس همه علاقه‌مندان است. یکی از دلپذیرترین کتاب‌های سینمایی در این‌خصوص، «فیلم ساختن» نوشته سیدنی لومت و ترجمه بهمن فرمان‌آرا‌ست. روایت‌های کارگردان فیلم‌های بعدازظهر سگی، سرپیکو و ۱۲ مرد خشمگین، باوجود این‌که حکم خاطراتی جذاب و خواندنی را دارند، بیشتر به منزله یک آموزش تمام‌عیار سینما و فیلمسازی هستند. خوشبختانه چون فرمان‌آرا هم مترجم کتاب است، پیشینه او در تهیه‌کنندگی و کارگردانی و فعالیت بین‌المللی و شناخت او از سازوکار تولید در سینما هم به کار ترجمه روان‌تر و دقیق‌تر مطالب لومت و انتقال بهتر مفاهیم به خوانندگان آمده‌است.

چگونه نقد فیلم بنویسیم؟

حالا را نبینید که هر کسی در فضای مجازی و حتی فضای رسانه‌ای و رسمی خودش را با هر نگاه و هر میزان سطح سواد، منتقد فیلم می‌داند و با کلی‌گویی پنبه فیلم‌ها را می‌زند یا بدون فکت و دلیل فنی برای هر فیلمی که خوشش بیاید، غش و ضعف می‌رود. زمانی نقد فیلم جایگاه و ارج و قربی داشت و برای منتقد فیلم بودن، باید به دانشی وسیع و تسلط به سینما مجهز می‌شدید. با این حال از آنجا که از اقتضائات زمانه و شیوع گسترده و مهارنشدنی اینترنت و فضای مجازی گریزی نیست، چه بهتر که با دانش نقد و تحلیل فیلم آشنا شویم و بدانیم برای نوشتن درباره فیلم‌ها از کجا شروع کنیم و برای ارائه مطلبی فنی و مستدل، چه نکاتی را مدنظر قرار دهیم. کتاب «راهنمایی کوچک برای نوشتن درباره‌ فیلم‌ها» نوشته تیموتی کوریگان و ترجمه مهسا رضوی، پیشنهاد خوبی در این زمینه است؛ چه برای علاقه‌مندانی که تازه می‌خواهند قدم در این راه بگذارند، چه برای آنهایی که دوست دارند در فضای مجازی درباره هر فیلمی نظر بدهند و چه حتی برای خود منتقدان و نویسندگان و روزنامه‌نگاران حوزه سینما که با زاویه تازه‌ای در حوزه نقد و تحلیل فیلم آشنا شوند.

کمدی را جدی بگیرید

مردم و منتقدان با کمدی‌ها می‌خندند و غم و غصه‌های‌شان را برای ساعتی فراموش می‌کنند اما تا نوبت به نظرسنجی و نقد و تحلیل‌های جدی می‌رسد، فیلم‌های درام و آثار تراژدی را انتخاب می‌کنند و تره هم برای کمدی خرد نمی‌کنند. این ناشکری و ناسپاسی قدمتی ریشه‌دار و به درازای تاریخ سینما دارد و کمدین‌ها کمتر در جشنواره‌ها و محافل جدی تحویل گرفته شده‌اند. حتی به شکل دردناک‌تری برخی کمدین‌ها تنها وقتی نقش جدی بازی کرده‌اند، دیده شدند و جایزه را به خانه بردند اما خود سینمایی‌ها می‌دانند که کار کمدی چقدر سخت‌تر و جدی‌تر از تولید یک کار درام است و خنداندن مخاطبان چه دشواری‌هایی دارد. فارغ از سختی کار خود کمدین‌ها و بازیگران روی صحنه یا جلوی دوربین که به بندبازی خطرناکی می‌ماند، وظیفه خطیر دیگر بر دوش نویسندگان و کارگردانان آثار کمدی است. کتاب «ابزارهای کمدی‌نویسی» (مسأله جدی بانمک بودن) نوشته استیو کاپلان و با ترجمه مهدی کیا که مدتی قبل وارد بازار نشر شده و این روزها در نمایشگاه مجازی کتاب تهران هم به فروش می‌رسد، اثری است که برای کسب مهارت در این زمینه پیشنهاد می‌شود و اهمیت و جدیت کار کمدی را گوشزد می‌کند.

کتاب‌های همیشه خواستنی

به‌جز کتاب‌های داغ و تازه منتشرشده که علاقه‌مندان کتاب‌های سینمایی را به نمایشگاه فیزیکی و مجازی کتاب تهران می‌کشاند، یک سری کتاب قدیمی سینمایی هم هست که تقریبا همیشه طرفدار دارد، خواستنی به نظر می‌رسد و می‌توان چاپ تازه آنها را در غرفه‌های کتاب یافت و حتی در طول سال و فارغ از فضای نمایشگاه، در ویترین کتابفروشی‌ها خودنمایی و خریداران را برای خرید وسوسه می‌کند. سینما به روایت هیچکاک (گفت‌و‌گوی فرانسوا تروفو با آلفرد هیچکاک) با ترجمه پرویز دوایی، راهنمای نگارش فیلمنامه به قلم یورگن ولف و با ترجمه عباس اکبری، دو کتاب تاریخ سینما و هنر سینما نوشته دیوید بوردول و کریستین تامسون، اولی ترجمه روبرت صافاریان و دومی ترجمه فتاح محمدی، مجموعه چندجلدی راهنمای فیلم اثر بهزاد رحیمیان، درک فیلم نوشته آلن کیسبی‌یر و با ترجمه بهمن طاهری، تاریخ سینمای هنری نوشته اولریش گرگور و انو پاتالاس و با ترجمه هوشنگ طاهری، کتاب دوجلدی تاریخ سینمای جهان نوشته دیوید ا.کوک و با ترجمه هوشنگ آزادی‌ور، تاریخ تحلیلی سینمای جهان نوشته جفری ناول اسمیت، سینما چیست؟ نوشته آندره بازن و با ترجمه محمد شهبا و ... برخی از مهم‌ترین، مشهورترین و محبوب‌ترین کتاب‌های سینمایی ترجمه‌شده در ایران هستند.

سینما کتاب

سینما و ادبیات پیوندی دیرینه و ریشه‌دار دارند و در بده بستانی مستمر و موثر، پاسخگوی نیازهای فرهنگی مخاطبان بسیاری در جهان بودند. بخش جنبی «سینما کتاب» (همنشینی سینما و کتاب) که در سی و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران طراحی و اجرایی شده، قدم دیگری در این راستاست و می‌تواند پیوندها و نسبت‌های سینما و ادبیات را پررنگ‌تر کند. در این بخش چند فیلم کوتاه، مستند و سینمایی تا ۲۹ اردیبهشت (به جز روز سه‌شنبه) در معرض دید علاقه‌مندان قرار می‌گیرد. به جز بحث نمایش فیلم، علاقه‌مندان می‌توانند در نشست‌های تخصصی مرتبط با آثار هم که در نیم‌طبقه اول سالن ناشران عمومی نمایشگاه کتاب ۱۴۰۲ برپا می‌شود، شرکت کنند. دسته دختران، غریب، هناس، لوپتو و پسر دلفینی، پنج فیلم سینمایی است که برگزارکنندگان این بخش برای علاقه‌مندان کتاب و سینما درنظر گرفته‌اند. جناکات، آقای مهدی زین‌الدین، دوال‌پا و رنگارنگ هم چهار فیلم کوتاه حاضر در این بخش جنبی هستند. در بخش مستند هم ۱۱ فیلم مستند اکران می‌شود که بیشتر آنها به برخی شخصیت‌های مطرح و نامی کشور می‌پردازد. روشنای زندگی (زندگی علامه محمدتقی جعفری)، آن زمستان (زندگی آیت‌ا... محمدتقی مصباح یزدی)، هیچ‌کس منتظرت نیست (نگاهی به زندگی زنان)، فرزانه فروتن مدار ما (زندگی ایرج افشار، کتاب‌شناس، مصحح و پژوهشگر) و اما نامبرده (زندگی محمدحسن اسلام‌پناه؛ صحاف کرمانی، مصحح و پژوهشگر)، آثار عجم (زندگی فرصت‌الدوله شیرازی مولف آثار عجم، بحور الالحان و…)، شازده حمام (زندگی محمدحسین پاپلی‌یزدی، جغرافیدان، پژوهشگر)، هفت آسمان (زندگی نصرا... مردانی، شاعر و چهره ماندگار ادبیات)، شناسای دل (زندگی دکتر حسن انوری، سرپرست تألیف فرهنگ بزرگ سخن، مصحح گلستان سعدی)، چونان سرو (زندگی دکتر محمدعلی‌ اسلامی ندوشن، شاعر، منتقد، متولد آذر (زندگی مرتضی سرهنگی چهره برگزیده هنر انقلاب و پژوهشگر پیشکسوت دفاع مقدس). علاقه‌مندان برای حضور در جلسات نمایش فیلم و نشست‌های تخصصی می‌توانند به سایت سینما سیار به نشانی www.cinemasayar.ir مراجعه کنند و با واردکردن اطلاعات خواسته‌شده تا دو بلیت را رزرو‌کنند.